کانون دمکراسی آزربايجان

Azərbaycan Demokrasi Ocağı / Azarbaijanian Democracy Institute

آزربايجان كئچميش مغلوبيتلردن نه­ لر اٶيرنميشدير؟ عليرضا اردبيلی

آزربایجان دموکراسی اوجاغی:

سایین علیرضا اردبیلی بو یازیسیندا چوخ اؤنملی مقاملارا توخونور او جمله‌دن بو کی:

  • داها ايرانچي­ليق و روسچولوق ايدئولوژی‌لرينين قئيدلريندن اٶزونو آزاد ائتميش آزربايجان اوچون، هر بير غيري عقلاني رجز اوخوماق، دونيايه جنگ اعلان ائتمك، ايران ميللتريني آزاد ائتمك و حتي دونيادا عدالتي برقرار ائتمك كيمي غيري رئال شعارلار وئریب، ايدئولوژي اساسيندا دوست-دوشمان معينلشديرمك، دوغرو دئییلدیر.
  • اسير بير ميللت اوچون ميللي قورتولوشدان باشقا هر نه موقتي و  گلدي گئدر ساييلماليدير. نه دوست و نه دوشمن ازلي و ابدي اولمور و ميللي آزادليغي رهبرليك ائدن قووه يالنيز ميللي منافع اساسيندا اٶز دوستلاريني سئچمه­ لي­دير و ان اساسي مسئله، ميللي قورتولوش موجاديله­ سي موفق اولانا قدر، هر بير پولاريزاسيون، ايستنيلمزدير و مغولبيتي ضمانت ائدن عاميل كيمي گٶرونمه­ لي­دير. بوتون بونلار البته ميللي دٶولتچي‌ليگه دايير پلانلاردا اينسان حاقلاري، دموكراسي، سكولاريسم، قادين حاقلاري و سوسيال عدالت مسئله­ لرين آرخا پلانا آتماق معناسيندا دئيیل. بو او دئمكدير كي، مادام كي ميللي دٶولتچي­ليك (فدرال يا باغيميسزليق فورمالاري­نين ايكي­سيندن بيرينده) الده اولماييب، بو دٶولت نه اينسان حاقلاريني ريعايت ائده بيلر، نه سكولار اولا بيلر و نه هئچ باشقا كاراكتره ماليك اولا بيلر.

آزربايجان كئچميش مغلوبيتلردن نه­ لر اٶيرنميشدير؟

عليرضا اردبيلي

آزربايجان فدرال دموكرات حركاتيندا واقع اولموش يول آييرمانين تاريخي-سياسي كونتكستي

(ايضاحات: بو مقاله، 11 مارت 2012 تاريخينده آ.ف.د.ح.-يندا باش وئرميش يول آييرمادان يارانميش سوآل‌لاري جاوابلانديرماق اوچون كئچيريلميش پالتاك سئمناريندا اوخونموش مقاله­ نين متني‌دير. بو سئميناردا طرح اولان سوآل­لار و اونلارا وئريلن جاوابلارين قيصالميش و يازيلي فورمو تئزليكله نشر اولاجاقدير.)

هر اسارت، اٶز آردينجا اسير اولموشلارا ايلك نٶبه­ ده بير شوك دالغاسي يارادير. سونرا چاره‌سيزليك­دن دوغموش طالعين قرارينا تسليم اولماق انديشه­ سي و اسارت درديني سيغاللاماق دٶورو گلير و اسارت زنجيرلريني قيرماغا غريزي چابالار، سونراكي دٶورلرين پايينا دوشور. اگر اسيرلر، اسارت شرايیطينيده اٶز فيزيكي وارليغلاريني قورويوب، اينتلكتوئل گوجلريني ساغلام ساخلايا بيلسه­ لر، زامانلا اٶز اسارتلري­نين ندنلريني، اسارت سيستمي­نين مئخانيزملريني و كٶله­ لیگين اونلارين جيسم و روحلارينا ووردوغو اوزون وعده­ لي زيانلاري آناليز ائده بيليرلر. بو پراسئس­ين عطف نٶقطه­ سي، آزادليغا اولان هوسلردن، غريزي و نتيجه­ سيز چابالار يئرينه، دوشونولموش آزادليق ساواشي و اونا لازيم اولان كومپلكس علم، استراتژي و تاكتيكالار مئيدانا چيخماسي دير. ان قيصا سٶزلرله ايفاده اولموش بو سورج، اصلينده هم بير يا بير نئچه نسيل و هم يوز يا يوز ايللر چكه بيلر.

بو عمومي منظره­ دن آزربايجانا گلك:

18-جي عصرين سونونا 2 ايل قالميش (1798) بوتوٶ و بٶيوك آزربايجان فتحعلي­ شاهين، بٶيوك ايمپراطورلوق قورماق پلانلارينا قوربان گئدير. بٶيوك، واحيد و دفاكتو مستقيل آزربايجانين ايالتلريندن تبريزه جمع اولوب ميللي قورولتاي كئچيرن اورمو، تبريز، اردبيل، خوي، ديلمان، قره باغ، ماراغا، ساووجبلاغ، صايين قالا، باکي، ايروان، قاراداغ، شيروان، اوشنو، گنجه ،نخجوان و ساراب خانلاري، فتحعلي­ شاهين قارشي­سيني آلا  بيلميرلر.

 51 ايل عٶمرو اولموش، بٶيوك واحيد آزربايجانين، داها بٶيوك ايران آدلي بير ايمپريا قورماق پلانينا قوربان اولماسي، اصلينده تاريخين ان طبيعي و قانونسال گئديشاتي­نين تكراري ايدي. ائله بوتون تاريخي تورك ايمپراطورلیقلاري­دا اٶز فرمانلارينا تابع اولان ميللتلر و اٶلكه­ لرين سايين و احاطه­ سين آرتيرماقلا، بير كوسموپوليت سياسي حاكميت ياراديب، اٶز مشروعيتلريني «بيز توركلر» يئرينه، «بيز مسلمانلار» و «بيز ايرانلي‌لار»   كيمي ايفاده­ لر و سٶيلملرين (ديسكورسلارين) اطرافيندا قورموشلار. بو سلسله تاريخي ايمپريا قورماقلارين سون تاريخي نوسخه­ سي اولان 1798-ده فتحعلي شاهين، آزربايجاني مغلوب ائتمه­ سي­ني، فاجيعه­ وي ائدن جهتي، آزربايجانين، مودرن دٶولت­-ميللتر يارانان عصره، اٶز كيملیگي يئرينه، ايران و روس كيمليكلريله قدم قويماسیيدي. بو حاديثه، مودرن دنياني فورمالاشديران ايكي بٶيوك اينقلابين آراسيندا باش وئريردي. آزربايجانين پايتختي اولان اورمو مغلوب اولاندا، آمئريكا بيرلشميش اشتاتلاري­نين باغيمسيزليغيندان (1776) جمعي 22 ايل كئچيردي و فرانسا اينقيلابي­ هله جرياندا ايدي اونون سونونا تكجه بير ايل قاليردي.

بئله‌ليكله تورك قاجار سولاله­ سي­نين ايران تاج و تختينه صاحيب اولماق پروژه­ سي، آزربايجان اوچون بير تاريخي مغلوبيتله باشلادي. بو آمما او ايللرده بوتون اسلام عالمينه مخصوص اولان ميللي فاجيعه­ لرين بيري ايدي. بير آز سونرا، روس ایمپرياسي آزربايجان ايالتلر و شهرلريني قوزئي‌دن اشغال ائتمگه باشلايير. اورميه­ نين فتحعلي­ شاها تسليم اولوب حاكيم افشارلارين «بارفروش­آ» (اينديكي بابل شهرينه) تبعيد اولماسيندان جمعي 3 ايل سونرا يعني 1801-ده بيرينجي چار الكساندرين حاكميتي­نين باشلانيشيندا، آزربايجانين كازاخ سولطانليغي، يئني يارانميش «گورجوستان» تركيبينده روسيه­ يه ضميمه اولور. البته ايلك روس اشغالي اورمونون سقوطوندان 2 ايل اٶنجه، دربندين روسيه­ يه ضميمه اولماسيلا باشلاميشدي. 1804-ده  گنجه و 1806 دا باكي سيسيانوف قوشونونا تسليم اولورلار.  طالش 1809 دا اشغال اولور و معروف گولستان موقاويله‌سي 1813-ده ايمضالانير. بلكه عمومي منظره­ ني باشا دوشمك اوچون اشاره ائتمك يئرينده اولار كي گولوستان مقاويله­ سي ايمضالانديغي تاريخيدن بير ايل اٶنجه بوخارست باغلاشماسي اساسيندا، عثمانلي ايمپرياسي، روسيه­ نين، شيمالي قافقازدا اقتيدارينا بويون قويدوغونا راضي­ليق وئرميشدير. بوندان سونرا باش وئرميشلري دئمك لازيم دئير و بو مقاله­ نين اوخوجولارينا معلوم اولان حاديثه­ لردير.

بئله­ ليكله 1921 ده باش وئرن رضاخان چئوريليشيله، گونئي آزربايجانين فارس اسارتينه دوشمه‌سي، دربندين اشغاليندان فورمالاشماغا باشلاميش اسارت تابوتونا ويريلان سون ميخ حٶكمونو اويناييردي. يعني آزربايجان 125 ايل عرضينده هم شيمالدا و هم جنوبدا اٶز ميللي باغيمسيزليغيني و هر بير فورمدا اولان ميللي دٶولت­چي­لیگيني تام الدن وئرميشدير.

بئله­ ليكله قوزئي آزربايجانين 1991 ده آزادليغا چيخماسي، آزربايجانين 195 ايل سورموش اسارت تاريخينده ايلك بٶيوك غلبه­ سي­يدي. 195 ايل اسارت، و يالنيز وطنين شيماليندا، بير گئچيكميش غلبه! ايكي عصري احاطه ائدن بو دٶرده، يالنيز ايكي ايل قوزئي­ده و بير ايل گونئي ده آزادليق نسيمي اسميشدير و بونا گٶره ده، 1991-جي ايلده قوزئي آزربايجانين ايستيقلالي، چوخ موبارك بير حاديثه­ ايدي. قوزئي­ده و گونئي­ده آجي مغلوبيت­لرله نتيجه­ لنميش جهدلرين آردينجا ايلك غلبه، گونئي­يي ده آياغا قالديردي. بو گونون تاريخي پرسپكتيويندن باخاركن، 1991-دا قوزئي­يين ايسيقلاليتي­نين برپا اولماسي، بير قطعي غلبه و آتا-بابالاريميزين اوندان اٶنجه اولان 2 ميللي دٶولت­لر قورماق ايشينده قازانديقلاري اوغورلار، موقتي ظفر كيمي گٶرونورلر و قالان تاريخي حاديثه­ لر، اسارته قارشي باش وئرميش طبيعي رئاكسيالار كيمي گٶرونمه­ لي­ديرلر.

آزادليغا اوغروندا باش وئميش مغلوب چابالار

يوخاريدا شرح ائديلميش و مقاله­ن ين توخوندوغو مٶوضوعلارين احاطه­ سينه آلينماميش گونئي و قوزئي آزربايجاندا ميللي آزادليغا اوغروندا باش وئرميش چابالارين، بير حالي موستثنا اولماق شرطيله، هامي­سي مغلوبيتله باشا چاتميشلار و گونئي­ده بوگون جرياندا اولان حركات حاقيندا يالنيز خوش آرزولار ائتمك اولار. بير معروف آتالار سوزو «مغلوبيتي» ساده جه «كال غلبه» آدلانديرير. بو مودعالا راضيلاشساق، بوگونه كيمي بيزه قيسمت اولموش مغلوبيتلرين يئرينه، گئج يا تئز، غلبه‌ميزين شاهيد اولاجاييق. بو ايش باش وئرمك اوچون گرك بيز بوتون مغلوبيتلري آناليز ائديب، اونلاردان ايره­ لي گلن نتيجه­ لري اخذ ائدك.

بورا كيمي دئيلنلردن بير نتيجه آيدين گٶرونور: داها ايرانچي­ليق و روسچولوق ايدئولوقيالاري‌نين قئيدلريندن اٶزونو آزاد ائتميش آزربايجان اوچون، گونئي­ده باشلانميش مدرن مبارزه­ ده، هربير غيري عقلاني رجز اوخوماق، دونيايه جنگ اعلان ائتمك، ايران ميللتريني آزاد ائتمك و حتي دونيادا عدالتي برقرار ائتمك كيمي غيري رئال شعارلارا موراجيعت ائتمه­ مك و ايدئولوژيلر اساسيندا دوست-دوشمان معينلشديرمكدن واز كئچمك لازيمدير.

آجي تجروبه­ لر و مغلوبيتلردن آلينان درسلردن ده بير نئچه اورنك گتيرمك اولار:

1. مشروطه اينقيلابيندا آزربايجانين هر پرابلئميني ايرانلا باغلاماق و تهراندا مجليس قورماقلا هر نه حل اولاجاق، كيمي فيكير هئچ بير سياست قايداسينا اويقون دئيلدير.

2. قوزئي­ده 1918-ين مارت آپريل آيلاريندا، بيرلشميش بولشويك و داشناك قووه­ لر طرفيندن سوي قيريما معروض قالميش آزربايجان، سونرالار، بولشويكلرين يالان وعدلرينه اينانمامالي­ديرلار. قوزئي­ده آزربايجان كمونيستلري، آزربايجان ميلتينه يوخ روس استعمارينا لويال اولدولار و آزربايجانين 1920 ده روس اسارتينه دوشمه­ سي و 1991-ه قدر اسير اولماسيندا باشليجا رول اويناميشلار.

3. اورمو و اطرافيندا همان زمان و حتي ائله مارت آييندا باشلاميش جيلو-ائرمني قووه­ لرينين قتل عاملاري زماني، آزربايجاني بو قتل عامدان خيلاص ائتمك اوچون عثمانلي قوشونونلاري، سرحده ياخينلاشيرلار. قتل عاملا مشغول اولان مسيحي قووه­ لر، معتمدالوزاره نين واسيطه­ سيله عثمانلي قوشونونا مئساژ يوللاييرلار كي، سيز بو ايشه موداخيله ائتمه­ يين، بيز ايرانلي­ييق، بو قتل عامل دا ايرانين داخيلي ايشي‌دير! معتمدالوزاره كي قتل عاملارين بوتون جزئياتينا قدر ماجرانين شاهيدي­­ايدي، اٶز يازديغينا گٶره، گئدير و مئساژي دا اولدوغو كيمي چاتديرير! بو داها بلاهتين سون درجه‌سي­دير. 300 مين اهالي­دن 200 نفريني قوربان وئرميش بير بٶلگه­ نين باشچيسي، نه قدر گر­ك نائيو اولا كي، اونو قتل عامدان نيجات وئرمك ايسته­ ين قوشونا بئله بير جاواب آپارا! بو آغير و آجي بير درسدير. آزربايجان يالنيز آزربايجان ميللتينه لويال قالمالي­دير. بو باخيمدان آزربايجان باسقين ائدن قوشون و دٶولتين بايراغي­نين رنگيندن آسيلي اولماياراق، هر بير نٶوع باسقي­يا قارشي اولمالي­ و قارشي دورمالي­دير.

4. گونئي آزربايجاندا ميللي حوكومت دٶورونده، ميللي حوكومتين سون درجه اينساني و دموكراتيك داورانيشلاري و عدالتلي اصول ايداره­ سينه باخماياراق، اهالي­نين بير قيسمي، ديني اينانجلار و ايدئولوژيك اساسلاردا، ميللي حوكومتدن حيمايه ائتمه­ دي. بو سببدن، قالان شرطلري نظره آلماساق، ايدئولوژيك باخيمدان بير نئوترال و رنگ­سيز رهبرليك ميللي بير حوكومتي ايداره ائتمك اوچون داها مصلحتلي اولا بيلردي.

5. 1946-جي ايلين ماي آييندا شوروي قوشونلاري گونئي آزربايجاني ترك ائدركن و حتي داها اٶنجه بو حاقدا شوروي دٶولتي­نين قراري اعلام اولاندا، سيد جعفر پيشه­ وري اوضاعني يئني­دن آناليز ائتمه­ لي و ايمكان چرچيوه­ سينده اٶزونه باشقا متحدلر و دوستلار آرامالي­ايدي. تأسف كي اونون اينانديغي ايدئولوژي هم اونون اٶزو اوچون بير ابدي دوست و دوشمن سياهي­سي وئرميشدير و هم اونا وورولموش ايدئولوژيك دامغا او زامانين ايدئولوژيلره بٶلونموش دونياسيندا، باشقالاريندا آزربايجان ميلي حوكومتينه قارشي معين ايدئولوژيك بير سياست فورمالاشديرميشدي. اگر سيد جعفر پيشه­ وري او زامان، شراييط دئيشركن، اٶز ايمكانلارينا غيرايدئولوژيك و پراقماتيستي باخا بيلسه­ ايدي و اگر گونئي آزربايجانا تأثير قويا بيلن قووه­ لر اوچون، آزربايجان ميللي حوكومتي ايدئولوژيك دامغالي بير وارليق اولماسايدي، بلكه ميللي حوكومت اٶز وارليغيني قوروماغا بير ايمكان تاپا بيلردي يا بير سيرا باشقا ايمكانلاردان ايستيفاده ائتمه­ ني دوشونه بيلردي. نه يازيق كي او زامان ميللي حوكومتين باشيندا اولان سيد جعفر پيشه­ وري نين ايدئولوژيك ايناملاري اساسيندا، يالنيز بير خاريجي دوست دٶولت وارايدي و واخت چاتاندا، ميللي حوكومت­ين طالعي­نه بو تك دوست، بٶيوك بير منفي تأثير قويدو.

او زامان آزربايجان ميللي حوكومتي ايكي گوجله عئيني آن­دا قارشي-قارشي­يا دورموشدو:

 بير: دونيا كمونيسمينه قارشي ايدئولوژيك دوشمن اولان غرب دونياسي­نين ديرلري و او زامانين سوپر گوجلري.

 ايكي: هئچ بير تورك دٶولتچي­ليگينه دٶزمك ايسته­ مي­ين تهران حاكيميتي.

سيد جعفر پيشه و اونون باشچيليق ائتديگي حوكومت اگر دونيايه ايدئولوژيك باخماسايديلار، بلكه بو ايكي گوجو، بير-بيرلريندن تجريد ائديب، آمئريكاسيز و اينگليس­ سيز بير تهران رئژيمي­نه قارشي دوروردولار، هم موذاكيره ده، هم موذاكيره­ دن دوغوموش قرارلارين تهراني بويون قويماغينا ضمانت­ده و هم محتمل موحاريبه­ ده.

بوتون بو فرضلرين هئچ بير تاريخي اهميتي اولماسا دا، بير سيلسيله فرضي وضعيتلر، سناريولار و سئچيملر كيمي، ايدئولوژيك سياستين و ابدي و ازلي دوستلار و دوشمنلر سياهي­ سينه صاحيب اولماغين، استراتژيك زيانلاريني نوماييش ائتديرمكده يارديمجي اولا بيلرلر.

6. باشقا آجي تجروبه 1358-ده خلق مسلمان حركاتي ايدي. بو حركات هم ولايت فقيه اصلينه قارشي ايدي و هم آزربايجان اوچون مدني موختاريت آدلانديرا بيلديگيميز حق-حقوق طلب ائديردي. او زامان توتاليتر سول ايدئولوژي­سينه قاپسانميش آزربايجان گنجلري­نين ان ساوادلي­لاري و ان موتشكيل­لري، بير پارا بوگون گولونج و آنلاشيلماز ايدئولوژيك استنتاج اساسيندا، ولايت فقيه قوشونونا چئوريلديلر! ايشاره ائتديگيم او گولونج ايدئولوژيك آنلاييش او جومله­ دن بو ايدي كي چون آيت الله شريعتمداري بير زامان سول­لارا قارشي اولوب و شوروي­نين افغانستاني اشغال ائتمه‌سينه قارشي مٶوقع توتوب، پس اونون ولايت فقيه اصلينه قارشي بسيج ائتديگي نئچه ميليونلوق اوردو، قارشي­سيندا دوروب ضيدي امپرياليست، خميني­ني و اونون ولايت فقيه­‌يني حيمايت ائتمك لازيمدير! (بو البته ايشين بير يٶنو ايدي. جناب حسن شريعتمداري­نيين سون زامانلار ايستيناد ائتديگي بير پارا سندلره گٶره، گويا خلق مسلمان حركاتيني بوغماق، بير باشا شوروي رئژيمي طرفيندن، توده پارتياسينا سيفارش وئريلميشدير.)

بوتون بو فاجيعه ­لي تاريخي تجروبه­ لر، آزربايجان اوچون بو درسي وئرميشدير كي، اسير و ضعيف بير ميللت اٶز آزادليغيني هرنه­ دن اوستون توتمالي و يارانميش هر وضعيتده يالنيز بير مقصد گودمه‌لي‌دير: قورتولوش! اسير بير ميللت اوچون ميللي قورتولوشدان باشقا هر نه موقتي و گلدي گئدر ساييلماليدير. نه دوست و نه دوشمن ازلي و ابدي اولمور و ميللي آزادليغي رهبرليك ائدن قووه يالنيز ميللي منافع اساسيندا اٶز دوستلاريني سئچمه­ لي­دير و ان اساسي مسئله، ميللي قورتولوش موجاديله­ سي موفق اولانا قدر، هر بير پولاريزاسيون، ايستنيلمزدير و مغولبيتي ضمانت ائدن عاميل كيمي گٶرونمه­ لي­دير. بوتون بونلار البته ميللي دٶولت­چي­ليگه دايير پلانلاردا اينسان حاقلاري، دموكراسي، سكولاريسم، قادين حاقلاري و سوسيال عدالت مسئله­ لرين آرخا پلانا آتماق معناسيندا دئيیل. بو او دئمكدير كي، مادام كي ميللي دٶولتچي­ليك (فدرال يا باغيميسزليق فورمالاري­نين ايكي­سيندن بيرينده) الده اولماييب، بو دٶولت نه اينسان حاقلاريني ريعايت ائده بيلر، نه سكولار اولا بيلر و نه هئچ باشقا كاراكتره ماليك اولا بيلر.

7. ماراخلي بير مقام، آزربايجانين قوزئي­يي و گونئي­ينده اينترناسيوناليست ايدئولوقيالارين وار اولمالاري و بو ايدئولوقيالاري اٶزلرينه رهبر توتان سياسي قووه­ لرين بٶحرانلي و تعيين ائديجي مقاملاردا، كيمه و هارا لويال قاليب-قالماماق مسئله­ لري­دير. 1918-1920-ده قوزئي آزربايجان­ين ايلك جومهوريتي آيلاريندا، آزربايجان كومونيستلري­، موستقيل و دموكراتيك آزربايجان دٶولتي چرچيوه ­سينده بوتون دمكراتيك حاقلارا ماليك­ ديلر و او جومله­ دن پارلامنت­ده سٶزچولري، علي حيدر قارايئو (1896-1938) و ميرفتاح موسوي (1891-1919) باشدا اولماقلا، نوماينده­ لري وارايدي. بو حالدا بو كومونيستلر هم آزربايجان فعله صينفينه و هم آزربايجان دٶولت­چي­لي­يينه لويال اولوب، آزربايجان دموكراسياسي چرچيوه­ سينده سياسي فعاليت ائده بيلرديلر. بونلار آمما اٶز ميللت-دٶولتلري يئرنه، روس بولشويك ايمپرياسي­نا لويال اولوب، آزربايجان دموكراتيك رسپوبليكاسي­نين محو اولماسي و روس اشغالينا چاليشديلار.

باشقا تاريخي حاديثه 1979-دا گونئي آزربايجان­دا باش وئرير. بو تاريخده گونئي آزربايجان­دا هم اينترناسيوناليست ايسلام ايدئولوقياسي و هم اينترناسيوناليست كمونيسم ايدئولوقياسي طرفدارلاري فعال­ ايدلار. بو ايكي ايدئولوقيادان، ايسلامي اينترناسيوناليست­لر هم ولايت فقيه اصلينه قارشي دورماق و هم و آزربايجانا بير نٶوع موختاريت طلبي­ايله، آزربايجانا و دموكراتيك ديرلره لويال قالديقلاري حالدا، كمونيسم طرفدارلاري، تبريز-تهران قارشي دورماسيندا، تهرانا لويال قالديلار. دئمه­ لي 60 ايل فاصيله­ سينده آزربايجان­ين ايكي تاييندا كمونيستلر ايدئولوژي باخيميندان منطقي ساييلان صينفي (طبقاتي) لويال­ليقلاريندان علاوه، حاكيم اولان باشقا بير ميللته ده لويال اولوب، اٶز ميللتلري­نين اراده­ سي قارشي­سيندا دوروبلار.

موهوم بير فرق

آمما داها ماراقلي بودور كي، بو ايكي حالدان بيرينده (قوزئيده 1918-1920-ده) آزربايجان كمونيستلري روسيه اشغالچي قووه‌لرينه بير حالدا لويال قاليرلار كي، اوردا پيتربورق و موسقوادا، روس كمونيستلر حاكيم ايديلر. آمما ايكينجي حالدا (1979-دا گونئي­ده) تهراندان ديني فاناتيسم حاكيم ايدي! باشقا سٶزله، گونئي آزربايجاندا كومونيستلر، ايديعا ائتديكلري كيمي، آزربايجان فعله صينفينه لويال اولماق يئرينه، تهران رئژيمينه لويال اولدولار آمما اوردا فارس كمونيستلری يوخ، ايرانين تماميت ارضي سيني قورويان ولايت فقيه رئژيمي ايش اوسته ايدي. يعني قوزئي­ كمونيستلري آزربايجان فعله صينيفي و آزربايجان ميللت-دٶولت­يني ساتيب، كمونيست بايراقلي روس ايشغالينا خيدمت ائتديكلري حالدا، 60 ايل سونرا گونئي­ده، كمونيستلر ولايت فقيه بايراقلي تهران رئژيمي­نين قوشونونا چئوريليرلر!

گونئي آزربايجانين مودرن آزادليق موجاديله­ سي

كئچميشين مغلوبيتلريندن درس آلميش گونئي آزربايجانين مودرن آزادليق موجاديله­ سي، پراقماتيسم و عقلانيته سٶيكنميش، سياسي بير حركاتدير. آزربايجان­نين نه ازلي دوشمني يا دوشمنلري واردير و نه ابدي دوستلاري. دوشمن آختارماق، دوشمن تاپماق و دوشمنه قارشي قولاق كار ائدن تبليغاتي بير حيات طرزينه چئويرميش توتاليتر ايدئولوقيالار، آزربايجان ميللي آزادليق حركاتيني غلبه­ يه سٶوق ائده بيلمز. بو حركات، اينديكي اٶز مودرن دٶورونده، بوتون مغلوبيتلردن درس آليب، 1991-ده قوزئي­ده كي غلبه­ دن روحلانميشدير. بو سببدندير كي «آزربايجان دانيشير» و بير نئچه اوخشار سندلرين منطيقي دوامي اولاراق، «آمستردام بياناتي»، بير باشا گونئي آزربايجان دٶولتچي­لیگيني برپا ائتمگي گونده­ ليگه قويوب و بو دٶلت­چي­ليگين اساس كونتورلارينا صراحت وئرير: اينسان حاقلاري، سكولاريسم، قادينلارين تام برابر حقوق صاحيب اولمالاري و مودرنيسم. بو سندده نه «تورانچي»لار و نه «ايرانچي»لار آزربايجان دوشمنلري اعلام اولمورلار يا پتانسيل­لي تهلوكه­ لر كيمي معرفي اولمورلار. بو سندده دئيلير:

«گونئي آزربايجان تورک ميلتي نين ميللي آزادليغي يولوندا موباريزه ده بو گونکو فارس راسيسم­يني تمثيل ائدن ايران ايسلام جومهوریت­يني اساس مانعه کيمي گؤرور. چونکو بو رئژيم هر نؤوع دئموکراتيک دييشيکلیگه قارشيدير.»

بوگون قوزئي ده و گونئي ده جوره به جوره اسارتين آجيسي­ني دادميش آزربايجان نه كورطبيعي نيفرتدن عزيمت ائدير و نه آجيق چيخماق ايستير. اٶز قوزئي­يينده باغيمسيزليغيي­نين 20 –جي يوبليئييني قئيد ائتميش آزربايجان، گونئي­ده متين و اينتكلتوئل بير ميللي و سون درجه ده دموكراتيك سياسي حركات آپارير. بو مودعايه چوخ شاهيدلر گتيرمك اولار. بير نئچه اٶرنك:

1. يازيلميش جمعي سندلر: طومارلار، آلتيندا ايمضالار توپلانميش آچيق مكتوبلار، بابك قالاسيندا و باشقا يئرلرده كئچيريلميش ميللي كوتله وي توپلانتي­لاردا صادير اولموش قطعنامه­ لر، سياسي تشكيلاتلارين سندلري،

2. 1358-جي ايلدن نشره باشلاميش وارليق­دان بوگونه كيمي مطبوعات و مجازي فضادا نشر اولموش مينلرله مٶليف­دن مينلرله سياسي مضمونلو مقاله­ لر.

3. ميللي-تاريخي گونلر و ايلدٶنوملرده داخيلده و خاريجده كئچيريلن مراسيملرده سسلنن چيخيشلار و بديعي ماتريالين سياسي و دموكراتيك مضمونلاري.

4. بير چوخ نادير حاللاري موستثنا ائتمكله، 2006 ماي آييندا باش توتموش ميللي عوصيان و بير چوخ باشقا خيابانلاردا جريان ائتميش كوتله­ وي آكسيالاردا وئريلن شعارلار.

5. ايندي­ليكده اون مينلرله گونئي آزربايجان ميللي فعال­لاري­نين فعال اولدوغو سوسيال شبكه لرده ياييلان و پايلاشيلان ماتريالين سياسي مضمونو.

6. اٶلومه حٶكم ائدن و ياشاماغا چاغيران ايفاده­ لرين گوگل آختاريش موتورونون آختاريشالري اساسيندا، اينترنتده سايلاريني جمع ائديب و اونلارين جمع­ينده، «اٶلوم اولسون» و «ياشاسين» ايفاده­ لري­نين پايلاريني معينلشديرمك، آشاغيدا كي جدولده اولان نتيجه­لري وئرير:

بو آختاريش نه قدر غيري علمي اولسادا، فرقلر كيفايت قدر بٶيوكدورلر و بو فرقلر آزربايجان­ين هم گونئي­ده و هم قوزئي­ده صلح سئور و باريش ايسته­ ين تولرانت ميللت اولدوغونا دلالت ائدير.

بوتون بو سادلانان اٶرنكلر، هاميسي ايجتيماعيتين گٶزو اٶنونده باش وئرميشدير و آسانليقلا كونترول اولوب و لازيم اولان حالدا سندلشه بيلرلر.

منجه بوگون، نه آزربايجان ميللي آزادليق حركاتي و نه حتي آزربايجان ميللتي آراسيندا اولان غيردمكراتيك داورانيشلار و شعارلارلا باريشماق لازيم دئیيل. بيز هئچ بير شراييطده اينسان حاقلاري و دمكراسي‌ني تعطيل ائديب يا اونلاردان اٶز ميلتيميزه تخفيف وئره بيلمه­ ريك. بيز اونوتماميشيق كي، تاريخده، اينسانلار اوچون ان يوكسك درجه­ ده عدالت وعده ائدن كمونيست رئژيملر، ان يوكسك درجه­ده فاجعه­ لري بشريته تحميل ائتديلر. هابئله ميللي حاقلار طلب ائدن حركتلر ده، اينسان حاقلاري و دموكراتيك پرينسيپلره لاقيدليك ائتمكله، فاجيعه­ لره آپاريب چيخارماماقلارينا هئچ بير قارانتی يوخدور. آمما (و بو موهوم بير «آمما»دير) بو او دئمك دئيیل­كي هئچ بير اساس اولمادان بير طرفدن ايديعا ائدك كي ميللي حركات ايچينده بيزدن سواي هامي غيري دمكرات­دير و بير طرفدن حاكيم ميلته منسوب اولان سياسي قووه­ لرين سيرالاريندا دموكرات قووه­ لرين اولماسيني وعده ائدك آمما نه اٶز غير دمكرتلاريميز و نه حاكيم ميللتين دموكراتلاري حاقدا كونكرت بير معلومات تقديم ائده بيلمه­ يك.

يوخاريدا دئيلنلر، آزربايجان فدرال دموكرات حركاتيندا واقع اولموش يول آييرمانين تاريخي-سياسي كونتكستي كيمي گٶرونمه­ لي­دير. بو تشكيلاتدان جمعي استعفا وئرميش دوستلار، سون آيلاردا بيردن-بيره بو تشكيلاتا باغلي اولان شخصلرين ديليندن بيان اولان بير پارا يئني شعارلاري، گونئي آزربايجان ميللي آزادليق حركاتي­نين آغير ايتگي­لر و آجي مغلوبيتلر باهاسينا قازانديغي تجروبه­ لره اعتيناسيزليق كيمي گٶرورلر.

16 مارس 2012 Posted by | فارسی | ۱ دیدگاه

   

%d وب‌نوشت‌نویس این را دوست دارند: