دانیشیق 13 – ایراندا یئنی گلیشمه‌لر و میللی حرکتین دورومو / عاریف کسکین ایله اؤزل دانیشیق

آذربایجان دموکراسی اوجاغی : میللی حرکت نه زامانا قدر ایراندا اولوب-بیتن‌لر حاقیندا سوکوت ائده‌جک ؟ میللی فعال‌لارین سوکوتو اونلاری توپلومون مرجع طیفی دورومون‌دان آییرماغا  زمین یاراتمازمی ؟ ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار  ؟ و …. بونا بنزر باشقا سورولاریمیزین جاوابینی ایران اوزمانی سایین عاریف کسکین دن سوروشموشوق، سایغی دیر دوشونورلریمیزین امکداش‌لیغی ایله بو مباحیثه‌لرین گئنیشلنمه‌سی و بو مباحیثه‌لرین ایچین‌دن میللی منافعیمیز اوغروندا دوغرو بیر یول خریطه‌سی‌نین ایپ اوجلاری‌نین چیخماسینی آرزو ائدیریک.

ایرانداکی ایچ چکیشمه هارا گئدیر؟

ایران ایسلام جومهوریتی 1979-دان گونوموزه قدر ان بؤیوک بحرانی یاشاییر. خاریجی سیایستینه باخدیغینیزدا یالنیزلاشمیش و دوستو اولمایان دؤولت کیمی گؤرونومونده دیر. ایران اتم کریزیله آمئریکا و آوروپلا‌لی‌لاری قارشی‌سینا آلمیش و دیر طرف‌دن ده روسیا و چین‌دن گؤزلدیگی دستیی آلامامیش‌دیر. قونشولارییلا دوست و گوونیلیر موناسیبت قورامایش و سالدیرقان اوسلوبو اونون قونشولاری‌نین گؤزونده تهلوکه‌لی گؤرسنمه‌سینه سبب اولموش‌دور. سننی عرب دؤولت‌لری، ایرانی ان بؤیوک تهلوکه اولا‌راق گؤرمکده و او رئژیمین ییخیلماسی اوچون حربی موداخیله آلتئرناتیفینی تشویق ائتتیک‌لری بیلینیر.

داخی‌لی سیاستده ایسه، ایران رئژیمی 1979-دان گونوموزه ایلک کز چوخ یؤن‌لو بوهرانی تجروبه ائتمکته‌دیر. رئژیمین داخیلینده ایختیلاف رسمن چاتیشما و توققوشمایا چئوریلمیش و رئژیمین داخی‌لی ترازی‌لیغی و هارمونی‌سی پوزولموش‌دور. ایران رئژیمی آرا‌دان ایکی شاققایا آیریلمیش‌دیر. ائله کی رئژیمین 30 ایللیک تاریخینده ایلک کز  باش ناظیری، مجلیس باشقانی، ناظیرلری و اوست روتبه‌لی بروکرات‌لاری زین‌دانا سالماق مجبوریتینده قالمیش‌دیر. ایختیلاف رئژیمین بوتون رسمی و قئیری رسمی اورگان‌لارینی بوروموش‌دور. خامنئه یی حلل ائدیجی و ایختیلاف چؤزوجو گوجونو ایتیرمیش و اؤزو ایختیلاف‌لارین قایناغینا بدل اولموش‌دور. بو مسئله ده رئژیم ایچین ایختیلاف‌لارین حل اولونماسینی چوخ چتینلشدیرمیش‌دیر.

یاشیل حرکاتی 2009-دان گونوموزه قدر اؤز موخالیفت وارلیغینی قورویابیلمیش، رئژیمین سرکوب تشکیلات‌لارین قارشی‌سیندا دایانیق‌لیغینی گؤسترمیش و بیتمه میش‌دیر. عرب برلگه ده باش وئرمیش سیاسی و سوسیال عصیان‌لاردان گوج آلا‌راق یعنی‌دن میدانا گلمیی باشارمیش‌دیر. ایران رئژیمی‌نین ان اؤنم‌لی امنیتی مسئله‌سینه چئوریلمیش‌دیر.

بوتون بو فاکتؤرلر/عامیل‌لر ایشیغیندا، ایران رئژیمی‌نین چوخ یؤن‌لو بحران ایچینده اولدوغونو دیبیلریک. ایران رئژیمی‌نین قارشیلاشدیغی بو بحران مورککب، چوخ یؤن‌لو و ماهار ائدیلمه‌سی آسان دئییل. حتی ایران رئژیمی بو بحرانی حلل ائتمک اوچون راسیونئل/عقلانی بیر پروژه یه ده صاحب دئییل. رئژیم فقط شیددت/خوشونت بو بحران‌لاری حل ائدجه یینی دوشونور. خوشونت ایسه وار اولان بحرانی داها دا دئرینلشدیریر.

بیز نه زامانا قدر سوکوت ائدجه ییک؟

آذربایجان، ایران رئژیمی‌نین قارشیلاشدیغی بو چوخ یؤن‌لو و مورککب بحرانین فرقینده‌دیر.چوخ دقتله، تیتیزلیکله(وسواس) و هر طرف‌لی حادیثه لری ایزله ییر. آذربایجان بو سورچده ان دوغرو عملی آلترناتیفینی معین ائتمک ایستییر. آذربایجان، ایرانداکی پروسه سی سویوققان‌لی، تمکین‌لی، آغیر، تحریکلردن اوزاق ، فارس میللیتچی‌لری‌نین تله سینه دوشمه دن، اؤز میللی ماراق‌لاری‌نین ماکسیموم قورونماسینی نظرده توتا‌راق و تاریخی بوتون تجروبلرینی دیققته آلا‌راق ایزلییر. آذربایجان بو بحران‌دان ضررلی چیخماق ایستمیر. کئچمیش‌دکی یاشادیق‌لارینی یئنی‌دن یاشاماق ایستمیر. آزربایجانین بو گلیشمه‌لردکی دوروشو “ عقلانی احتیاط کارلیق” اولا‌راق آدلان‌دیرماق مومکون‌دور.

یاشیل حرکاتی اؤنم‌لی و جدی اعتراضی حرکت اولاسا دا، آذربایجان‌لی‌لارین دویقوداش‌لیغینی قازانابیلمه میش‌دیر. آذربایجان‌لی‌لار یاشیل حرکاتینی فارس میللیتچی‌لیگی‌نین فرق‌لی تظاهورو اولا‌راق گؤرمکتدیلر. اونلارا گؤره یاشیل حرکاتی ایرانداکی حقیقی دئموکراسی‌نین قوروجوسو اولابیلمز. آذربایجان‌لی‌لار یاشیل حرکاتینا عملی دستک وئرمسلر ده مرکزدکی گئدن گرگین‌لیگی اؤز خئییرلرینه اولدوغونو دوشونورلر. آذربایجان‌لی‌لارین سیاسی، ایقتیصادی و کولتورل ایستک‌لرینه یاشیل حرکاتی‌نین جاواب وئرمیجیی بل‌لی‌دیر. یاشیل حرکاتی 2009-دان گونوموزه قدر میللت‌لرین مسئله‌سی موضوسوندا هر هانسی فیکیر و گفتمان ایلری سورمه میش‌دیر. میللت‌لر مسئله‌سی گلینجه سوکوت ائدیرلر. بون‌لاری یئرسیز، “بؤلوجولوک” و لوزوم‌سوز طلب اولا‌راق گؤرورلر. آذربایجان‌لی‌لار دا بون‌لاری گؤرور. آذربایجان بوتون بون‌لارا یاخین تاریخین‌دکی یاشادیغی ناکامی‌لری و عذاب‌لارین چرچیوسین‌دن باخیر.

آذربایجانلا یاشیل حرکاتی‌نین یول‌لاری آیریلمیش‌دیر. آذربایجان ایندی اؤزو، فرق‌لی بیر دئموکراتیک پروژه‌نین صاحبی‌دیر. آذربایجان ایندی اؤزو اوچونجو جبهه‌دیر. اوچونجو گوچ‌دور. آذربایجانلی‌لار، ایران رئژیمی‌نین آذربایجان-تورکونه اولان دوشمان‌لیغینی بیلیر. 1979-دان او دوشمانلیغین ایچینده یاشاییر. یاشیل حرکاتی‌نین سؤیلملرینده ده اؤز حاق‌لی ایستکلئرینی گؤرمور. گلینن نوقطه ده آذربایجان اؤزو چوخ فرق‌لی و داها قاپسامالی/جامع دئموکراتیک جبهه‌نین لیدری پوزیسیونونا گلمکده‌دیر. آذربایجان بو دوروشونون گرکلیلیکلرینی یئرینه گتیرمسی لازیم‌دیر.

آذربایجان “ یاشیل حرکاتینا قاتیلالیم-قاتیلمایالیم” ایکیله مینی بوراخما‌لی‌دیر. چونکی یاشیل حرکاتییلا یول‌لاری آیریلمیش. بو ایکیلم‌دن چیخمادیغی سورجه یعنی شرایطه اویقون ایستراتژیلر گلیشدیرمز. منیم فیکریمجه میللی حرکاتیمیز یعنی و فرق‌لی بیر مرحله‌نین باشلاندیغینی حیسس ائتسه ده هله اؤزونو اونونلا آداپت/سازگاری ائتمیش دئییل. یاشیل حرکاتا “قاتیلالیم-قاتیلمایالیم” دارتیشماسی میللی حرکاتین اؤنونو باغلاییر. گونوموزدکی شرط‌لره اویقون ایستراتژیک معین ائتمخ یی و گونوموز شرط‌لرینه اویوم‌لو حاله گتیرمه‌یه مانع اولور. اونون بوتون انرژی‌سینی امیر. بیز ایچینه دوشدوگوموز بو کؤردوغوم‌دن چیخمالیییق. باشقا بیر سؤزله هله ده میللی حرکاتیمیز اؤزونو اوچونجو جبهه اولدوغونون شورونا چاتمیش دئییل. اؤزونو اوچونجو جبهه اولا‌راق حیسس ائتمه یی درونلشدیرمه یی باشارسایدی اونون گرک‌لی‌لیک‌لرینی ده یرینه گتیریردی. میللی حرکاتیمیز سیلکینمه‌لی و بایرام‌لاردا نئجه کی، ائولر تمیزلنیر اؤزونون ایستراتژی‌لرینی گؤزدن کئچیرمه‌لی‌دیر. میللی حرکاتیمیز سیلکینیب اؤزونو یئنی دؤنمه اویقونلاشدیرمازسا آذربایجانی ایتیرمه احتیمالی واردیر.

ایندی نه ائتملیگیک؟

اؤنجه‌لیکله بؤلگه‌میزده و ایراندا اولوب-بیتن‌لر حاقیندا اوبژکتیف تحلیلیمیز اولما‌لی و بیلملیگیک کی ایران سیاسی حیاتیندا یعنی بیر صحیفه آچیلمیش‌دیر. اسکی دفترین نه زامان باغلاناجاغی بیلینمه‌سه ده یئنی بیر مرحله باشلادیغی چوخ آشیکاردیر. بیز بو یعنی مرحله‌نین بوتون اؤزل‌لیک‌لرینی بیلمه‌لی و اونا گؤره یعنی ایستراتژیلر گلیشدیرملیگیک.

-گونئی آذربایجان میللی حرکاتی یاواش یاواش اؤز وارلیغینی حیسس ائتدیرمه‌لی‌دیر. وارلیغینی حیسس ائتدیرمه‌نین آنلامی فقط کوچه‌یه چیخماق ویا میتینگ دوزنلمک دئییل. آذربایجان تورک میللتی گونئی آذربایجان میللی حرکاتی‌نین وارلیغینی اؤز یانیندا حیسس ائتمه‌لی، اونو گؤرمه‌لی و اونون ایستک‌لریله داها یاخین‌دان تانیشما‌لی‌دیر.

-بیزیم میللی حرکاتیمیز ایچینده- کیچیک ده اولموش اولسا -چوخ قیمت‌لی تشکیلات‌لاریمیز وار. بو زاماندا بو تشکیلات‌لار ان وئریم‌لی دؤنم‌لرینه گیرمه‌لی و اونلار گوجلندیریلمه‌لی‌دیر. هر هانسی بیر تشکیلات‌لاریمیزا هر هانسی شکیلده یاخین‌لیق حیسس ائدن‌لر وارسا زامان ایتیرمه‌دن اونلارا گیرمه‌لی‌دیرلر. تشکیلات‌لاریمیز آکتیفلشدیریلمه‌لی‌دیر.

-عمومی-میللی تشکیلاتیمیز یوخ‌دور . بیزیم میللی حرکاتیمیزین بؤیوک بؤلومو تشکیلات‌سیزدیر. اینسان‌لاریمیز بؤیوک تشکیلات‌لارین قورولماسینی گؤزله ییر، اونلار قورولماییناجا دا فعالیت ائتمیرلر. سیاسی فعالیت اوچون تشکیلات اؤنم‌لی آنجاق “اولمازسا سیاسی فعالیت اولاماز” دئییل. تشکیلات‌سیز دا فعالیت ائدیلبی‌لر. بیزیم قازاندیغیم بوتون باشاری‌لار شخصی‌دیر. شخصی حیاتیندا اؤزونه یول آچان اینسان سیاسی فعالیت اوچون ده اؤزونه ایمکان یارادابی‌لر. بیز ایندی “هر فرد بیر تشکیلات” شعارینی حیاتا گئچیرملیگیک. اؤز شخصی یئتنک، ایمکان، زامان و گوجوموزدن میللی حرکاتیمیزا آییرمالیییق. امین اولون کی، بولاری نورمال حیاتینیزین آخیشینا ضرر وئرمه‌دن ده ائتمک مومکون‌دور. “ هر فرد بیر تشکیلات “مدلی بوگون بیزیم اساسی چیخیش نوقطه‌میز. هر کس اؤزون‌دن مسئول. هر کس اؤزونون رئیسی و مرئوسو.

-ایندی کی زاماندا ایختیلاف‌لاردان، بؤلجو و قیشقیر دیجی لاف‌لاردان اوزاق دورمالوییق. اؤنوموزدکی گون‌لرده ایچیمیزه ایختیلاف آسلامیا باشلایجاق‌لار. بیر چوخوموزون علیهینده یازی‌لار یازیلما احتیما‌لی واردیر. بیرگه بون‌لارین قارشی‌سیندا دورمالیییق. نزاکت و اخلاقی قورول‌لاری آشان یازی و دانیشیق‌لاردان قاچینما‌لی و بونو ائدن‌لری ده انگللملیگیک. ایختیلاف‌لار هله‌لیک دوندورولما‌لی.

– رهبرلیک ادعا‌لاری “هر شئیی من یاراتدیم” ایفاده و دوشونجه‌لردن واز گئچیلمه‌لی. موساوی و دوستانه موناسبت‌لرین قورولماسی لازیم. تشکیلات‌لار اؤز آرا‌لاریندا کوسلوک و یئرسیز رقابتی بوراخما‌لی‌دیرلار. بیر آرایا گلبیلمه‌لی و باشاربیلیرلرسه اؤز آرا‌لاریندا بیر کوردیناسیون (هماهنگی) شوراسی قورمالا‌لاری لازیم‌دیر.

-وب سیته‌لریمیزی و درگی‌لریمیزی زنگین‌لش‌دیرمک و چکیجی حالا گتیرملیگیک. یازی، خبر، ترجومه وب. ایشلری گؤربیلن‌لر بو ایشلرله و ماددی ایمکان‌لاری اولاناکلار ایسه بو سیته‌لری و درگی‌لری حمایه ائتمه‌لی‌دیرلر. بو سیته‌لرین چکیم گوجونو آرتیرمالییق.

-بوگون آزربایجانین هر یئری میللی حرکاتیمیزین شعارلاریلا دولما‌لی‌دیر. گونئی آذربایجان میللی حرکاتی‌نین تاریخی سمبول‌لاری میللتین گؤزونون اؤنونه گتیرتیلمه‌لی. تبلیغات چالیشما‌لاری چوخ یؤن‌لو اولا‌راق سورتلندیریلمه‌لی. آذربایجان توپلومو میللی حرکاتین شعارلارینی منیسمه‌یه حاضردیر.

-گونئی آذربایجان میللی حرکاتیمیز اؤز میللی-اومومی بیلدیرگسی/منشورونو حاضرلاما‌لی‌دیر. حاضرلانا‌جاق بو میللی-عمومی منشوردا آذربایجانین بوتون مسئله‌لری دقته آلینما‌لی‌دیر. آذربایجان تورک‌لرینه یاخشی حیات اومودونون وئریلمه‌لی گرکیر. آذربایجان توپلومونون بوتون لایه‌لری‌نین ایستک، آرزو و قورخولاری دقته آلینما‌لی‌دیر. گونئی آذربایجان میللی حرکاتی داخی‌لی و خاریجی مسئله‌لره باخیش آچی‌سینی و سیاسی، سوسیال، مدنی، ایقتیصادی و دینی مسئله‌لر ده اؤز فیکیرلرینی محسوس و ملموس شکیلده بلیرگینلشتیرمه‌لی و آذربایجان تورک میللتینه چاتدیرما‌لی‌دیر.

بعضی آیدین‌لاریمیز ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسینی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلجیینی دوشونورلر سیزجه بؤیله‌دیر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار؟

سیاسئت و دیپلوماسیده گؤروشولمه یجک طرف یوخ‌دور. گرکیرسه هر کسله گؤروشولور و مذاکیره ائدیلیر. آمئریکا دوشمن اولا‌راق گؤردوگو ایران و طالبانلا گؤروشور. آنجاق دیالوق و مذاکرنین شرطلری و شرایطی‌نین یارانماسی لازیم‌دیر. بوگون بئله بیر شرایط یوخ‌دور. چونکی یاشیل حرکاتییلا قورولا‌جاق دیالوغون نتیجه سی اولمایجاغینی دوشونوروم. یاشیل حرکاتی میللتلر مسئله سینی دانیشماق ایستمیر. اونو حل ائتمک ایستمیر. بئله بیر پروبلئمین اولمادیغینا اینانیر. میللتلر مسئله سینی کومپلو/توطئه اولاارق گؤرور. گئجه-گوندوز تحقیر ائدیر. بو تور ذهنیت صاحب اولانلارلا گؤروشمک زامان ایتیرمک‌دیر.

آنجاق طرفلر آراسیندا غیری موستقیم مذاکیره گئدیر. آذربایجانین عملی اولا‌راق اعتیرازلارلا قاتیلماماسی و میللی حرکاتین دانیشیق‌لاری، یازی‌لاری و عمللری بو سمبولیک ایرطیباتین بیر عنصورلاری. مذاکیره لر سمبوللر و حرکتلرله گئدیر. طرفلر بیر-بیرلری‌نین باخیشینی مطبوعاتدان اؤیرنیرلر. طرفلرین نه ایسته دیکلری اورتادا‌دیر.

بوگون مذاکره و اینتیقادی دیالوق شرایطی یوخ‌دور. اونلار بیزدن اریمه میزی ایستییرلر. بوگون ان اؤنم‌لی ایستراتئژیک وظیفه میز اؤزوموزو توپارلاماق، هدف/ایستک/سؤیلملریمیزی بلیزلمک، منشوروموزو(بیلدیرگمیزی) حاضیرلاماق، تشکیلات‌لار آراسیندا اورگانیک هماهنگی قورماق و فردی فعالیتی آرتیرماق، اوچونجو جبهه اولا‌راق اؤزونو گؤستربیلمک و باشقا مسئله لره تمرکوز ائتمه لی ییک.

بوگون آزربايجانين ان اؤنملي استراتژيک مساله سي ايران رئژيمين سرنيگوني مساله سي اولماليدير. ايران ايسلام جومهورييئتي نين سرنيگون اولماسيني ان چوخ تورکلر ايستمه ليديرلر. ايران ايسلام جومهورييتي سرنيگون اولماديغي سوره جه بيز هئچ بير هدفيمیزه يئتيشه بيلمه يه جه ييک. ايسترسه ايستيقلاچي، ايسترسه فئدرالچي، ايسترسه هر هانکي بير ميللي ايسته ييميز اولسون بونلارين گئرچئکله شمه سي نين يولو ايران ايسلام جومهورييتي نين سرنيگوني سيدير. ايرانداکي رژيم گئتمه دیيي سوره جه بيز هئچ بير هدفيميزه يئتيشمه يه جه ييک. بو رژيم قانون اساسي نين 15.مادده سيني بئله ايجرا ائتمه يه جک. اساسي مساله ميز بونلاري دارتيشماق

danışıq 13 – İranda yeni gəlişmələr və milli hərəkətin durumu / Arif Kəskin ilə özəl danışıq

Azərbaycan Demokrası Ocağı : milli hərəkət nə zamana qədər iranda olub-bitənlər haqqında sukut edəcək ? milli fəalların sukutu onları toplumun mərcə teyfi durumundan ayırmağa  zəmin yaratmazmı ? İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulması bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola bilər yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var  ? və …. buna bənzər başqa sorularımızın cavabını İran uzmanı sayın Arif Keskin den soruşmuşuq , sayğı deyer düşünürlərimizin əməkdaşlığı ilə bu mubahisələrin genişlənməsi və bu mubahisələrin içindən milli mənafeimiz uğrunda doğru bir yol xəritəsinin ip uclarının çıxmasını arzu edirik.

İrandaki iç çəkişmə hara gedir?

Iran İslam cumhuriyəti 1979-dan günümüzə qədər ən böyük böhranı yaşayır. Xarici siaysətinə baxdığınızda yalnızlaşmış və dostu olmayan dövlət kimi görünümündə dir. İran Nüve kriziylə ABŞ və avruplalıları qarşısına almış və diyər tərəfdən də Rusya və Çindən gözlədiyi dəstəyi alamamışdır. Qonşularıyla dost və güvənilir münasibət quramaış və saldırqan uslubu onun qonşularının gözündə təhlükəli görsənməsinə səbəb olmuşdur. Sünni Ərəb dövlətləri, İranı ən böyük təhlükə olaraq görməkdə və o rejimin yıxılması üçün hərbi mudaxilə alternatifini təşviq ettikləri bilinir.

Daxili siyasətdə isə, İran rejimi 1979-dan günümüzə ilk kəz çox yönlü buhranı təcrubə etməktədir. Rejimin daxilində ixtilaf rəsmən çatışma və toqquşmaya çevrilmiş və rejimin daxili tərazılığı və harmonisi pozulmuşdur. İran rejimi aradan iki şaqqaya ayrılmışdır. Elə ki rejimin 30 illik tarixində ilk kəz  başnaziri, məclis başqani, nazirleri və üst rütbəli brokratları zindana salmaq məcburiyətində qalmışdır. İxtilaf rejimin bütün rəsmi və qeyri rəsmi organlarını bürümüşdür. Xaməneyi həlledici və ixtilaf çözücü mevkisini itirmiş və özü ixtilafların qaynağına bədəl olmuşdur. Bu məsələ də rejim için ixtilafların həll olunmasını çox çətinləşdirmişdir.

Yaşıl hərəkatı 2009-dan günümüzə qədər öz muxalifət varlığını qoruyabilmiş, rejimin sərkub təşkilatların qarşısında dayanıqlığını göstərmiş və bitmemişdir. Ərəb Regionunda baş vərmiş siyasi və sosyal üsyanlardan güc alaraq yənidən meydana gəlməyi başarmışdır. İran rejiminin ən önəmlı əmniyəti məsələsinə çevrilmişdir.

Bütün bu faktörlər/amillər ışığında, İran rejiminin çox yönlü böhran içində olduğunu diyəbilərik. İran rejiminin qarşılaşdığı bu böhran mürəkkəb, çox yönlü və mahar edilməsi asan dəyil. Hətta iran rejimi bu böhranı həlletmek üçün rasyonel/əqlani bir projeyə də sahib deyil. Rejim fəqət şiddət/xuşunət bu böhranları həl edəcəyini düşünür. Xuşunət isə var olan böhranı daha da derinləşdirir.

 

Biz nə zamana qədər süküt edəcəyik?

Azərbaycan, İran rejiminin qarşılaşdığı bu çox yönlü və mürəkkəb böhranın fərqindədir.Çox diqqətlə, titizliklə(vəsvas) və her tərəfli hadiseleri izleyir. Azərbaycan bu sürəçdə ən doğru əməli alternatifini müəyyən etmək istəyir. Azərbaycan, İrandaki prosesi soyuqqanlı, temkinli, ağır, tehriklerdən uzaq , Fars milliyetçilərinin telesine düşmedən, öz milli maraqlarının maksimom qorunmasını nəzərdə tutaraq və tarixi bütün tecrübelerini diqqete alaraq izləyir. Azərbaycan bu böhrandan zərərli çıxmaq istəmir. Keçmişdəki yaşadıqlarını yenidən yaşamaq istəmir. Azərbaycanın bu gəlişmələrdəki mövgiyəte “ əqlanı ehtiyatkarlık” olaraq adlandırmaq mümkündür.

Yaşıl hərəkatı önəmli və ciddi etirazı hereket olasa da, Azərbaycanlıların duyqudaşlığını qazanabilmemişdir. Azərbaycanlılar Yaşıl hərəkatını Fars milliyetçiliyinin fərqli tezahürü olaraq görmektediler. Onlara göre Yaşıl Hərəkatı İrandaki heqiqi demokrasinin qurucusu olabilmez. Azərbaycanlılar Yaşıl hərəkatına əməli destek vərmeseler de merkezdeki gedən gerginliyi öz xeyirlerine olduğunu düşünürler. Azərbaycanlılarin siyasi, iktisadi və kültürəl istəklərinə yaşıl hərəkatının cavab verməyəcəyi bəllidir. Yaşıl hərəkatı 2009-dan günümüze qədər millətlərin məsələsi mevzusunda hər hanki fikir və gofteman iləri sürmemişdir. Millətlər məsələsi gəlince sukut edirler. Bunları yersiz, “bölücülük” və luzumsuz tələb olaraq görürler. Azərbaycanlılar da bunları görür. Azərbaycan bütün bunlara yaxın tarixindəki yaşadığı nakamiləri və əzabların çarçıvasından baxır.

Azərbaycanla Yaşıl hərəkatının yolları ayrılmışdır. Azərbaycan indi özü, fərqli bir demokratik projənin sahibidir. Azərbaycan indi özü Üçüncü Cebhədir. üçüncü güçdür. Azerbayacnlılar, İran rejiminin Azərbaycan-Türkünə olan düşmanlığını bilir. 1979-dan o duşmanlığın içində yaşayır. Yaşıl hərəkatının söylemlerinde de öz haqlı istəklerini görmür. Gəlinən noqtada Azərbaycan özü çox fərqli və daha qapsamalı/came demokratik cebhənin lideri pozisyonuna gəlməktədir. Azərbaycan bu mövqeiyetinin gerekliliklerini yerine getirmesi lazımdır.

Azərbaycan “ yaşıl hərəkatına qatılalım-qatılmayalım” ikilemini buraxmalıdır. Çünki Yaşıl Hərəkatıyla yolları ayrılmış. Bu ikilemdən çıxmadığı sürece yəni şeraite uyqun stratejiler gelişdirmez. Mənim fikrimcə milli hərəkatımız yəni və fərqli bir mərhələnin başlandığını hissətsə də hələ özünü onunla adaptə/sazegari etmiş deyil. Yaşıl hərəkata “qatılalım-qatılmayalım” dartışması milli hərəkatın önünü bağlayır. Günümüzdəki şərtlərə uyqun stratəjik müəyyən ətməyi və günümüz şərtlərinə uyumlu halə gətirməyə mani olur. Onun bütün ənərjisini əmir. Biz içinə düşdüyümüz bu kördüğümdən çıxmalıyıq. Başqa bir sözlə hələ də milli hərəkatımız özünü üçüncü cəbhə olduğunun şuruna çatmış deyil. Özünü Üçüncü cəbhə olaraq hiss etməyi dərunləşdirməyi başarsaydı onun gərəkliliklərini də yərinə gətirirdi. Milli hərəkatımız silinkinməli və bayramlarda nəcə ki, evlər təmizlənir özünün stratejilərini gözdən gəçirməlidir. Milli hərəkatımız silikinib özünü yeni dönəmə uyqunlaşdırmazsa Azərbaycanı itirmə ehtimali vardır.

 

İndi nə etməliyik?

Öncəliklə bölgəmizdə və İranda olub-bitənlər haqqında objektif təhlilimiz olmalı və bilməliyik ki İran siyasi həyatında yəni bir səhifə açılmışdır. Əski dəftərin nə zaman bağlanacağı bilinməsə də yəni bir mərhələ başladığı çox aşıkardır. Biz bu yəni mərhələnin bütün özəlliklərini bilməli və ona görə yəni stratejiler gəlişdirməliyik.

-Güney Azərbaycan Milli hərəkatı yavaş yavaş öz varlığını hissəttirməlidir. Varlığını hissəttirmənin anlamı fəqət küçəyə çıxmaq vəya miting düzənləmək deyil. Azərbaycan Türk milləti Güney Azərbaycan milli hərəkatının varlığını öz yanında hiss ətməli, onu görməli və onun istəklərilə daha yaxından tanışmalıdır.

-Bizim milli hərəkatımız içində- kiçik də olmuş olsa -çox qimətli təşkilatlarımız var. Bu zamanda bu təşkilatlar ən vərimli dönəmlərinə girməli və onlar gücləndirilməlidir. Hər hanki bir təşkilatlarımıza hər hanki şəkidə yaxınlıq hiss edənlər varsa zaman itirmədən onlara girməlidirlər. Təşkilatlarımız aktifləşdirilməlidir.

-Umumi-milli təşkilatımız yoxdur . Bizim milli hərəkatımızın böyük bölümü təşkilatsızdır. İnsanlarımız böyük təşkilatların qurulmasını gözleyir, onlar qurulmayınaca da faaliyət etmirlər. Siyasi faaliyət üçün təşkilat önəmli ancaq “olmazsa siyasi faaliyət olamaz” deyil. Təşkilatsız da faaliyət ediləbilər. Bizim qazandığım bütün başarılar şəxsidir. Şəxsi həyatında özünə yol açan insan siyasi faaliyət üçün də özünə imkan yaradabilər. Biz indi “hər fərd bir təşkilat” şuarını hayat gəçirməliyik. Öz şəxsi yetənək, imkan, zaman və gücümüzdən milli hərəkatımıza ayırmalıyıq. Əmin olun ki, buları normal hayatınızın axışına zərər vərmədən də etmek mümkündür. “ hər fərd bir təşkilat “modeli bugün bizim əsası çıxış noqtəmiz. Hər kəs özündən məsul. Hər kəs özünün rəisi və mərusu.

-İndi ki zamanda ixtilaflardan, bölcü və qıştırcı laflardan uzaq durmaluyıq. Önümüzdəki günlərdə içimizə ixtilaf aslamya başlaycaqlar. Bir çoxumuzun əleyhində yazılar yazılma ihtimali vardır. Topyekun bunların qarşısında durmalıyıq. Nəzakət və əxlaqı qurulları aşan yazı və danışıqlardan qaçınmalı və bunu edənləri də ənglləməliyik. İxtilaflar hələlik dondurulmalı.

– Rəhbərlik iddiaları “hər şeyi mən yarattim” ifadə və düşüncələrdən vaz geçilməli. Musavi və dustanə münasəbətlərin qurulması lazım. Təşkilatlar öz aralarında küslük və yərsiz rəqabəti buraxmalıdırlar. Bir araya gələbilməli və başarbilirlərsə öz aralarında bir kordinasyon (həmahəngi) şurası qurmalaları lazımdır.

-Wəb sitələrimizi və dərgilərimizi zənginləşdirmək və çəkici hala gətirməliyik. Yazı , xəbər, tərcümə vb. işləri görəbilənlər bu işlərlə və maddı imkanları olankar isə bu sitələri və dərgiləri himayə etməlidirlər. Bu sitələrin çəkim gücünü artırmalyıq.

-Bugün Azərbaycanın hər yeri milli hərəkatımızın şuarlarıla dolmalıdır. Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının tarixi səmbolları millətin gözünün önünə gətirtilməli. Təbliğat çalışmaları çox yönlü olaraq sürətləndirilməli. Azərbaycan toplumu milli hərəkatın şuarlarını mənisəməyə hazırdır.

-Güney Azərbaycan milli hərəkatımız öz milli-umumi bildirgəsi/mənşurunu hazırlamalıdır. Hazırlanacaq bu milli-umumi mənşurda Azərbaycanın bütün məsələləri diqqətə alınmalıdır. Azərbaycan Türklərinə yaxşı həyat umudunun vərilməli gərəkir. Azərbaycan toplumunun bütün layələrinin istək, arzu və qorxuları diqqətə alınmalıdır. Güney Azərbaycan Milli hərəkatı daxili və xarici məsələlərə baxış açısını və siyasi, sosial, mədəni, iktisadi və dini məsələlər də öz fikirlərini məhsus və məlmus şəkildə bəlirginləştirməli və Azərbaycan Türk millətinə çatdırmalıdır.

 

bezi aydinlarimiz İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulmasını bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola biləcəyini duşunürlər sizce böyledir yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var?

siyaset ve diplomaside görüşülmeyecek teref yoxdur. Gerekirse her kesle görüşülür ve müzakire edilir. ABŞ düşmen olaraq gördüyü İran ve talibanla görüşür. Ancaq diyaloq ve müzakeren şetleri ve şeraitinin yaranması lazımdır. Bugün bele bir şerait yoxdur. Çünki Yaşıl Herekatıyla qurulacaq diyaloğun neticesi olmaycağını düşünürüm. Yaşıl herekatı milletler meselesini danışmaq istemir. Onu hel etmek istemir. Bele bir problemin olmadığına inanır. Milletler meselesini komlo/totie olaarq görür. Gece-gündüz tehqir edir. Bu tür zenihiyet sahib olnalarla görüşmek zaman itirmekdir.

Ancaq terefler arasında qeyri müsteqim müzakere gedir. Azerbaycanın emeli olaraq itirazlarla qatılmaması ve milli herekatın danışıqları, yazıları ve emelleri bu sembolik irtibatın bir unsurları. Müzakereler semboller ve herekatlerle gedir. Terefler bir-birlerinin baxışını metbuattan öyrenirler. Tereflerin ne istedikleri ortadadır.

bugün müzakere ve intiqadi diyaloq şeraiti yoxdur. Onlar bizden erimemizi isteyirler. Bugün en önemli stratejik vezifemiz özümüzü toparlamaq, hedef/istek/söylemlerimizi müeyyenleşdirmek, menşurumuzu(bildirgemizi) hazırlamaq, teşkilatlar arasında organik hemahengi qurmaq ve ferdi faaliyeti artırmaq, üçüncü cebhe olaraq özünü gösterebilmek vb. meselelere temerkuz etmeliyik.

Bugün Azerbaycanın en önemli stratejik meselesi İran rejimin serniguni meselesi olmalıdır. İran islam cumhuriyetinin sernigün olmasını en çx türkler istemelidirler. İran İsalm cumhuriyeti sernigun olmadığı sürece biz heç bir hedefime yetişebilmeyeceyik. isterse istiqlaçı, isterse federalçı, isterse her hanki bir milli isteyimiz olsun bunların gerçekleşmesinin yolu İran islam cumhuriyetinin sernigunisidir. İrandaki rejim getmedeyi sürece biz heç bir hedefimize yetişmeyeceyik. Bu rejim qanun esasının 15.maddesini bele icra etmeyecek. Esası meselemiz bunları dartışmaq