دانیشیق 16 / رحمتلیک غلامرضا امانی ایله مصاحیبه

رحمتلیک غلامرضا امانی ایله اوخویاجاغینیز دانیشیق ، 1382 اینجی ایلده ، امانی نین بیر آی زنداندان قورتولدوغوندان سونرا سایین آسمک ( آزربایجان سیاسال محبوسلار مدافیعه کمیتهسی ) اویه لری طرفیندن حاضیرلانمیش و یاییلمیشدیر ، ایندیسه 9 ایل سونرا ، رحمتلیک امانی نین اولومونون ایل دونومونده آزربایجان دموکراسی اوجاغی نین حورمتلی اوخوجولارینا تقدیم اولور ، سایین آسمک امکداشلارینا تشککور ائدیب و امانی یه بویوک آللاهدان رحمت دیله ییریک .

آزربایجان دموکراسی اوجاغی

صفر خان قهرمانیانین خلف اوغلو ، میللتیمیزین دایانیش سیمگه سی ، موهندیس غلامرضا امانی ، دورد ایل محبوس اولاندان سونرا ، مهر آییندا آزادلیغا بوراخیلمیشدیر.

آزربایجان سیاسال محبوسلاری مدافیعه کمیته سی نین ( آسمک ) چالیشقانلاری موهندیس امانی ایله گوروشوب و صمیمی  سلام ، سایغی و آلقیشلارینی ، امانی جنابلارینا بیلدیردیلر.گوروشون سونوندا موهندیس امانی آشاغیدا گلن موصاحیبه ده اشتراک ائتدیلر:

اولو تانرینین آدیلا خواهیش ائدیرم ، اوزونوزو اوخوجولارا تانیتدیرین ؟ 

 من غلامرضا امانی یم ، آزربایجانلی متوسط بیر عایله ده آنادان اولوب و تبریز دانیشگاهیندا اکینچیلیک ساحه سینده تحصیل آلمیشام و ایندیسه ، بیر میلتچی و متعهد گنج کیمی ، میلتیمیزین ایستکلرینین کانالیزه و الده  ائدیلمه سینه چالیشیرام.

جناب امانی ، سیزین  دورد ایل محبسده یاشاماغا محکوم اولماغینیز هانسی سببلره گوره اولموشدور و اساسا سیز هانسی اتهاملارلا سوچلانمیشدینیز؟

خواهیش ائدیرم جاوابی  بئله یازین کی من محکوم اولمادیم ، منی محکوم ائله دیلر ، ماراقلی بوراسیدیر کی ، دورد ایلدن سونرا هله ده منیم اتهاملاریم بللی دئییل ( تفهیم اتهام اولمامیشام )، اولکه نین جزایی و محکمه قانونلارینا اساسا ، بیرینجی نوبه ده  ، اتهاملارین متهمه آچیقلانماسی گرکلیدیر ، سونرا متهمه مدافیعه اجازه سی وئریلمه لیدیر و سوندا قاضی متهمین مدافیعه سی و الده ائدیلمیش سند و شواهده دایاناراق ، حوکم ائده بیلر ، بونلار اولکه نین قانونودور ، اما بیز و یولداشلاریمیز ائله بیر اتهاملارلا  سوچلانیرلار کی هئچ بو اتهاملار و یا اونا تای اتهاملارین آدی قانوندادا یازیلمامیشدیر .

دوغروسو بودور کی ، من بو مرحله لرین هئچ بیرینی گورمه دیم ، یعنی تفهیم اتهام اولمادی ، دادرسی جلسه لری تشکیل اولمادی و حوکم کوکوندن غلطدی.

من 76 گون اطلاعات اداره سینده ، یئرآلتی ، بالاجا بیر سلولدا و چوخ چتین و غیرانسانی دورومدا وئریلن سورغولارا جاواب وئردیم ، سونرا آغالار بو سورغو – جاواب اساسیندا منه محکومیت صادر ائله دیلر و محکومییت ین اساسیندا منی 4 ایل یئددی گون محبسده ساخلادیلار .

محبسین دورومو نئجه ایدی ؟

چوخ آغیر محدودیت لر ، ان ابتدایی یاشاییش و انقلاب محکمه سینین منه اولان حساسیتینه گوره دییه بیلرم کی 17 آی چوخ پیس و واقعا غیر انسانی بیر شرایطده یاشادیم ، آنجاق بو 17 آیدان سونرا کئچمیش فشارلارین داوامینا باخمایاراق ، زیندانین مسئوللاری منیمله ، حورمتله یاناشیردیلار و منیم اجتماعی روابطیمه گوره ، شرایط دییشمیشدی . منی بیر باشقا مسئله ده سیخیردی و اودا میللتیمیزین گنجلری و سرمایه لرینین ، چیرکین ایشلره گوره محبوس اولماقلاریدی .

هر حالدا بللی دیر کی سیز آزربایجان میللی حرکتینده چالیشماغینیزا گوره سیخینتیدا اولوب و محکوم اولموشدوز ، بو حرکتین آماجی نین آچیقلاماسینی رجا ائدیرم ؟

بیز انسان اولماغیمیز اعتباریله ، بیر سیرا حاقلارا مالیک اولموشوق، بیز انسانیق ، اولو بیر میللتمیز واردیر ، میللتیمیزین حاقلاری بیزه مقدس و اونملی دیر ، آجیا آجیا دئمه لی یم کی بو حاقلاردان دانیشماق و اونلاری ایسته مک یاساقدیر  . تاریخ شاهددیر کی بیز عصیرلر بویو باشقا میللتلرله قارداشجاسینا یاشامیشیق ، اونلارین حاقلارینا و ایستک لرینه باش ایمیشیک ، کدرلرینده کدرلنیب و شادلیغیندا سئوینمیشیک . بیز بئله بیر پارلاق یاشاییشلی و مترقی میللتین آیدینلاری و ضیالی لارییق . اوزوموزو میللتیمیزه بورجلو بیلیریک و میللتیمیزین دوغال ، انسانی حاقلارین الده ائتمگه چالیشیریق آنجاق مشکل حاکمیت طرفیندندیر یعنی حاکمیت ین استبدادی ، غیر انسانی و شوونیستی دگم لارینا گوره ، بو حاقلاری ایسته مک سوچ ساییلیر.

بلی بیز میللتیمیزی سئویریک، میللتیمیزین تاریخی بیزه دیرلی و اونون گله جگی بیزه اونملی دیر . آزربایجان میللتی باشقا میللتلره تای خوشبخت یاشاماغا و اینجه وارلیغا صاحیب اولماغا حاقلیدیر. بو حاقلاری مدافیعه ائتمک سوچسا ، سوچلویوق ، دوغال حاقلاریمیزدان سوز آچانین جزاسی محبس اولسا ، بیز محبسده چتین شرایطده یاشاماغا راضی ییق .

منجه بو حاقلاری ایسته مک گناه دئییل ، بونلار بیزیم آیدان آیین و گوندن ایشیق حاقلاریمیزدیر ، هر بیر مانع و آشیمدا قاباغیمیزدا اولسا ، قورخوب سارسیلماریق ، بیز دایانمادان قاباغا گئده جه ییک و میللی حاقلاریمیزا ، دئموکراسییا و برابرلیگه چاتینجا چالیشاجاغیق.

سیز محبسده اولان 4 ایل دورونده چوخ دییشیک لیکلر اوز وئرمشدیر ، آزربایجان میللی حرکتی یئنی بیر مرحله یه کئچیبدیر ، سیز دونیا دوزه نینین دییشیلمه سینه نئجه باخیرسیز ؟

 دورد ایل بوندان اونجه ، او زامان کی آغالار تصمیم توتدولار منی جامعه دن آییرسینلار ، دوروم بئله دئییلدیر ، یعنی هم دونیا گئدیشینده و هم ایچریده بویوک دییشیک لیکلر  اولوب ، طبیعی کی آزربایجان میللی حرکتی بو اولایلاردان تاثیر آلیر ، 4 ایل قاباق میللی حرکت بئله بیر قدرت و پتانسیله مالک دئییلدیر ، بوگون میللی گوجلریمیزین کمی و کیفی یوندن چوخالماسی آچیقجاسینا گوزه چارپیر ، منجه شرایط چوخ یاخشی دیر و امینم کی » گله جک بیزیم دیر «

ائله نظره گلیرکی رفرمیسم سیاستی ایراندا داشا دییبدیر  و رفرمیسمه اومید باغلایانلارین سایی گوندن – گونه آزالماقدادیر ، آزربایجان میللی حرکتی ، رفرمیسم له ایلگیلی دیر می ؟

 دئمک اولماز کی اصلاحات دایانیبدیر ، من بیر آزربایجان میللتچی سی کیمی ، ایسته میرم اصلاحات مسئله سینه وارد اولام ، نییه کی بیزیم ایستک لریمیزله اصلاحاتین ایستکلری فرقلی دیر ، یعنی رفرمیست لر بیر موجودیتی ، بیر سیاستی قبول ائدیب اونون اصلاح ائتمه سینه چالیشیرلار آنجاق بیزیم مسئله میز آیریدیر ، تاسف لر اولسون کی اصلاحاتچیلار بیزیم میللی ایستکلریمیزه سایغی گوسته رمه دیلر یعنی اونلار میللتین گوجوندن فایدالانماغی باجارمادیلار و وعده ائتدیکلرینه عمل ائتمه دیلر . بیزیم فیکیرداشلاریمیز اصلاحاتچیلارلا یاخین امکداشلیق ائتدیلر ، خاتمی نی تبلیغ ائتدیلر ، آنجاق اونلار قدرته چاتاندان سونرا میللتین حاقلاری و دموکراسی یولوندا لازم قدر چالیشمادیلار ، بیز اونلارین اللرین سیخدیق اما اونلار بیزدن چکیندیلر ، بیزده بونا ناراحات دئییلیک بلکه بو آجی تجروبه دن گئده جگیمیز یولدا فایدالاناجاغیق .

رفرمیست لرین سیاستلری و اونلارا قارشی قدرتلرین گوجلو اولماغی ، مردم لا اونلارین آراسیندا بویوک فاصله یاراتدی و میللتین اعتمادی الدن گئتدی. رفرمیست لر میللتله آچیقجاسینا یاناشمادیلار آیری طرفدن اصلاحات یالنیز ساده دییشیک لیکلره محدود اولدو و یئنی نسلین ایستکلرینی دوشونه بیلمدی بلکه ده دوشونمه دی.

بونلارلا بئله ، منجه اصلاحات هله دایانماییبدیر و اگر ارتباطین میللتله چوخالتسا و  ایرانین بوتون میللتلرینین ایستکلرین دستکله سه و اونلارین اعتمادین قازانسا داوام ائده بیلر ، چون میللتین گوجو هر آشیمی آشار و هر مانعی سیندیرار .

کئچن اون ایلده ، بیزیم مکتوبلاردا ، تومارلاردا یازدیغیمیز ایستکلر عموما آنایاسا چرچیوه سینده اولموش و بعضی ماده لرین اجرا اولونماسینا شامیل اولوردو آنجاق ایندی مطالیبه لریمیز گئنیش لنیبدیر مثلا نئچه آی بوندان اونجه » آزربایجان دانیشیر » سندی 600 نفر آیدین لاریمیزین امضاسیلا یاییلدی ، بو سندین اساس ایستهگی دئموکراسی و فدرالیسم دیر ، سیز بو دییشیگی نئجه چوزورسوز؟

بلی ، تاسفله حاکمیت ، کئچمیش 10 ایلده یازدیغیمیز تومارلار و مکتوبلارا جاواب وئرمه دی منجه بو سکوت آزربایجان آیدینلارینا و آزربایجان میللتینه حورمت سیزلیکدیر .

بو مسئله ایکی حالدان قیراق دئییل : یا حاکمیت بیزیم سسیمیزی ائشیتمیر و یا ائشیدیر اما حورمت سیزلیک ائدیر .

بو اوجا سسی ائشیتمه سه لر ، معلوم اولورکی حکومت چوخ ضعیف دیر و اساسا حاکمیتین قدرتده اولماغا صلاحیتی یوخدور ، اما اگر ائشیدیرلر ولی عمل ائتمیرلر بو حاکمیتین غیر دئموکراتیک و مشروعیت سیزلیگینین نشانه سیدیر .

ایندی دونیا گئدیشینین اصلی مسئله سی دئموکراسی و بشر حاقلاریدیر و هئچ درد درمان سیز و هئچ مسئله جاواب سیز دئییل . منجه ایراندا میللتلر مسئله سینین جاوابی فدرالیسم دیر .فدرالیسم بیر دئموکراتیک ابزار کیمی بشرحاقلارینین دوزگون یئرینه قویولماسینا بویوک دایاقدیر .

بو گونلر پارلماندادا 10 ایالت بحثی مطرح اولور آنجاق منه ائله گلیر کی مجلیسده مطرح اولان بحث ایکی اوزلولوک و آلداتماقلا یاناشی دیر یعنی اونلار بو طرحله مثلا آزربایجانی آرتیق بولمک ایسته ییرلر ، بو میللی حرکتین قاباغینا داش دیغیرلاتماقدیر ، منجه بو بنزه ر داوالار ایرانین میللی مساله سین حل ائده بیلمز ، بیزیم ایسته ییمیز تام و مکمل فدرالیسم دیر یعنی اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی فدرالیسم .

بیز طرح ائتدیگیمیز فدرالیسم ایران میللتلرینین قارداشلیغینی گوجلندیره جک و اولکه میزین گلیشمه سینه زمین یاراداجاق .

جناب امانی ، بویورون کی آزادلیق زامانیندا نه ائده جکسینیز و چالیشمالارینیز  هانسی ساحه ده اولاجاق ؟

دورد ایل زیندان دورونده منه دفعه لر مراجعت ائتدیلر و منیم آزاد اولاندان سونرا نه ائده جگیمی بیلمک ایستیردیلر ، جاواب بئله اولوردو کی ، من آزاد اولاندان سونرا منفعل و سوسقون اولمایاجاغام ، من محبسده ده اوز سیاسی چالیشمالاریما داوام وئریردیم و فیکیرلریمی آچیقجاسینا تبلیغ ائدیردیم ، عرض ائیله ییم کی منیم چالیشمالاریم بلکه ده کئچمیشدن آرتیق و گئنیش اولاجاقدیر و میللتیمیزین ایستک لرینی مدنی یوللارلا یئرینه قویماغا چالیشاجاغیق چون ایندی اوزومو میللتیمیزه داها آرتیق بورجلو حیس ائدیرم.

کئچن ایل ، معین ضرورت لره گوره ، آزربایجان سیاسال محبوسلار مدافیعه کمیته سی یاراندی و ایندی اولدوغو قدر سیاسال محبوسلاری و بشر حاقلارینی مدافیعه ائتمکله چالیشماقدادیر ، سیز بیر سیاسال محبوس کیمی بو کمیته نین ایشلرینی نئجه گورورسوز ؟

سیزی ساغ اولون ، من زینداندا خبرلری آلیردیم ، ال قولوز وار اولسون ، بیلیرم کی سیزین امکانلاریز آز و مانع لر چوخدور و اونا گوره ارتباط لاریزدا و ایشلریزده ضعف لر اولا بیلر ، مثلا محبوسلارین عائیله سیله ایلگیز آز اولور و یا اولمور آنجاق بونلارین هامیسی سیزین امکان سیزلیغیزدان و مظلومیت ینیزدن آسیلیدیر .

دئدیکلریم گیلئی و اینجیک لیک دئییل و من ایستیرم دونیا و آزربایجانین مظلوم میللتی بیلسین و ایسته دیگی حاقلارا یئتیشمگه سیزه و چالیشانلارا یاردیم ائتسین و آرخاسیندا دورسون ، منجه گرک ضیالی لاریمیز و امکانلاری اولان فیکیرداشلاریمیز سیزه مالی یاردیم ائتسین لر و سیز محبوسلاری مدافیعه ائتمگه وکیل توتوب و داها یاخشی عمل ائده سیز .

من گورورم کی آسمک ده محبوسلار کیمی سیخینتیدا و مظلومیت ده دیر ، دانیشیغیمین سونوندا سیزه اوغور دیله ییرم و آرزی ائدیرم کی هئچ زامان اولکه میزده سیاسال و عقیدتی محبوس اولماسین .

سایغیلارلا

آزربایجان سیاسال محبوسلار مدافیعه کمیتهسی ( آسمک )

مصوبه حكومت احمدي نژاد در باره تدريس اختياري دو واحد درسي اختياري زبان و ادبيات تركي در دانشگاهها – مئهران باهارلی

يادآوري: اين نوشته كه در باره مصوبه-ابلاغيه احمدي نژاد ناظر به ارائه اختياري دو واحد اختياري زبانهاي ملي در برخي از دانشگاههاي ايران است، عمدتا بر مساله زبان تركي متمركز شده است. زيرا مسئله ترك و مسئله زبان تركي پروتوتيپ مسئله ملي و مسئله زبانهاي ملي در ايران مي باشند. از اينرو نيز كليد حل مسئله ملي در ايران، حل مسئله ترك و كليد حل مسئله زبانهاي ملي در ايران حل مسئله زبان تركي در اين كشور است.

در ششم خرداد ١٣٨٨، چند هفته پيش از برگزاري انتخابات دوره دهم رياست جمهوري ايران، شوراي عالي انقلاب فرهنگي به رياست محمود احمدي‌نژاد – رييس‌جمهور و رييس شوراي عالي انقلاب فرهنگي، ماده ‌واحده تدريس دو واحد درسي زبان و ادبيات مربوط به زبان‌ها و گويش‌هاي بومي در دانشگاه‌ها را به تصويب رسانيد. اين مصوبه در تاريخ بيستم تيرماه از سوي احمدي نژاد به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ابلاغ شد.

بنا به گزارش خبرگزاريها «بر اساس اين ماده‌ واحده كه در اجراي اصل پانزدهم قانون اساسي و به منظور (انسجام و) صيانت از وحدت ملي و عناصر و اجزاي ارزشمند فرهنگ و تمدن ايران اسلامي و تقويت بنيان‌هاي مقوّم اين فرهنگ و تمدن، به وزارتين علوم، تحقيقات و فناوري، و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و دانشگاه آزاد اسلامي اجازه داده مي‌شود كه دو واحد درسي زبان و ادبيات مربوط به زبان‌ها و گويش‌هاي بومي و محلي كشور (ايران ‌زمين) مانند آذري، كردي، بلوچي و تركمن در دانشگاه‌هاي مراكز استان‌هاي ذيربط به‌ صورت اختياري (پيش‌بيني و) ارائه و تدريس شود».

طبق تبصره يك مصوبه ابلاغي، مسئوليت «تهيه (برنامه‌هاي درسي)، متون و تربيت مدرسان مورد نياز طبق برنامه‌اي خواهد بود كه به تصويب كميته فرهنگ و تمدن ايران و اسلام شوراي عالي انقلاب فرهنگي مي‌رسد.» بر اساس تبصره ٢ اين مصوبه نيز، مسئوليت «تشخيص زبان‌ها و گويش‌هاي مشمول اين ماده واحده، برعهده فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي خواهد بود.»

وجوه مثبت اين مصوبه-ابلاغيه: بي چاره گي، چاره نيست!

عده اي مطرح مي كنند كه مصوبه-ابلاغيه مذكور «ابدا به معني گامي به پيش از سوي جمهوري اسلامي نيست». اما بنظر مي رسد علي رغم نكات بسيار منفي حول و حوش اين مصوبه-ابلاغيه (كه در زير بدانها اشاره خواهد شد)، اين گونه نيست كه اين مصوبه  و روندي كه به صدور آن منجر شده است خالي از هر گونه جنبه مثبتي باشد:

١-مصوبه-ابلاغيه مذكور از جهت اشاره رسمي به سرمايه‌ هاي زباني كشور و شكستن تابوي موجود در نزد نهادها و مقامات دولت جمهوري اسلامي ايران در باره زبانهاي ملي رايج در آن، به خودي خود گامي مثبت است. پس از گذشت سي سال از تصويب اصل ١٥ قانون اساسي و به فراموشي سپرده شدن آن، اين نخستين بار است كه دولت جمهوري اسلامي مستقيما و دوباره به مسئله زبانهاي ملي در ايران پرداخته و به وضعيت بي حركتي در اين عرصه پايان داده است.

٢- مصوبه-ابلاغيه مذكور نشانگر آن است كه شرايط و نيروهاي داخلي و خارجي اي كه در راستاي آكتوال كردن هر چه بيشتر مسئله ملي و مسئله زبانهاي ملي در ايران دست اندر كارند، و در اين ميان فشار و مطالبات پيگير توده ها و نخبگان ملل غيرفارس ساكن در ايران براي دستيابي به حقوق ملي و فرهنگي-زباني خويش به تدريج آغاز به بار دادن كرده است.

٣- مصوبه- ابلاغيه مذكور مي تواند نويد آن باشد كه در عرصه مسئله ملي و مسئله زبانهاي ملي، دوران خود را به نديدن زدن دولت ايران و يا اقتداي وي به اصل «بي چاره گي چاره است» به پايان رسيده است.

٤-تصويب و ابلاغ همچو ماده واحده اي مي تواند نشانگر آن باشد كه در درون حاكميت و نيروهاي خودي نظام جمهوري اسلامي ايران و يا به عبارت ديگر در ميان نخبگان بنيادگرايان قوميتگراي فارس ولايتمدار، كساني كه ملتفت و متوجه اهميت مسئله ملل ساكن در ايران، ضرورت حل مسئله ملي و مسئله زبانهاي ملي در ايران بوده و نيت و اراده لازم براي گام برداشتن در اين وادي را دارند يافت مي شوند.

٥- مصوبه-ابلاغيه مذكور به ويژه در صورت عملي شدن آن، سطح مطالبات و انتظارات جامعه را يك درجه بالا خواهد برد و در هر دو جبهه دولت و ملل مسلمان غيرفارس ساكن در ايران مبدا بحثهاي جديدي شده و نقطه حركتي براي گامها و اقدامات بعدي خواهد گرديد.

٦-اجراي اين مصوبه-ابلاغيه، احتمالا به ايجاد زمينه و شرايطي براي به مرحله‌ عمل نزديکتر شدن تدريس زبانهاي ملي، عملياتي نمودن اصل ١٥ قانون اساسي و نهايتا اصلاح-ابطال آن كمك خواهد نمود.

٧-از ديگر فوائد اين مصوبه-ابلاغيه – در صورت اجرائي شدن- آن است كه مي تواند به درجه معيني از خودسري و رفتارهاي كيفي مسئولين دانشگاهها و ديگر مقامات ذيربط در مخالفت با ايجاد كلاسهاي زبان تركي بكاهد. تاكنون برگزاري كلاسهاي دو واحد اختياري زبان تركي منوط به جلب موافقت مقامات دانشگاهها –كه راسا تصميم گيرنده بودند- بود. جلب موافقت مقامات دانشگاهها نيز عموما به معني دويدن از اتاق اين رئيس به اتاق آن مسئول، متوسل شدن به لطائف الحيل براي بدست آوردن دل آنها و همراه با التماس و گريه و زاريهاي بي پايان و تحمل خفت و تحقيرهاي فراوان بوده است. افزون بر آنكه اين اعمال شاقه در اغلب موارد نهايتا به جوابي منفي ختم مي شد. در مواردي نيز كه كلاسهاي تركي دائر مي گرديد، معمولا پس از مدتي و با كوچكترين بهانه اي از ادامه فعاليت اين كلاسها ممانعت به عمل مي آمد.

نقش رقابتهاي جناحي بين قوميتگرايان بنيادگراي فارس در تصويب و ابلاغ اين مصوبه:

١-بي شك در تصويب و زمانبندي ابلاغ اين مصوبه توسط احمدي نژاد، رقابتهاي انتخاباتي رياست جمهوري ايران و ملاحظات جناحي بنيادگرايان شيعي فارس حاكم بر نظام اسلامي (سه جناح ولايتمدار-احمدي نژاد، مصلحتگرا-موسوي و اصلاح طلب-كروبي) نيز موثر بوده است. در جريان رقابتهاي انتخاباتي توجه به مسئله مليتها (در ترمينولوژي رسمي-دولتي «قوميتها») و زبان هاي ملي (در ترمينولوژي رسمي-دولتي «زبان و گويشهاي محلي و قومي») بالا گرفت و هر چهار نامزد از حقوق گروههاي ملي از جمله از حق آموزش زبان آنها حمايت کرده و در اين زمينه وعده هايي دادند. چنانچه ميرحسين موسوي نامزد ترك در سخناني گفت: «تدريس به زبان مادري براي کل کشور، نه تنها تهديد نيست، بلکه فرصت است». وي در اين رابطه مشخصا بر اجراي ماده ۱۵ قانون اساسي تاکيد کرده و گفت اگر در انتخابات پيروز شود، سعي خود را براي اجراي اين اصل به کار خواهد گرفت. موسوي همچنين با صدور بيانيه‌اي در مورد ملل (اقوام) ايراني، بر تأمين مطالبات آنها در چارچوب اصول ۱۲، ۱۵، ۴۸ و ۱۰۰ قانون اساسي تأکيد نمود و از تاسيس فرهنگستان زبان تركي – يكي از اساسي ترين خواستهاي تركان ساكن در ايران- پشتيباني كرد. مهدي کروبي نامزد انتخاباتي با مليت لر نيز با انتشار بيانيه‌اي از اجراي اصول معطل مانده قانون اساسي در مورد ملل ايراني، در صورت انتخاب شدن سخن گفت. كروبي ضمن ابراز تعهد به افزايش سهم مشارکت اقليت‌هاي قومي و مذهبي در کشور از طريق افزودن اختيارات محلي، با زباني بسيار صريحتر و دقيقتر نسبت به ديگر نامزدها، بر رفع موانع تحصيل و استفاده از زبان‌هاي محلي و قومي در مراکز آموزشي و مطبوعات تأکيد کرد.

٢-في نفسه امر بدي نيست كه رقابتهاي سياسي، محرك برخي گشايشهاي دمكراتيك در عرصه اجتماع و مديريت كشور گردند. در واقع در بسياري از جوامع آزاد، برخي گشايشهاي دمكراتيك در نتيجه رقابت بين جناحهاي سياسي رقيب پديدار مي شوند، اين امر در ذات دمكراسي و سياست ورزي نهفته است. اما مشكل آنجا ايجاد خواهد شد كه در يك كشور خاص، گشايشهاي دمكراتيك منحصرا در نتيجه رقابتهاي سياسي -و نه محصول نيت و اراده دولتمردان براي دمكراتيزاسيون و اصلاحات و تعهد به احقاق حقوق شهروندان و گروههاي ملي ساكن در آن كشور- پديدار شوند. و اين، آن چيزي است كه ما در نظام جمهوري اسلامي ايران شاهد آن هستيم.

٣-بسياري از ناظران، تصويب اين ماده واحده را جزئي از مانورهاي انتخاباتي احمدي نژاد مي دانند كه پس از انتخاب شدن وي فراموش خواهد شد، مانند ديگر اصول قانون اساسي كه ناظر به حقوق مردم اند و تاكنون اجرا نشده و پس از اين نيز هيچگونه تضميني براي اجرائي شدن آنها وجود ندارد. بنا به اعتقاد اين عده، تصويب ماده واحده مذكور و حتي طرح مسئله ملتهاي ساكن در ايران و زبانهايشان در روند تبليغات انتخاباتي دوره دهم رياست جمهوري ايران، نوعا ربط چنداني به تامين آزاديهاي زباني و اعاده حقوق ملي ملل ساكن در ايران ندارد. بلكه عمدتا ناشي از همين سبب است و در نتيجه محكوم به بر روي کاغذ باقي ماندن است.

٤-يكي ديگر از عوامل موثر در ابلاغ ماده واحده مذكور توسط شخص احمدي نژاد، اعتراضات وسيع مردمي به نتايج انتخابات دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري و تقلبهاي کلان انجام گرفته در آن، و موقعيت ضعيف محمود احمدي نژاد در هرم قدرت و در ميان طبقه متوسط پايتخت و شهرهاي بزرگ فارس نشين است. ظاهرا وي به نيت به دست آوردن اعتبار و کسب مقبوليت كه از نبود هر دوي آنها به شدت رنج مي برد، به ابلاغ اين مصوبه و تلطيف قلوب ملل مسلمان غيرفارس ساكن در ايران دست زده است.

٥-عده اي اين عمل احمدي نژاد را به شكل نوعي قدرداني از ملل غيرفارس كه اينبار مشاركت فعالانه اي در اعتراضات اخير شهرهاي بزرگ فارس نشين نداشتند تفسير نموده اند. اما اين تفسير نادرست است زيرا عدم اشتراك ملل غيرفارس و بويژه ملت ترك در اعتراضات اخير بيش از آنكه رفتاري واكنشي باشد، رفتاري كنشي بوده و محصول پيشرفت ملل ايراني و در اين ميان ملت ترك در تشخص ملي و روند ملت شوندگي و نتيجه افتراق و واگرائيشان از قوم فارس و فارسستان مي باشد.

مصوبه-ابلاغيه اي غيرصميمي و عوامفريبانه:

تصويب و ابلاغ اين ماده واحده را علاوه بر سطح جناحي، مي بايد از زوايه تماميت نظام و دولت جمهوري اسلامي ايران كه از پديده «زبان» به عنوان يك ابزار سياسي بهره مي برد نيز بررسي كرد. نظام اسلامي با تدابيري آرايشي و سطحي از اين دست، همزمان چند هدف را دنبال مي كند:

١-مسئله ملي در ايران هر روز ابعاد گسترده تر و جديتري بخود مي گيرد. مصوبه-ابلاغيه هائي از اين دست، از تدابير عوامفريبانه و پوپوليست جمهور اسلامي براي مديريت اين مساله از طريق آرام ساختن مقطعي مطالبات ملي ملل غيرفارس ساكن در ايران در كوتاه مدت است.

٢-دولت جمهوري اسلامي ايران با بحران مشروعيت فزاينده اي در نزد ملل مسلمان غيرفارس ساكن در ايران روبروست. بگونه اي كه در حال حاضر اكثريت مطلق نخبگان و گروههاي سياسي منسوب به ملل غيرفارس و به درجه معيني توده هاي اين ملل، دولت جمهوري اسلامي ايران را دولتي فارس دانسته و آنرا تمثيل كننده هويت و منافع ملي خود نمي دانند. دولت جمهوري اسلامي با چنين مصوبه و ابلاغيه هائي، در صدد كسب مشروعيت در ميان ملل غيرفارس ساكن در ايران است.

٣-مصوبه و ابلاغيه هائي از اين دست، به شرحي كه در زير خواهد آمد، تدبيري براي عقيم گذاردن مطالبات ملتهاي غيرفارس و فرسايش نيروهاي برابري خواه و هويت طلب ملي در دراز مدت مي باشند.

٤-دولت جمهوري اسلامي ايران با تقديم اين ماده واحده به عنوان شاهدي بر برخورداري ملل ساكن در ايران از حقوق و آزاديهايشان، از آن استفاده تبليغاتي مي نمايد.

٥-دولت جمهوري اسلامي ايران با تصويب و ابلاغ اين ماده واحده، در صدد رفع تكليف از خود براي اجرائي كردن اصل ١٥ قانون اساسي و ديگر اصول معوقه آن كه ناظر به حقوق برابر و آزاديهاي شهروندان ايران مي باشند است. اين اساسي ترين دليل تصويب اين ماده واحده است.

اما ديگر اقدامات و تدابير دولت جمهوري اسلامي ايران در رابطه با زبانهاي ملي در ايران كه بي وقفه و به طور همه جانبه اي در حال اجرا شدن مي باشند، كوچكترين شانس موفقيت اقدامات پوپوليست و عوامفريبانه او مانند مصوبه-ابلاغيه مذكور را از بين مي برد. اقداماتي مانند گشودن تنها شعبه فرهنگستان زبان و ادب فارسي در تبريز مركز آزربايجان و همچنين برگزاري همايش ترويج زبان و ادب فارسي در همان شهر، محدودسازي نشريات مربوط به ملل غيرفارس ساكن در ايران، ادامه و گسترش سياست تعويض نامهاي جغرافيائي و تاريخي غيرفارسي به فارسي، جلوگيري از گشايش مدارس تركي زبان، نشريه ها و راديوتلويزيونهاي سراسري تركي زبان و فرهنگستان زبان و ادب تركي، تخريب زبان و فرهنگ تركي در صدا و سيماهاي استاني و….. نشان مي دهند كه نيت واقعي نظام جمهوري اسلامي ايران- علي رغم تصويب و ابلاغ ماده واحده مذكور- تضعيف و ريشه كن كردن زبانهاي ملي غيرفارسي در ايران است و اين ماده واحده، چيزي به جز اقدامي غيرصميمي و عوامفريبانه نمي باشد.

مصوبه مورد اشاره، بلا ارتباط با اصل ١٥ قانون اساسي است

در گزارشات دولتي و رسانه هاي حامي احمدي نژاد ادعا مي شود که «اين اقدام [تصويب و ابلاغ ماده واحده مذكور]، يكي از وعده هاي احمدي نژاد در دوره تبليغات دهم انتخابات رياست جمهوري بود، …. با اين اقدام احمدي نژاد، اصل ١٥ قانون اساسي پس از ٣٠ سال اجرايي مي گردد.» [اصل ١٥ قانون اساسي: «زبان و خط رسمي و مشترک مردم ايران فارسي است. اسناد و مکاتبات و متون رسمي و کتب درسي بايد با اين زبان و خط باشد، ولي استفاده از زبان هاي محلي و قومي در مطبوعات و رسانه هاي گروهي و تدريس ادبيات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسي آزاد است.»].

اين ادعا كه مصوبه-ابلاغيه مذكور در رابطه با اصل ١٥ قانون اساسي است، مي تواند به دو سبب مطرح شده باشد:

الف-دولت جمهوري اسلامي با مطرح كردن اين ادعا كه گويا ارائه اختياري دو واحد اختياري زبان و ادبيات زبانهاي ملي، همان چيزي است كه مراد اصل ١٥ قانون اساسي مي باشد، در صدد است پرونده آموزش به زبانهاي ملي در مدارس را مختومه اعلام كند.

ب-اين ادعا، واکنش نابجاي احمدي نژاد به برنامه ديگر نامزدهاي رياست جمهوري است که در مبارزه انتخاباتي خود به حقوق ملتها و بويژه اجراي کامل اصل ١٥ قانون اساسي جمهوري اسلامي تاکيد داشته اند.

با اينهمه ادعاي فوق، آميخته اي از مغلطه و عوامفريبي است. زيرا:

١- اگر تدريس اختياري زبانهاي ملي در دانشگاهها، به معني اجرائي كردن اصل ١٥ قانون اساسي باشد، اين امر به هيچ وجه براي نخستين بار با مصوبه-ابلاغيه احمدي نژاد محقق نشده و در بعضي از دانشگاه هاي کشور مسبوق به سابقه است. چنانچه از اوايل سال ١٣٧٧ تا مدتها ادبيات ترکي در دانشگاه هاي تبريز، اورميه و کردستان و همچنين دانشگاه محقق اردبيلي در تهران تدريس مي شد. چند سال قبل نيز در دانشگاه تبريز گروه زبان و ادبيات ترکي تاسيس شده است. حتي بنا به برخي منابع پيش از انقلاب اسلامي در دانشگاه تهران و آذرآبادگان (تبريز) نيز همچو درسي وجود داشته است. در مورد زبان كردي نيز وضع به همين منوال است، چنانچه در دوره رياست جمهوري خاتمي ٢ واحد زبان کردي در دانشگاه آزاد سنندج تدريس مي شده است.

٢-برخلاف آنچه که رسانه هاي حامي دولت تبليغ مي کنند، مصوبه ياد شده ارتباطي به وعده هاي انتخاباتي احمدي نژاد ندارد. زيرا وعده هاي انتخاباتي وي معطوف به اجرائي كردن اصل ١٥ قانون اساسي بود، اما اين مصوبه-ابلاغيه همانگونه متعاقبا شرح داده خواهد شد، بلا ارتباط با اصل ١٥ قانون اساسي است.

٣-دولت ادعا مي نمايد كه اين مصوبه، به معناي اجراي اصل ۱۵ قانون اساسي است. حال آنكه حتي با عملياتي شدن کامل مصوبه مذکور نيز به هيچ وجه نمي توان از اجرائي کردن اصل ١٥ قانون اساسي سخن راند. زيرا:

الف-اصل ١٥ قانون اساسي در رابطه با تدريس ادبيات محلي و قومي در «مدارس» است، در حالي که مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي مربوط به «دانشگاه ها» مي باشد.

ب-اين مصوبه به واحدهاي «اختياري» و «منفرد» دروس دانشگاهي اشاره دارد که هيچ ارتباطي با آموزش به زبان هاي ملل غير فارس در مدارس كه موضوع اصل ١٥ قانون اساسي است و به عقيده بسياري مي بايست به صورت «اجباري» و «همگاني» باشد ندارد.

ج-هنگامي كه از آموزش زبانهاي ملي در مدارس سخن گفته مي شود، مراد آموزش همه مفردات اعم از ادبيات، رياضي، زبان، علوم، … به زبانهاي ملي و نه صرفا ارائه درس زبان و ادبيات يك زبان در دانشگاه است.

٤-شكي نيست كه زبانهاي ملي ايران مي بايست در دانشگاهها نيز به صورت واحدهاي اختياري و اجباري تدريس شوند. اين، بخشي از مطالبات زباني ملل غيرفارس ساكن در ايران و در راستاي احقاق برخي از حقوق ملي آنها است. اما عرضه واحدهاي اختياري و يا اجباري زبانهاي ملي و ادبيات آنها در دانشگاهها ربطي به تعليم و تعلم به زبانهاي ملي و اصل ١٥ قانون اساسي كه در باره تدريس زبانهاي ملي در مدارس است ندارد.

٥-با اين وصف، مصوبه مذكور نمي تواند تحولي در امر آموزش زبانهاي ملي در مدارس ايجاد كند، زيرا كه بي ارتباط با آن است. ملل غيرفارس ساكن در ايران همچنان منتظر آزاد شدن تحصيل به زبانهاي ملي خود مي باشند.

٦-اگر دولت حقيقتا در صدد اجراء اصل ١٥ قانون اساسي است، منطقي تر آن است که به انديشيدن و تهيه نمودن تدابير و تمهيداتي در رابطه با آن اصل مانند آغاز آموزش زبانهاي مادري مليتهاي غيرفارس از مهد كودكها، كودكستانها و مدارس ابتدائي و سپس تعميم آن به سطوح دبيرستان و نهايتا دانشگاهها متمركز شود.

ملل غير فارس نقشي در تصويب اين مصوبه نداشته اند. زبان مصوبه، پدرسالارانه و پس مانده از روح زمانه ما است

 

هر راه حلي در عرصه ملي و زبانهاي ملي مي بايست معطوف به راضي نمودن ملل ساكن در ايران باشد. اما اين مصوبه از همچو خصلتي بسيار به دور است.

اين مصوبه بدون تماس و مشاوره با نمايندگان و فعالين سياسي و فرهنگي و نخبگان ملل غيرفارس و نهادهاي فرهنگي،  مدني، اجتماعي و سياسي آنها تهيه شده است.

تهيه كننده و تصويب كننده اين مصوبه، شوراي عالي انقلاب فرهنگي است كه ملل غيرفارس در آن به هيچ وجه و در هيچ سطحي تمثيل نشده اند. تصميم گيري در باره زبان ملل غيرفارس از سوي شوراي عالي انقلاب فرهنگي كه اكثريت مطلق اعضاء آن داراي مليت فارس بوده و همه داراي تمايلات غليظ قوميتگرايانه فارسي و حتي پان ايرانيستي مي باشند، بيشتر به مضحكه اي تلخ مي ماند تا امري جدي.

زبان و روشي كه قوميتگرايان فارس و دولت جمهوري اسلامي ايران در برخورد با زبانهاي ملي ايران و كلا ملل غيرفارس ساكن در آن بكار مي برند، عموما پدرسالارانه، آرخائيك، پس مانده از روح زمانه ما و داراي بار و روح شديدا قوميتگرايانه فارسي و پان ايرانيستي است. اين زبان و روش در مصوبه-ابلاغيه مورد بحث نيز به عيان مشاهده مي شود.

كاربرد تعبيرات و كلماتي مانند تعبير «ايران زمين» كه كدي پان ايرانيستي است در مصوبه-ابلاغيه مذكور، همچنين كلمه «آذري» كه اهانت مستقيم به ملت ترك و هويت و زبان وي است، و «محلي و بومي» ناميدن زبان سراسري تركي كه دروغي محض به شمار مي رود، بسيار نااميد كننده بوده و نشان دهنده وجود تمايلات شديد قوميتگرايانه فارسي و پان ايرانيستي تهيه كنندگان آن است.

اين مصوبه هم از جهت طرز تهيه آن كه در آن ملل غيرفارس كوچكترين نقشي – مستقيم و يا غيرمستقيم – نداشته اند، هم به لحاظ نحوه عرضه آن به افكار عمومي كه صرفا معلول رقابتهاي جناحي و انگيزه هاي عوامفريبانه است، هم به لحاظ زبان و لحن بكار برده شده در آن كه واپس گرايانه است، هم به سبب كاربرد كدهاي پان ايرانيستي در آن مانند نام «آذري» به جاي «تركي» كه از منظر خلق ترك شديدا تحقير آميز است و هم از جهت مضمون آن كه در زير نقد خواهد شد، نه تنها باعث ممنونيت و رضايت ملل غيرفارس ساكن در ايران نمي شود، بلكه باعث ايجاد نااميدي و سرشكستگي در قاطبه اهالي ايران مي گردد.

 

استفاده از کلمه «آذري» به جاي «ترکي»، نشانگر سوء نيت موجود در پس اين مصوبه است.

در مصوبه-ابلاغيه مذكور در حاليكه نام برخي از زبانهاي ملي رايج در ايران به صورت صحيح آنها (كردي، بلوچي، تركمن) ذكر شده، از استعمال نام زبان «تركي» اجتناب گرديده و به جاي آن نامگذاري پان ايرانيستي «آذري» بكار برده شده است.

همانگونه كه معلوم است «آذري» و يا «الآذريه» نامي است كه مورخين و سياحان عرب دوره اسلامي براي ناميدن برخي زبانهاي رايج در آزربايجان بكار مي برده اند. اكنون معلوم شده است كه زبان و يا زبانهاي آذري مورد نظر آنها، عبارت از زبان و لهجه هائي ايراني مانند زبان و لهجه هاي گوناگون زبان تالشي و برخي زبان و لهجه هاي داخل در خانواده زبانهاي تاتي رايج در نواحي حاشيه اي آزربايجان بوده است. علاوه بر اين معني، بعدها نام «آذري» به معني ديگري نيز بكار رفته است. بدين شرح كه در آغاز قرن بيستم برخي از نخبگان عثماني براي مشخص كردن تركان ساكن ايران و قفقاز جنوبي از تركان عثماني (آناتولي-بالكان) شروع به كار بردن نام آذري براي گروه نخست كردند. بنابراين در ادبيات اين دسته از نخبگان عثماني، و بر خلاف مورخين عرب، «آذري» نه به معني زبان و يا لهجه اي ايراني، بلكه به معني زباني تركي بكار رفته است.

كار برد نام «آذري» به عنوان زباني تركي از سوي مولفين عثماني، در آغاز از سوي قوميتگرايان فارس و پان ايرانيستها با اعتراضات شديدي مواجه شد. نمونه كلاسيك اينگونه اعتراضات، كتاب آذري زبان باستان آزربايجان اثر احمد كسروي است كه وي در آن با اعتراض به آذري ناميدن تركان آذربايجان از سوي مولفين عثماني، آذري را به عنوان زباني ايراني كه زبان باستان آزربايجان نيز بوده است معرفي مي كند (اين انديشه تماما خطاست: نه آذري نام زبان واحدي بوده و نه اين زبان فرضي هرگز زبان باستان آزربايجان بوده است). علي رغم اين اعتراض اوليه، بعدها پان ايرانيستها پس از وقوف بر پتانسيلهاي ترك ستيزانه اين نامگذاري، تغيير موضع داده و اينبار به طور گسترده اي به كاربرد نام آذري براي ناميدن زبان تركي آزربايجاني و تركان آزربايجان پرداخته اند. آنها با آذري ناميدن تركان آزربايجان و زبانشان در صدد القاء انديشه هاي زير اند:

١-زبان تركي آزربايجاني در اصل همان زبان ايراني «آذري» است كه در سير تاريخ از زبان تركي متاثر گرديده است.

٢-تركان آزربايجان به لحاظ تباري اصلا ترك نبوده و ايراني نژاد مي باشند.

٣-بين تركان ساكن در آزربايجان و ساير نقاط ايران، و همچين تركان آناتولي به لحاظ ريشه و هويت زباني، ملي و تباري تباين و غيريت وجود دارد، گروه اول ايراني است اما بقيه ترك مي باشند.

٤-يكي ديگر از اهداف كاربرد نام «آذري» به جاي «ترك» و «تركي» آن است كه تركان آزربايجان را از ميراث عظيم تاريخ ترك و دولتهاي تركي حاكم بر ايران منقطع نموده و تركان تاريخ ايران را بيگانه با آذريان و يا تركان امروزي آزربايجان نشان دهند. و با اين بي ريشه سازي، هويت زدائي و بي هويت سازي، تركان ايران و آزربايجان را براي راه حل نهائي يعني فارس سازي كامل زباني، هويتي و ملي آماده سازند.

با اين وصف، استعمال نام آذري كه امروزه از سوي دولت ايران، مقامات رسمي، قوميتگرايان فارس و ارمني و برخي گروههاي كرد براي ناميدن ملت ترك ساكن در ايران و زبان تركي وي بكار مي رود، بخشي از سياست انكار و امحاء ملت و هويت و زبان ترك در ايران و آزربايجان است و صرفا مي تواند به عنوان دشمني و كينه توزي با اين خلق و اين هويت تلقي شود. اما خلق ترك خود كوچكترين ترديد و شكي در هويت و نام ملي و زبان خويش ندارد. چنانچه وي در قيام مردمي خرداد ٨٥ با شعار «هاراي هاراي من توركم» هويت واقعي ملي خود و نام واقعي زبان خود را يكبار ديگر و صريحا به شكل «ترك» تثبيت و معرفي كرده است.

تمسك به بازيهاي لفظي و كاربرد نام «آذري» به جاي «تركي» در مصوبه-اعلاميه مذكور، نشان از كيفيت نازل درجه رشد فرهنگ سياسي دولتمردان فارس و دلبستگي نظام جمهوري اسلامي به فرهنگ ضدانساني، كودكانه و سخيفي دارد که به خود اجازه مي‌دهد نام يک ملت و زبان را به دلخواه عوض کند و يك قرن تمام مدام آن را تکرار نمايد.

آموزش به زبانهاي ملي از مدارس شروع مي شود نه از دانشگاهها

شكل حضور زبانهاي ملي در مدارس و كاركرد آنها در اين مقطع، متفاوت از حضور و كاركرد آنها در دانشگاهها است. حضور زبانهاي ملي در سطح دانشگاهي مي تواند به دو شكل عرضه واحدهاي اختياري و اجباري زبان و ادبيات آنها و… و نيز تاسيس دانشكده ها و دپارتمانهاي زبان و ادبيات و …. آنها باشد. هدف از عرضه واحدهاي اختياري و اجباري زبانهاي ملي در دانشگاههاي كشور، ايجاد امكاني براي آشنائي افراد ذيربط (در صورت اجباري بودن) و علاقه مندان (در صورت اختياري بودن)، فارغ از مليتشان با زبانهاي مذكور است. هدف از ايجاد دانشكده هاي زبان و ادبيات تركي و دپارتمانهاي تركي در دانشگاههاي كشور نيز، تربيت كادر علمي متخصص در زبان و ادبيات تركي، محققين، زبانشناسان، مترجمين و … است.

بي شك حضور زبانهاي ملي در دانشگاهها – به شرحي كه ذكر شد- از منظر صيانت و حفظ زبانهاي مذكور نيز ضروري است. اما صيانت از فرهنگ و زبان يک قوم و جلوگيري از نابودي آن، محتاج دو تدبير اساسي ديگر يعني «رسمي نمودن آن زبان» و «آموزش اجباري و همگاني به آن زبان در دوران کودکي و مقطع تحصيلات ابتدائي» نيز مي باشد. بدون رسمي كردن يك زبان و تبديل آن به زبان آموزشي اجباري و همگاني كودكان يك گروه ملي، نمي توان از صيانت فرهنگ و تمدن آن گروه سخن راند.

از سوي ديگر تعليم و تعلم به زبانهاي ملي در مدارس داراي كاركرد ديگري نيز مي باشد كه حضور زبانهاي ملي در دانشگاهها به هيچ وجه نمي تواند آنرا تامين كند و آن عبارت است از «تربيت و بار آوردن كودكان منسوب به گروههاي ملي و ملل گوناگون در فرهنگ ملي و زباني خود».

کودکان فارغ از آن كه زبان ملي و مادريشان زباني رسمي است و يا نه، از بدو ورود به سيستم آموزش و پرورش، نياز به آموزش به زبان مادري خود دارند. آنها مي بايست زبان مادري و ملي خود را در مهد كودكها، كودكستانها و دبستانها ياد بگيرند تا از لحاظ احساسي به زبان مادري خود دلبستگي پيدا کنند و بر آن تسلط داشته باشند. ارائه دو واحد زبان و ادبيات يك زبان در مقطع دانشگاهي هرگز نمي تواند به برآوردن اين اهداف ياري رساند. انساني که تا دوره دانشگاهي در زبان مادري و ملي خود بيسواد نگاه داشته شده و عاجز از خواندن و نوشتن بدان مي باشد، تا رسيدن به آن سن محتملا در زبان و فرهنگ غالب استحاله يافته است و ديگر نيازي به آن دو واحد حس نخواهد كرد. به عبارت ديگر ارائه واحدهاي درسي زبان و ادبيات يك گروه ملي صرفا در مقطع دانشگاهي، در واقع به معني تضمين كردن استحاله ملي جوانان ملل غير فارس ساكن در ايران در زبان و فرهنگ فارسي است. از همين روست كه آموزش به زبانهاي ملي مي بايد در اولين سالهاي آموزش کودکان و از مهدكودكها و كودكستانها آغاز و در دبستانها و دبيرستانها ادامه يابد.

كدام استان «ذي ربط» و كدام يك «بي ربط» است؟

در مصوبه-ابلاغيه مذكور از تدريس اختياري دو واحد اختياري در «مراكز استانهاي ذيربط» سخن مي رود: «…. اجازه داده مي‌شود كه دو واحد درسي …. در دانشگاه‌هاي مراكز استان‌هاي ذيربط به‌ صورت اختياري ارائه و تدريس شود». در اين جمله عبارت «مراكز استانهاي ذيربط» مبهم بوده و در باره زبان تركي مسئله دار است. معلوم نيست كه مراد از «استان ذيربط» كه اجراي مصوبه به آنها اختصاص داده شده است چيست. استاني كه مركز آن ترك نشين است؟، استاني كه داراي شهرستانهاي ترك نشين مي باشد؟ استاني كه اكثريت جمعيت آن ترك نشين است؟، استاني كه داراي جمعيت ترك بومي است؟، و يا استاني كه داراي جمعيت ترك مهاجر است؟

بر خلاف باور عمومي، زبان تركي در ايران زباني محلي نبوده، بلكه زباني سراسري است. اما اين واقعيت، همواره از سوي دولت ايران و قوميتگرايان فارس ناديده گرفته شده و يا انكار گرديده است. زبان تركي به جز يك و يا دو استان در تمام استانهاي كشور، علاوه بر مهاجران ترك سده اخير، از سوي بوميان ترك اين استانها نيز به عنوان زبان مادري و نخست بكار مي رود. تركان بومي استانهاي مذكور قرنهاست كه در آنها يا به صورت متراكم و يا پراكنده مسكون شده اند. در حال حاضر سه منطقه متراكم ترك نشين در ايران وجود دارد كه زبان مردم بومي آن تركي است. اين سه منطقه عبارتند از منطقه ترك نشين شمال غرب كشور (آزربايجان)، منطقه ترك نشين در جنوب ايران (قاشقاي يورت) و منطقه ترك نشين در شمال شرق كشور (آفشاريورت).

استانهاي ايران را از لحاظ پراكندگي جمعيت ترك آن مي توان به دو دسته عمومي تقسيم كرد:

١-) استانهائي كه اكثريت نفوس آن را تركان تشكيل مي دهند. اين استانها خود به دو زيردسته منقسم اند:

الف-) استانهائي كه مركز اداري آنها داراي اكثريت ترك نشين است، مانند استانهاي آزربايجاني زنجان، آزربايجان غربي، آزربايجان شرقي، اردبيل، قم، تهران، البرز (استاني در حال تاسيس به مركزيت كرج) و استان خراسان شمالي، ….

ب-) استانهائي كه مركز اداري آنها داراي اكثريت ترك نشين نيست مانند استانهاي آزربايجاني همدان، قزوين و مرکزي.

٢-) استانهائي كه تركان در آنها اقليتي ملي اند. اين استانها را نيز مي توان به دو قسمت زير تقسيم نمود:

ج-) استانهائي كه داراي يك و يا چند شهرستان با اكثريت جمعيتي ترك مي باشند، مانند استانهاي گيلان (آستارا، منجيل و ….)، کردستان (بيجار، قروه)، خراسان رضوي، گلستان، اصفهان (فريدن، چادگان)، کرمانشاهان (سنقر)، چهارمحال بختياري (سامان)، فارس، …

د-) استانهائي كه داراي شهرستانها با اكثريت جمعيتي ترك نيستند (بقيه استانهاي كشور).

مبنا مي بايد در كوتاه مدت «شهرستان» و در بلند مدت «سراسر كشور» باشد

با توجه به داده هاي فوق، محدود نمودن اجراي اين مصوبه به مفهوم مبهم «استانهاي ذيربط» مشكلات زير را بوجود مي آورد:

يك-با در نظر گرفتن سنتها و اجرائات دولت جمهوري اسلامي تاكنون، بسيار محتمل است كه قصد از گنجاندن همچو تعبير گنگ و مبهمي، محروم كردن تركان بسياري از استانها (گروههاي ب، ج و د در تقسيم بندي فوق) از برخورداري از موهبات اجراي مصوبه-ابلاغيه مذكور باشد. به عنوان نمونه استان مرکزي به مركزيت اراك که بيشتر اهالي بومي آنرا ترکان تشکيل مي‌دهند، هيچگاه استاني ذيربط شمرده نشده است. از اينروست كه به عنوان مثال صدا و سيماي اين استان آزربايجاني «بي ربط»، حتي يک ثانيه نيز برنامه روزانه به زبان ترکي پخش نمي‌نمايد.

دو-تقريبا قطعي است كه استانهائي با جمعيت قابل توجه تركان مهاجر، مانند استانهاي تهران و قم و استان در حال تاسيس البرز به مركزيت كرج، استانهائي ذيربط محسوب نخواهند شد. حال آنكه در صيانت از هويت، فرهنگ و زبان تركي و برخورداري از حقوق ملي و زباني، فرقي بين ترك بومي و يا ترك مهاجر نيست. ترکان مهاجر نيز، فارغ از محل سكونت فعليشان در كشور، مي بايد داراي حقوق ملي و زباني مشابهي مانند تركان ساكن در وطن ‌باشند.

سه-در استانهائي كه صرفا يك و يا چند شهرستان ترك نشين وجود دارند (گروه ج در دسته بندي فوق)، مانند شهرستانهاي آزربايجاني بيجار و قروه در استان كردستان، لزومي به برقراري واحدهاي درسي تركي در مركز اين استان يعني سنندج نيست و اين كار فايده اي نيز ندارد. بلكه اين واحدهاي درسي مي بايست در مركز شهرستانهاي ترك نشين مذكور عرضه شوند.

چهار-در اين ميان مي بايست وضعيت شهر تهران را نيز يادآوري نمود. تهران كه پايتخت چندين دولت تركي در تاريخ بوده، از همان اوان تبديل شدن به شهر، داراي اكثريت جمعيتي ترك بوده است. امروز هم اكثريت اهالي متروپل تهران را تركان تشكيل مي دهند. بنابراين استان تهران نيز مي بايد به عنوان يك استان «ذيربط» محسوب شده و در تمام دانشگاههاي آن واحدهاي زبان و ادبيات تركي مورد اشاره مصوبه-ابلاغيه مذكور ارائه گردد.

با توجه به آنچه گفته شد، برنامه ريزي در باره عرضه واحدهاي زبان تركي در دانشگاهها، مي بايد در دو سطح سراسري-بلند مدت و شهرستاني-كوتاه مدت انجام پذيرد و نه استاني.

در كوتاه مدت: براي اجراي مصوبه-ابلاغيه مذكور مي بايد «شهرستان» ملاك باشد. يعني واحدهاي زبان تركي در مراكز شهرستانهاي تركنشين و يا با اكثريت جمعيتي ترك بومي و يا مهاجر به شمول پايتخت تهران عرضه شوند. امروزه تقريبا در تمام شهرستانهاي كشور، دانشگاهها و دانشكده ها و يا واحدهاي دانشگاهي وجود دارند و از اين بابت مشكلي وجود نخواهد داشت.

در بلند مدت: در رابطه با زبان تركي در ايران، مي بايست اين زبان را مانند زبان فارسي، به عنوان زباني سراسري در نظر گرفت، يعني همانگونه كه است و بر آن مبنا برنامه ريزي كرد. به عبارت ديگر در دراز مدت همه استانهاي كشور، استانهائي ذيربط اند و واحدهاي زبان و ادبيات تركي مي بايد در دانشگاههاي استانهاي سراسر كشور، فارغ از درصد اهالي ترك هر استان ارائه شود.

اختياري كردن يادگيري يك زبان براي يك گروه ملي، به معني نابود ساختن آن زبان و هويت زباني و ملي گروه متكلم به آن زبان است:

طبق مصوبه-ابلاغيه احمدي نژاد، دو واحد زبان و ادبيات زبانهاي ملي، در صورت ارائه شدن، جزو واحدهاي اجباري دانشجويان نبوده و درسي اختياري خواهد بود. اختياري اعلام نمودن اين دو واحد زبان و ادبيات زبانهاي ملي در مقطع دانشگاهي توسط مصوبه-ابلاغيه مذكور، نشان مي دهد كه هدف و نيت تهيه كنندگان آن، آموزش اين زبانها به منظور صيانت از آنها نبوده است. چرا كه آموزش يك زبان ملي به منظور صيانت آن، مستلزم آموزش كودكان و جوانان منسوب به يك گروه ملي به زبان ملي خويش و به طور همگاني و اجباري بويژه در سيستم آموزش اوليه (مهدكودك، كودكستان، دبستان، دبيرستان و ديگر مدارس) است.

هنگامي كه موضوع مورد بحث، آموزش يك زبان به منظور صيانت از آن است، اختياري و انتخابي بودن آن زبان چه در سيستم آموزش اوليه و چه در خارج آن (آموزش عالي) محلي از اعراب نخواهد داشت. اما اختياري كردن يادگيري يك زبان، به عنوان مثال مي تواند در مورد زباني خارجي براي يك گروه ملي در نظر گرفته شود. مانند اختياري بودن يادگيري زبان انگليسي و فرانسه براي دانشجويان ايراني و يا يادگيري زبانهاي تركي و كردي و لري و عربي و تركمني براي دانشجويان فارس.

اما اختياري نمودن يادگيري يك زبان در سيستم آموزشي اوليه براي گروهي ملي كه آن زبان، زبان ملي و مادري وي بشمار مي رود، مانند اختياري اعلام كردن يادگيري زبان تركي براي تركها و يا اختياري كردن يادگيري فارسي براي فارسها به معني نابود ساختن آن زبان و هويت زباني و ملي آن گروه ملي است. مگر آنكه هدف از ارائه درس زبان و ادبيات مذكور، صرفا آشنا ساختن علاقه مندان عموما بزرگسال به آن زبان، مثلا در خارج سيستم آموزش اوليه (مقطع دانشگاهي) باشد. با اين وصف در سيستم آموزشي، زبان تركي مي بايد زباني اجباري براي تركان و مناطق ملي ترك نشين باشد، همانگونه كه زبان فارسي مي بايست زباني اجباري براي فارسها و منطقه ملي فارس نشين گردد.

اساسا قوانين جمهوري اسلامي در حاليكه زبان فارسي را از همه جهات زباني اجباري اعلام مي كنند، زبانهاي ملي رايج در ايران را از همه جهات به مقوله زبانهاي اختياري مي رانند. چنانچه در اصل پانزده قانون اساسي نيز، در حاليكه زبان فارسي در مقوله زباني اجباري است، زبانهاي ديگر ملل ساكن در ايران زبانهاي «مجاز» و اما غير اجباري اند. آشكار است كه نتيجه محتوم اين تبعيض قانوني بر عليه زبانهاي ملي، و «مجاز» شمردن آنها در اصل ١٥ قانون اساسي از سوي قانونگذار و «اختياري» شمردن آنها در مصوبه-ابلاغيه احمدي نژاد، نه بيان «حق» براي ملل ساكن در ايران و «تكليف» براي حاكميت، بلكه زمينه سازي براي تضعيف و مرگ تدريجي آنهاست.

 

ارائه اين دو واحد اختياري نيز، اختياري است. دانشجويان در گرفتن اين درس مختارند و دانشگاهها در ارائه آن.

دو واحد درسي زبان و ادبيات زبانهاي ملي موضوع مصوبه-ابلاغيه مذكور در دانشگاهها، در صورت ارائه شدن، اختياري و انتخابي اند و دانشجويان ملزم به گرفتن آنها نيستند. اما ارائه و تدريس خود اين درس اختياري، از سوي دانشگاهها نيز اجباري نبوده و اختياري است. اين مصوبه به مخاطبان خود اجازه مي دهد كه چنين واحدهائي را – شايد در صورت خواست خود و يا ديگر نهادها و يا به هر دليل ديگر- ارائه و تدريس كنند، اما آنها را هرگز ملزم و مجبور به ارائه و تدريس چنين واحدهائي نمي سازد. دانشگاهها مي توانند – باز شايد در صورت خواست خود و يا ديگر نهادها و يا به هر دليل ديگر- از ارائه و تدريس اين دو واحد امتناع كنند. به عبارت ديگر ارائه و تدريس اين واحد اختياري، خود اختياري است. دانشجويان در گرفتن اين درس مختارند و دانشگاهها در ارائه آن.

بنابراين مصوبه مذكور، مصوبه اي لازم الاجرا نيست و پشتوانه اجرائي ندارد. زيرا امري و تكليفي نبوده، بلكه اختياري است. مخاطبان اين مصوبه يعني دانشگاهها هيچگونه الزامي به اجراي مفاد آن ندارند. اين يكي از مهمترين محدوديتهاي اين مصوبه است.

از طرف ديگر موکول کردن تصويب نهائي زبانها و گويش هاي مشمول مصوبه و تهيه متون مورد نياز به دو نهاد شديدا ترك ستيز و ضد آزربايجاني يعني شوراي عالي انقلاب فرهنگي و فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي، آزادي عمل دانشگاه ها در اجراي همين مصوبه اختياري را نيز – حتي در صورت تمايلشان براي ارائه و تدريس اين درس- محدودتر مي كند.

با توجه به تجربه اجرا نشدن مواد ۱۵ و ۱۹ قانون اساسي ناظر به زبان و ادبيات ملل ساكن در ايران و مانع تراشيهاي وزارتخانه ها و نهادهاي گوناگون در اين راستا، در خصوص اجراي مصوبه‌ شوراي عالي انقلاب فرهنگي نيز، از سوي برخي از روساي دانشگاههاي جمهوري اسلامي، وزارتخانه هاي علوم، تحقيقات و فناوري، و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و بويژه شوراي عالي انقلاب فرهنگي ترديدهاي جدي وجود دارد.

 

شوراي عالي انقلاب فرهنگي: نهادي در ستيز با فرهنگ و تمدن

طبق تبصره يك مصوبه ابلاغي، مسئوليت «تهيه (برنامه‌هاي درسي)، متون و تربيت مدرسان مورد نياز طبق برنامه‌اي خواهد بود كه به تصويب كميته فرهنگ و تمدن ايران و اسلام شوراي عالي انقلاب فرهنگي مي‌رسد. بنا به گفته معاون ارتباطات شوراي عالي فرهنگي «پس از آنكه وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد در چارچوب مصوبه، براي برنامه ريزي درسي و آموزشي اين دروس طراحي خود را انجام دادند، تأييد اينکه برنامه درسي طراحي شده توسط آنها مناسب با زبان بومي و محلي است و در اين عرصه مي گنجد به عهده فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي است. پس از تأييد فرهنگستان، کميته فرهنگ و تمدن اسلام و ايران شوراي عالي انقلاب فرهنگي نيز بايد برنامه درسي طراحي شده را بررسي و تأييد کند»:

-شوراي عالي انقلاب فرهنگي عاليترين مرجع سياستگذاري فرهنگي جمهوري اسلامي ايران است. اين شورا كاربرد منحصر زبان فارسي را براي حفظ و تحكيم يكپارچگي سياسي و فرهنگي كشور و حفظ هويت ملي ضروري ميداند. به عبارت ديگر، شوراي عالي انقلاب فرهنگي استفاده از زبان ٧٠ در صد از مردم ايران و در راس آنها زبان تركي كه زبان اكثريت نسبي مردم ايران است را، مانع حفظ و تحكيم يكپارچگي سياسي و فرهنگي و نابود كننده هويت ملي كشور تلقي مي كند.

-در عمل نيز شوراي عالي انقلاب فرهنگي، اساسا به وجود زبان و فرهنگهاي غيرفارسي در ايران اعتقادي ندارد. در سايت اين شورا و در معرفي زبانهائي كه اعضا شورا بر آنها تسلط و يا آگاهي دارند، نامي از زبان تركي برده نميشود. مثلا در معرفي ميرحسين موسوي خامنه كه يكي از معدود عضوهاي ترك فعلي اين شوراست و يا سيد علي حسيني ملقب به خامنه اي، نخستين رئيس شوراي عالي انقلاب فرهنگي كه پدر وي ترك بوده است، در حاليكه هر دوي اين اشخاص به زبان تركي در حد محاوره مقدماتي آشنايند، تنها آشنائي آنها با زبانهاي انگليسي و عربي به عنوان زبانهاي خارجي ذكر شده است.

– شوراي عالي انقلاب فرهنگي فاقد هرگونه بضاعت علمي در عرصه توركي شناسي و زبانشناسي و ادبيات توركي و آموزش آنها است. اين شورا داراي هيچگونه نهاد، تخصص و يا تجربه اي در اين زمينه ها نيست. نزديك به تمام اعضاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي، به لحاظ مليت فارس بوده و احدي از ملل غيرفارس ساكن در ايران مسلط بر خواندن و نوشتن به يكي از زبانهاي غير فارسي رايج در ايران، به شمول تركان در ميان ايشان يافت نمي شود. بنابراين اين افراد نوعا نه تنها در سطح علمي، تخصصي و آكادميك با توركي شناسي، زبانشناسي و ادبيات توركي و آموزش آنها آشنائي ندارند، بلكه احدي از آنها داراي سواد خواندن و نوشتن به هيچ زبان توركي نيز نمي باشد.

-شوراي عالي انقلاب فرهنگي به لحاظ جهتگيريهاي سياسي ضد تركي و تمايلات شديد  قوميتگرايانه فارسي و پان ايرانيستي اكثريت اعضاي خود نيز، به هيچ وجه  داراي صلاحيت براي تصميم گيري در مسائل مربوط به توركها و آموزش زبانهاي توركي نيست.

-يكي از برجسته ترين اقدامات شوراي انقلاب فرهنگي در رابطه با زبانهاي ملي در ايران، ممنوع نمودن كاربرد زبانهاي ملي در نامگذاري شهرها، خيابانها، اماكن و موسسات عمومي است. طبق آئين نامه نامگذاري شهرها، خيابانها، اماكن و موسسات عمومي مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تاريخ ٦-٩-٧٥، نامگزاري اماكن در ايران به زبانهاي غيرفارسي ممنوع اعلام شده است: «٥- به منظور حفظ و تحكيم يكپارچگي سياسي و فرهنگي كشور و حفظ هويت ملي، نام ها بايد فقط به زبان فارسي باشند. آئين نامه نامگذاري شامل اين موارد مي شود: شهرها، شهركها، بندرها، رودها، جزيره ها، بزرگراهها، خيابانها، بازارها، كوچه ها، مدارس، مهد كودكها، موسسات تحقيقاتي، مجامع علمي و فرهنگي، تالارهاي عمومي، بيمارستانها، مراكز بهداشتي و درماني، سينماها، مراكز تفريحي، باغها و بوستانها، ميدان ها، پايانه ها، فرودگاهها، ايستگاههاي راه آهن، پالايشگاهها، كارخانه ها، بانك ها، مراكز ورزشي، باشگاهها، فروشگاهها، شركت ها، مراكز كار و پيشه.»

شوراي عالي انقلاب فرهنگي: ورود غيرفارسها ممنوع!

نظام جمهوري اسلامي ايران، زبان فارسي را رمز همبستگي ملي مردم اين كشور ميداند. در همسوئي با اين پندار، تمام ساختار و سازمانيابي اين دولت نيز بر اساس قوميتگرائي فارسي شكل گرفته است. اين واقعيت، نه تنها در جهتگيريهاي سياسي اين دولت، بلكه در تركيب ملي مهره هاي اصلي نظام نيز منعكس شده است. حاكميت و سلطه بوروكراتهاي فارس بويژه در ارگانها و نهادهاي مسئول در شكل دهي و جهت گيري هاي فرهنگي دولت جمهوري اسلامي ايران، بسيار برجسته است.

به عنوان مثال مفيد خواهد بود كه به منسوبيت ملي اعضاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي، به هنگام تصويب آئين نامه ممنوعيت نامگذاري به زبانهاي غيرفارسي نگاهي داشته باشيم. هنگام تصويب آئين نامه نژادپرستانه و ضد انساني فوق، رياست شوراي مذكور را «اكبر هاشمي رفسنجاني» كه به لحاظ سياسي قوميتگراي فارس بوده و داراي تمايلات شديد پان ايرانيستي و باستانگرايانه است بر عهده داشت. ٢٠ عضو ديگر شوراي عالي انقلاب فرهنگي كه آيين نامه نژادپرستانه فوق را امضاء نموده اند نيز همه داراي مليت فارس و با تمايلات  قوميتگرايانه افراطي فارسي بوده اند.

وضعيت امروز نيز به همان منوال است. در حال حاضر اكثريت مطلق ٢١ تن عضو حقيقي و ١٥ عضو حقوقي شوراي عالي انقلاب فرهنگي داراي مليت فارس و مانند نمونه غلامعلي حداد عادل با تمايلات شديد قوميتگرايانه فارسي و اغلب پان ايرانيستي مي باشند (از ٣٧ تن عضو حقيقي و حقوقي اين شورا تنها چند تن مانند ميرحسين موسوي داراي مليت ترك اند).

اعضاي حقيقي شوراي عالي انقلاب فرهنگي در حال حاضر عبارتند از:١. علي لاريجاني، ٢. محمدرضا مخبر دزفولي، ٣. محمد علي كي نژاد، ٤. محسن قمي، ٥. احمد جنتي، ٦. غلامعلي حداد عادل، ٧. علي اكبر رشاد، ٨. احمد احمدى، ٩. عليرضا صدر حسيني، ١٠. حسن ابراهيم حبيبي، ١١. علي اكبر ولايتي، ١٢. ايرج فاضل، ١٣. علي شريعتمداري، ١٤. رضا داوري اردكاني، ١٥. حسن رحيم پور ازغدي، ١٦. مهدي گلشني، ١٧. مير حسين موسوي خامنه اي، ١٨. محمدرضا عارف، ١٩. صادق واعظ زاده، ٢٠. منصور كبگانيان، ٢١. حسين كچوئيان، ٢٢. محمود محمدي عراقي

اعضاي حقوقي شوراي عالي انقلاب فرهنگي در حال حاضر عبارتند از: ١.محمود احمدي نژاد، ٢. سيد محمود هاشمي شاهرودي، ٣. سيد عزت الله ضرغامي، ٤. سيد مهدي خاموشي، ٥. منيره نوبخت، ٦. سيد شهاب الدين صدر، ٧. عبدالله جعفر علي جاسبي، ٨. علي عباس پور تهراني، ٩. محمدحسين صفارهرندي، ١٠. محمد مهدي زاهدي، ١١. كامران باقري‌لنكراني، ١٢. عليرضا علي احمدي، ١٣. محمد محمديان، ١٤. حميد رضا طيبي، ١٥. سيد امير منصور برقعي

فرهنگستان زبان و ادب فارسي: لانه توطئه بر عليه زبان و فرهنگ تركي

بر اساس تبصره ٢ اين مصوبه-ابلاغيه، مسئوليت «تشخيص زبان‌ها و گويش‌هاي مشمول اين ماده واحده، برعهده فرهنگستان زبان و ادب فارسي خواهد بود.» به گفته معاون ارتباطات شوراي عالي انقلاب فرهنگي نيز «پس از آنكه وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد در چارچوب مصوبه، براي برنامه ريزي درسي و آموزشي اين دروس طراحي خود را انجام دادند، تأييد اينکه برنامه درسي طراحي شده توسط آنها مناسب با زبان بومي و محلي است و در اين عرصه مي گنجد به عهده فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي است».

-فرهنگستان زبان و ادب فارسي فاقد هرگونه بضاعت علمي در عرصه توركي شناسي و زبانشناسي و لهجه شناسي توركي است. اين فرهنگستان داراي هيچگونه نهاد، تخصص و يا تجربه اي در اين زمينه ها نيست.

-اكثريت مطلق اعضاي فرهنگستان زبان و ادب فارسي، به لحاظ مليت فارس بوده و احدي از ملل غيرفارس ساكن در ايران به شمول تركان مسلط بر خواندن و نوشتن به زبانهاي غيرفارسي رايج در ايران در ميان ايشان يافت نمي شود. بنابراين اين افراد نوعا نه تنها با توركي شناسي، زبانشناسي و لهجه شناسي توركي آشنائي ندارند، بلكه احدي از آنها داراي سواد خواندن و نوشتن به هيچ زبان توركي نيز نمي باشد.

-اين فرهنگستان به لحاظ جهتگيريهاي سياسي ضد تركي و تمايلات شديد قوميتگرايانه فارسي و پان ايرانيستي اكثريت اعضاي خود نيز، به هيچ وجه  داراي صلاحيت براي تصميم گيري در مسائل مربوط به زبانهاي توركي نيست.

-براي درك مناسبت خصمانه فرهنگستان زبان و ادب فارسي نسبت به زبان و فرهنگ خلق ترك و آزربايجان كافي است كه ذكر شود فرهنگستان زبان و ادب فارسي در سايه تلاشهاي غلامعلي حداد عادل بنيادگراي پان ايرانيست، نخستين و تنها شعبه خود در ايران را نه در شهري فارس نشين و فارسستاني، بلكه در تبريز پايتخت آزربايجان ترك دائر كرده است. اين اقدام به خوبي افشاگر ماهيت و اهداف ضد تركي و ضد آزربايجاني فرهنگستان زبان و ادب فارسي است.

-از وظائف و عملكردهاي اصلي فرهنگستان زبان فارسي از روز تاسيس آن در دوره رضاخان تا به اكنون، فعاليت و دسيسه چيني بر ضد زبان و هويت تركي و ريشه كن نمودن زبان و فرهنگ تركي در ايران بوده است. دو نمونه قابل ذكر از كارهاي برجسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي در رابطه با زبان و فرهنگ و تركي، پاكسازي زبان فارسي از كلمات تركي موجود در اين زبان و تغيير سيستماتيك نامهاي تاريخي-جغرافي ايران و مناطق ملي ترك نشين از تركي به فارسي بوده است.

-رئيس فرهنگستان زبان فارسي، همواره از ناسيوناليستهاي افراطي فارس داراي تمايلات پان ايرانيستي انتخاب مي شود. اين سنت در دوره جمهوري اسلامي ايران نيز ادامه يافته است. چنانچه رئيس كنوني اين فرهنگستان، بزرگ تئوريسين بنيادگرايان پان ايرانيست، غلامعلي حداد عادل پدر عروس سيد علي حسيني ملقب به خامنه اي مي باشد (در ايران انديشه پان ايرانيسم، داراي دو نوع سكولار و بنيادگراست). در دشمني و كينه توزي با زبان و فرهنگ و هويت تركي و ملت ترك ساكن در ايران، بي شك حداد عادل در ميان همه مقامات جمهوري اسلامي ايران داراي مقام نخست است. وي همان كسي است كه در اثر مخالفتهاي فعالانه و جوسازيهاي موثر او، طرح آماده شده از طرف وزارت آموزش و پروش به دستور رييس جمهور وقت خاتمي براي اجراي اصل ۱۵ قانون اساسي كه براي تصويب به شوراي انقلاب فرهنگي فرستاده شده بود، رد شده است.

[اعضاي پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي در حال حاضر عبارتند از: عبدالمحمد آيتى، دكتر حسن انورى، دكتر نصراللّه پورجوادى، دكتر يداللّه ثمره‌، دكتر حسن حبيبى، دكتر غلامعلى حداد عادل‌، استاد بهاءالدين خرمشاهى، دكتر محمد خوانسارى، دكتر على رواقى، دكتر بهمن سركاراتى، استاد اسماعيل سعادت‌، استاد احمد سميعى (گيلانى‌)، دكتر على‌اشرف صادقى، استاد كامران فانى، دكتر بدرالزمان قريب‌، دكتر فتح‌اللّه مجتبائى، دكتر مهدى محقق‌، استاد هوشنگ مرادى كرمانى، دكتر حسين معصومى ‌همدانى، دكتر محمدعلى موحد، استاد ابوالحسن نجفى و دكتر سليم نيسارى‌).

اعضاي غير ايراني فرهنگستان زبان و ادب فارسي در حال حاضر عبارتند از: دكتر محمدجان شكورى (از تاجيكستان‌)، فضل‌اللّه قدسى‌، دكتر غلام سرور همايون‌، دكتر محمدحسين يمين (از افغانستان‌)].

بد اجرا کردن، بسيار بدتر از اجرا نکردن است

بنا به گفته بابك نگاهداري معاون ارتباطات شوراي عالي انقلاب فرهنگي، «وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد بايد در چارچوب مصوبه طراحي خود را براي برنامه ريزي درسي و آموزشي اين دروس انجام دهند. تأييد اينکه برنامه درسي طراحي شده مناسب با زبان بومي و محلي است و در اين عرصه مي گنجد به عهده فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي است. پس از تأييد فرهنگستان، کميته فرهنگ و تمدن اسلام و ايران شوراي عالي انقلاب فرهنگي نيز بايد برنامه درسي طراحي شده را بررسي و تأييد کند».

با توجه به آنچه گفته شد، به نظر مي رسد محول نمودن امر تشخيص زبانهاي توركي در ايران (زبان تركي آزربايجاني، و زبانهاي تركمني، خلجي، قزاقي، اويغوري و اوزبكي) و گويشها و لهجه هاي آنها (مانند لهجه هاي خراساني، قشقائي و سنقري زبان تركي آزربايجاني) به فرهنگستان زبان و ادب فارسي تدبيري كاملا نادرست باشد. سپردن تهيه برنامه، متون و مدرسان واحد درسي زبانهاي ملي به شوراي عالي انقلاب فرهنگي، اشتباهي فاحشتر بوده و به معني دفن كردن اين مصوبه-ابلاغيه است:

-ارائه اختياري دو واحد اختياري زبان و ادبيات تركي در برخي از دانشگاههاي ايران- در صورت عملي شدن- به همه حال مي تواند گامي مثبت به شمار آيد. به شرط آنكه حق اين زبان بين المللي كه زبان اكثريت نسبي مردم ايران نيز مي باشد ادا گردد. اما با توجه به ماهيت دو نهادي كه متولي اجرائي نمودن اين مصوبه-ابلاغيه اند يعني شوراي عالي انقلاب فرهنگي و فرهنگستان زبان و ادب فارسي، در اين زمينه نگرانيها و اعتراضات جدي وجود دارد.

-نگراني عمده از بد اجرا كردن مصوبه-ابلاغيه مذكور توسط اين دو نهاد كه داراي گذشته اي آكنده از ترك ستيزي مي باشند است. اين همان نگراني است كه در نمونه صدا و سيماهاي استاني نيز به حقيقت پيوسته است. صدا و سيماهاي استاني به جاي حفظ و حراست از زبان و فرهنگهاي ملل غيرفارس، در عمل با اتخاذ سياستهاي گوناگون كمر همت به نابودي و ريشه كن كردن آنها بسته اند. در مورد زبان و هويت تركي اين نيت شوم در درجه اول با تخريب اين زبان و كاربرد زباني موسوم به «فاذري» به جاي زبان تركي ادبي و معيار عملي مي شود.

-در مورد مصوبه-ابلاغيه مذكور نيز اين احتمال وجود دارد كه دو نهاد نامبرده، با آموزش بد و ناشايست زبانهاي ملي از يك سو علاقه مندان به يادگيري آنها را از اين كرده خود پشيمان سازند و از سوي ديگر به تضعيف و وارونه نمائي در باره زبانهاي مذكور بپردازند و در نتيجه فرايند قتل زبانهاي ملي غيرفارسي را تکميل کنند.

-بسيار محتمل است كه فرهنگستان زبان و ادب فارسي، به هنگام تعيين زبان و گويشهاي توركي رايج در ايران (زبان تركي آزربايجاني، و زبانهاي تركمني، خلجي، قزاقي، اويغوري و اوزبكي) به منظور شقه شقه كردن خلق ترك و رودر رو قرار دادن زيرگروههاي گويشي و لهجه اي خلق ترك و مآلا نابود ساختن زبان تركي، دست به دسيسه زده و هر كدام از گويشهاي تركي آزربايجاني مانند لهجه هاي خراساني، قشقائي و سنقري زبان تركي آزربايجاني و حتي تك تك لهجه هاي گوناگون زبان تركي مانند تبريزي، اردبيلي، همداني، اراكي، .فريدني، افشاري،  اينانلو، ….. را به جاي زبانهاي جداگانه توركي تثبيت و عرضه نمايد.

-از همين رو ضروري است كه فرهنگيان و ادبا و محققين و نهادهاي فرهنگي و ادبي ترك، با دقت تمام روند اجرائي كردن مصوبه-ابلاغيه مذكور را تعقيب نمايند و در صورت مشاهده هر گونه خطا و انحراف، آنها را سريعا و در گسترده ترين شكل افشاء نموده و خواستار تصحيح اين خطاها و انحرافات شوند.

-به عنوان مثال مي بايد دقت كرد نام واحد و كتاب درسي مربوطه «زبان و ادبيات تركي» باشد و نه نامهائي چون زبان و ادبيات آذري و يا تركي آذري. همچنين مي بايد محتواي كتاب، گويش معيار و ادبي بكار رفته در آن و كيفيت استادان نيز در مركز دقت باشند و در زمينه تقسيم بندي زبانهاي توركي ايران (تركي، تركمني، خلجي، قزاقي، ازبكي، اويغوري) و گويشها و لهجه هاي تركي (آزربايجاني، خراساني، سنقري، قشقائي، ….) نيز مي بايست به هر گونه وارونه نمائي حساس بود.

ضرورت تاسيس فرهنگستان زبان و ادب تركي

شوراي عالي انقلاب فرهنگي و فرهنگستان زبان و ادب فارسي، دو نهاد مرجع دولتي مربوط به زبان و فرهنگ خلق فارس مي باشند. اين دو نهاد دولتي، همانگونه كه فوقا به اختصار ذكر شد، ناآشنا و بيگانه با مسائل زبان و فرهنگهاي غيرفارسي و در راس آنها زبان و فرهنگ تركي بوده و حتي داراي ماهيت ترك ستيز و عملكرد و سابقه اي به شدت ضد تركي و ضد آزربايجاني اند. تمام اجرائات اين دو نهاد در گذشته بر عليه زبان و فرهنگ ملل مسلمان غيرفارس ساكن در ايران بوده است.

با اين وصف، محول نمودن امر تدريس زبانهاي ملي غيرفارسي در ايران به اين دو نهاد، به معني فاتحه زبانهاي ملي را خواندن است. تا زماني كه نهادهاي دولتي معادل اين دو نهاد دولتي فارسي براي زبان و فرهنگهاي ملل غيرفارس تاسيس نشده و رسما با اختيارات كامل و برابر با اختيارات دو نهاد دولتي مذكور، متولي امور مربوط به زبان و فرهنگ و تاريخ و هويت ملتهاي خويش نشده اند در به همين پاشنه خواهد چرخيد.

دولت به جاي تدبيرهاي اشتباهي مانند محول كردن امر تدريس زبانهاي ملي در دانشگاه ها به دو نهاد شديدا قوميتگرايانه فارسي كه از دور و نزديك ربطي به ملل ايراني غيرفارس بويژه تركان ندارند، مي بايست عاجلا به ايجاد فرهنگستان زبان و ادب تركي در ايران اقدام نمايد و سپس مسئوليت همه امور مربوط به زبان، فرهنگ و …. تركي از جمله مساله تدريس اين زبان در مدارس و دانشگاهها و تهيه برنامه، متون و استادان تركي را به وي محول كند. لازم به ياد آوري است كه تاسيس فرهنگستان زبان و ادب تركي كه در ميان وعده هاي نامزدهاي رياست جمهوري دوره دهم نيز (موسوي، كروبي) بود، يكي از اساسي ترين خواستهاي ملت ترك ساكن در ايران است.

طبيعي است كه اعضاي فرهنگستان زبان و ادب تركي مي بايد علاوه بر تخصص در ساحه مربوطه خود، همه مسلط بر زبان و ادبيات تركي بوده و افزون بر آن مي بايد مطلقا داراي تاليفات و مقالات و آثاري به زبان تركي ادبي و معيار باشند. اين فرهنگستان همچنين، مانند معادل خود فرهنگستان زبان و ادب فارسي كه داراي اعضاي غيرايراني از افغانستان و تاجيكستان مي باشد، بايد داراي اعضاي غيرايراني ترك از كشورهاي جمهوري آزربايجان، تركيه و عراق باشد.

ياري جستن از جمهوري آزربايجان و تركيه براي تهيه استاد و متون درسي

گفته شده است كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي سازو كارهائي براي تعليم زبانهاي ملي انديشيده است. اين سازو كارها قاعدتا مسئله كادر و افراد متخصص واجد شرايط براي تدريس زبانهاي ملي را نيز در بر مي گيرد. در اينجا به برخي از راههاي تامين كادر استادان زبانهاي ملي در كوتاه مدت و بلند مدت اشاره مي شود:

-تا تاسيس دانشگاههاي تماما ترك زبان در درازمدت، براي تهيه كادر معلمان و استادان آموزش به زبان تركي در هر مقطعي، در ميان مدت مي بايد در دانشگاههاي موجود دپارتمانهاي زبان و ادبيات تركي و تركي شناسي دائر شود.

-در كوتاه مدت، مي بايد در همه دانشگاههاي مناطق ملي ترك نشين بويژه شهرهاي آزربايجان، كميته هائي مختلط از مديريت دانشگاه و دانشجويان براي بررسي و تهيه شرايط لازم اعم از كتب و استادان و … تشكيل گردد.

– دانشجويان ترك مي بايست هم در فشار آوردن به مديريت دانشگاه براي اعلام آمادگي و ايجاد شرايط و زيرساختهاي لازم براي ارائه واحدهاي فوق و هم در تقاضا و ثبت نام براي درس مذكور فوق العاده فعال باشند. تمام دانشجويان ترك بلا استثنا مي بايد اين دو واحد زبان و ادبيات تركي را در دوره دانشجوئي خود گذرانده باشند.

براي تامين كادر آموزشي:

١-در ميان ملل غيرفارس، كسان بسياري هستند كه پيگير زبان و ادبيات ملي خود مي باشند و داراي تاليفات و آثار مطرحي بدين زبانهايند. اين گونه افراد با تعليمهاي كوتاه مدت آكادميك در داخل و خارج كشور و كلاسهاي رسمي مي توانند استاداني ايده آل براي زبانهاي ملي باشند.

٢-در بسياري از دانشگاههاي ايران، استاداني در هئيتهاي علمي يافت مي شوند كه داراي دكتراي زبان تركي از كشورهاي خارجي مي باشند و يا در جمهوري آزربايجان و تركيه تحصيلات عالي داشته و يا زبان تركي را در آنجا آموزش ديده اند، اما در رشته هاي ديگري مانند زبان فارسي تدريس مي كنند. بسياري از اينها در رابطه با زبان تركي سابقه فعاليت دارند و داراي تاليفات و مقالات بدين زبانند.

٣-همزمان با استفاده از استادان بومي، مي بايست به دعوت كردن استادان مدعوي زبان و ادبيات تركي و نيز كتب لازمه از دو كشور همسايه جمهوري آزربايجان و تركيه نيز اقدام نمود. اين همان كاري است كه جمهوري اسلامي ايران در باره زبان فارسي با كشورهاي افغانستان و تاجيكستان انجام مي دهد، هم به آن كشورها استاد و كتب فارسي ارسال مي كند و هم از آن كشورها استاد و متون فارسي ادخال مي نمايد.

براي آنانكه معني صيانت از يك زبان را نمي دانند:

در مصوبها-ابلاغيه مذكور گفته مي شود كه از جمله هدفهاي تصويب اين ماده واحده در باره مختار نمودن برخي از دانشگاهها به ارائه دو واحد اختياري زبانهاي ملي، «صيانت از عناصر و اجزاي فرهنگ و تمدن ايران اسلامي و تقويت بنيان‌هاي اين فرهنگ و تمدن است».

-اين ادعا عوامفريبانه است زيرا تصويب كنندگان اين مصوبه خود بهتر از هر كس مي دانند كه تا آنجا كه به مسئله به زبانها بر مي گردد، صيانت از فرهنگ و تمدن و تقويت بنيادهاي آن نيازمند «تعليم و تعلم اجباري و همگاني متكلمين آن زبانها بدان زبان» و «رسمي نمودن زبان مذكور» است.

– دو تدبير فوق مي بايست به موازات «حمايت گسترده دولتي از زبانها و فرهنگهاي زباني مذكور»- همانگونه كه دولت جمهوري اسلامي در مورد زبان و فرهنگ فارسي در حال انجام دادن آن است- اتخاذ شود.

-اساسا صحبت كردن كساني كه هنوز از نام بردن ملت «ترك» و زبان «تركي» با نام واقعي و تاريخي خود ابا دارند و به جاي آن در مصوبه-ابلاغيه شان نام جعلي «آذري» را بكار مي برند، از حقوق فرهنگي ملت مذكور و صيانت از زبان وي تا چه حد مي تواند محل اعتنا باشد؟

در اين جا بي مناسبت نخواهد بود به برخي از اقدامات و تدبيرات دولت جمهوري اسلامي براي صيانت از زبان فارسي اشاره اي گذرا شود.

١- در ايران زبان فارسي از موقعيت رسمي و دولتي بودن انحصاري برخوردار است. در اين كشور تنها زبان و خط رسمي، زبان و خط فارسي است.

٢-در ايران زبان فارسي از مزيت كاربرد انحصاري در سيستم اداري، آموزشي، رسانه اي، اقتصادي، نظامي، حقوقي، علمي و هنري و …… بر خوردار است. همه اسناد در محاكم قضائي و ادارات دولتي صرفا به اين زبان تنظيم مي گردند.

٣-در ايران سيستم آموزشي كشور در همه مقاطع منحصرا به زبان فارسي است.

٤- در ايران همه رسانه هاي سراسري (راديو تلويزيون، روزنامه جات و مجلات) منحصرا به زبان فارسي منتشر مي شوند.

٥- در ايران همه مراكز آكادميك، تحقيقاتي، دانشگاهها و فرهنگستانها فارسي زبان بوده و در خدمت زبان و فرهنگ فارسي اند.

٦- صد در صد بودجه فرهنگي و اجتماعي ايران از طرف دولت جمهوري اسلامي صرف حفظ، گسترش و ارتقاء موقعيت زبان و فرهنگ فارسي در داخل و خارج كشور مي گردد.

٧- از طرف جمهوري اسلامي ايران هر ساله دهها ميليون دلار هزينه چاپ و اهداء كتابهاي فارسي به افغانستان و تاجيكستان و … مي شود.

٨- مقامات جمهوري اسلامي شامل سيد علي حسيني ملقب به خامنه اي ايران را كشوري فارسزبان مي نامند.

٩- در ايران سياست گسترش و جايگزين ساختن زبان فارسي بلاانقطاع و با صرف بودجه کلاني از ثروت ملي اجرا مي شود.

١٠- زبان و ادبيات فارسي در سراسر ايران به شمول مناطق ملي غيرفارس نشين، به صورت همگاني و اجباري به كودكان و نوجوانان آموزش داده مي شود.

١١- در ايران نامگذاري كودكان و اماكن صرفا به زبان فارسي مجاز است.

مانع تراشي نهادهاي جمهوري اسلامي در تدريس زبانهاي ملي

نهادهاي گوناگون جمهوري اسلامي از هم اكنون به تعلل و مانع تراشي در راه اجرائي كردن اين مصوبه-ابلاغيه آغاز نموده اند:

-علي رغم اعلام آمادگي بسياري از دانشگاههاي آزربايجان و كردستان براي اجرا كردن مصوبه مذكور در مهر ماه امسال، مديركل دفتر گسترش آموزش عالي ادعا نموده است كه مصوبه به امسال نمي رسد. وي خبر از اجراي اين طرح در آينده مي دهد: «رجبعلي برزويي مدير کل دفتر گسترش آموزش عالي در زمينه اجرايي شدن مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي و اقداماتي که وزارت علوم تا کنون در اين خصوص انجام داده است گفت: تاکنون طرحي براي مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي مبني براي تدريس زبانهاي محلي در دانشگاهها برنامه ريزي نشده و بعيد است اين مصوبه در سال تحصيلي آينده اجرايي شود. وي افزود: بررسي برنامه ريزي درسي براي اجراي مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي مبني بر ارائه درس اختياري دو واحدي زبانها و گويشهاي محلي در دانشگاهها در دفتر گسترش آموزش عالي انجام مي شود».

-به گزارش خبر ايران صدا، به گفته معاون ارتباطات شوراي عالي انقلاب فرهنگي آموزش دو واحد زبان محلي در دانشگاهها به سال بعد موکول شده است، زيرا كه فعلا ساز و كارهاي مناسب وجود ندارند و نبايد در اين امر عجله نمود: «اجراي مصوبه تدريس زبان ها و گويش هاي محلي در دانشگاهها، هنوز به بسياري از دانشگاهها ابلاغ نشده است. به گفته معاون ارتباط شوراي عالي انقلاب فرهنگي اين مصوبه بدليل نبود ساز و کارهاي مناسب در سال تحصيلي ٨٨-٨٩ قابل اجرا نيست و نبايد در اين امر تعجيل شود».

-در زير مصاحبه اي با محمدرضا مخبر دزفولي دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي آورده شده است. با دقت كافي در اظهارات وي آشكار مي شود كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي، فرهنگستان زبان و ادب فارسي، وزارت علوم و فناوري و ديگر نهادهاي جمهوري اسلامي مصمم اند كه اين مصوبه-ابلاغيه را نيز به سرنوشت اصل ١٥ قانون اساسي دچار كنند. توضيحات داخل [ ] از من است:

محمدرضا مخبر دزفولي صبح چهارشنبه در حاشيه نشست مطبوعاتي همايش تاريخ فرهنگ و تمدن اسلام و ايران در شوراي عالي انقلاب فرهنگي در پاسخ به جزئيات طرح ارائه درس اختياري زبان هاي محلي در دانشگاه‌هاي کشور گفت: «به هر حال اين موضوع بخشي از قانون اساسي است و به ويژه اينکه مقام معظم رهبري در سفر به کردستان به اين موضوع پرداختند. لذا بلافاصله پيگيريهايي را انجام داديم اما کار کارشناسي از مدتها قبل انجام شده بود و بايد ساز و کار عملي شدن آن را طراحي مي کرديم». [اين گفته با ادعاي معاون ارتباط شوراي عالي انقلاب فرهنگي كه مي گويد در حال حاضر ساز و كارهاي مناسب وجود ندارند در تناقض است].

وي اظهار کرد: «ذيل اين اصل تدبيري انديشيده شده که بر اساس آن با امکاناتي که در دانشگاهها و مراکز علمي فراهم مي شود، بتوان در مناطق و بخشهايي از کشور که زبانهاي ايراني مانند کردي و بلوچي وجود دارد واحد درسي زبانهاي محلي تدريس کرد». [از اين گفته چنين بر مي آيد كه در مصوبه اوليه شوراي عالي انقلاب فرهنگي، صرفا تدريس زبانهاي ايراني كردي و بلوچي در نظر گرفته شده بود و تدريس زبانهاي انيراني تركي و عربي مد نظر نبوده است. احتمالا احمدي نژاد در آخرين لحظات و به هنگام ابلاغ اين مصوبه، دو زبان «آذري» و تركمني را- براي رو كم كني از رقباي انتخاباتي خود- به مصوبه افزوده است].

دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي افزود: «تشخيص، طراحي و برنامه ريزي اين زبانها به عهده فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي و با محوريت دانشگاههايي که در مناطق قرار دارند، است». [صحبت از «مناطق» اشاره بر آن دارد كه ميليونها تن از تركان ساكن در تهران و دانشگاههاي پايتخت، مشمول اين طرح نخواهند شد].

وي با بيان اينکه براي اجرايي کردن اين طرح تربيت استاد و متون ادبيات مورد نظر بايد مورد توجه باشد، گفت: «وزارت علوم نيز بايد برنامه ريزيهاي لازم را انجام دهد». [از اين گفته چنين بر مي آيد كه تا استادان لازمه تربيت نشده اند، اجرائي كردن اين طرح غيرممكن است].

مخبر دزفولي در پاسخ به زمان اجراي اين طرح توسط وزارت علوم نيز گفت: «به دليل اينکه اين طرح بايد با هماهنگي فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي انجام شود نمي توان زمان دقيقي براي اجرايي شدن آن در نظر گرفت». [از اين گفته چنين بر مي آيد كه خود دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي نيز به همكاري فرهنگستان زبان و ادب فارسي در آينده نزديك اميدوار نيست].

وي افزود: «اين طرح به صورت اختياري و در حد دو واحد بايد با برنامه ريزي در اختيار دانشگاه هايي قرار گيرد که توان اجراي آن را داشته باشند». [از اين گفته چنين بر مي آيد كه بسياري از دانشگاهها صرفا با اين عذر كه توان اجراي اين طرح را ندارند، از ارائه و تدريس اين دو واحد سرخواهند پيچيد].

گرچه يه هو!!! 

منبع : سؤزوموز

سکوت آگاهانه آزربایجان و تحلیل وارونه سبزها

ابوذر آذران

آزربایحان اویاخدی، آزربایحانا دایاخدی

We want education in mother tongue ما حق آموزش به زبان مادری می خواهیم Biz ana dilimizdə öyrətim istəyirik

آزربایحان در برابر جریان سبز سکوت کرد این سکوت معنی‌دار بود. بیش از هر جریانی، باید سبزها به بازخوانی و فهم این سکوت بپردازند. اعترضات دو سال اخیر و هر رویداد دیگر را نمی توان بدون درنظرگرفتن بستر تاریخی آن تحلیل کرد. سکوت آزربایحان ریشه در تاریخ صد ساله اخیر دارد و گلایه ای عمیق از گذشته را حکایت می کند. در تحلیل چرایی سکوت، پیش از هر چیز باید به‌اجمال،  تاریخ صدساله آزادیخواهی در ایران و نقش آزربایحان را بازخوانی کرد. در یک کلام، در تمام جنبش های سیاسی و اجتماعی صد سال اخیر، آزربایحان سر صف  بود از مشروطه تا دوم خرداد؛ اما، همواره بعد از رهایی، به زور و کین و خیانت، به ته صف فرستاده شد.

آزربایحان علف خورد مشروطه را به نهایت رساند؛ اما، در نخستین بامداد مشروطه، ستارخانِ آزربایحان، توسط یپرم خان ارمنی کشته شد و البته مشروطه نیز به قعر ناکامی رفت. آزربایحان با مشروطه می خواست حکومت قاجاریه ترک‌زبان را اصلاح کند که با خیانت نخبگان ارمنی و فارس، از مسیر خود منحرف شد و از دل این خیانت‌ها، دیکتاتوری پهلوی زایید و بیش از هر چیز کمر همت به نابودی آزربایحان بست. بخش‌نامه‌های‌های رسمی و ضد حقوق‌بشری دولت رضاخان برای فارس‌زبان‌کردن آزربایحانی‌ها خواندنی است.

آزربایحان در سال 24 برای احقاق حقوق مدنی خود، تحت قیومیت کامل حکومت مرکزی، اعلام خودمختاری کرد تا جلوی ژنوساید عظیم فرهنگی را بگیرد. در مذاکرات فیماین قبول کرد به شرط احقاق حقوق مدنی، اسلحه را زمین گذارد اما همین‌‌که خود را خلع کرد، یگان های ارتش برخلاف عهد پیشین حمله کردند و دست به قتل عام مردم و نسل کشی و کتاب سوزی زدند. مورخین فارس زبان و راویان حکومتی تاریخ، بجای نگاشتن حقیقت، حوادث آزربایحان را غائله خوانده و دموکرات ها را به غلط تجزیه طلب خواندند. و هنوز هم، به هرگونه خواهش مدنی در آزربایحان انگ تجزیه طلبی می زنند در حالی که در آزربایحان برخلاف کردستان، هیچوقت جریان تجزیه طلبی فعال نبوده و نیست. کشتار 21 آذر 25، آغاز افول آزربایحان بود. با این نسل کشی، آزربایحان وارد عصر فترت خود شد.

آزربایحان یک سال پیش از 22 بهمن 57 در 29 بهمن 56 انقلاب کرد و دیکتاتور را در تبریز به زانو کشید. بسیاری از نخبگان انقلابی در همه طیف های سیاسی، از مارکسیست ها و فدائیان تا مجاهدین خلق و از روحانیون تا ملیون، آزربایحانی بودند. در تمام دهه های سده 14، آزربایحان نخبه تولید می کرد و تهران مصرف می کرد.

بعدها که انقلاب شد، آیت الله شریعمتداری مرجع تقلید آزربایحانی‌ها، در دل‌آزارترین شکل ممکن، خلع سلاح و حصر خانگی شد و سپس ناباوارانه درگذشت. حزب سه میلیون نفری آزربایحان نیز، با کشتن و پنهان کردن و حبس، متلاشی شد. سقوط شریعمتداری، سقوط آزربایحان بود.

در جنگ هشت ساله نیز، بسیاری از سرداران نامدار جنگ، آزربایحانی بودند، به گواه همه مورخین تاریخ جنگ، آزربایحانی‌ها نقش بسیار مهم و بزرگی در دفاع از میهن داشتند. اکنون سر هر دهکده کوچکی در آزربایحان، مزار شهدای جنگ را به چشم می خورد. تراکم شهدا، در دیگر مناطق، بجز شهرستان نجف آباد، به مراتب کمتر از آزربایحان است.

جنگ تمام شد، عصر سازندگی شروع شد و دلارهای نفت به استان های مرکزی مانند تهران و اصفهان و کرمان سرازیر شد و آزربایحان در فقری مطلق فرو رفت. فرزندان آزربایحان راهی پایتخت شدند و به زاغه‌نشینی و کارگری مشغول شدند. برای اولین بار بعد از انقلاب، دولت سازندگی به روی مردم در اسلام شهر آتش گشود. این مردم، همان آزربایحانی‌های مهاجر بودند که به اوج فقر و بدبختی رسیده بودند.

دولت زور و زرِ هاشمی به پایان رسید. مردم برای نه بزرگ به عالیجنابان، خاتمی را برگزیدند، آزربایحان نیز همچون دیگر مناطق به امید هوایی آزاد، خاتمی را برگزید؛ اما، در پروژه توسعه سیاسی خاتمی همگان جز آزربایحان تا حدی بهرمند شدند: ملی گریان، زنان، اقلیت ها، چپ‌ها، کانون نویسندگان، نهضتی ها و … . تنها گروهی که مورد بی مهری و بی توجهی کامل قرار گرفت، آزربایحانی‌ها بودند. در دولت فارس‌گرای خاتمی، حتی یکبار حقوق قومی از جمله زبان مادری آزربایحانی‌ها مطرح نشد. آنها که برای گفتگوی تمدن‌ها اشک تماسح می‌ریختند، نژاد، تمدن، فرهنگ و زبان آزربایحان را انکار می‌کردند.

در 18 تیر 78 تنها تبریز با تهران همراه شد. به گواه بسیاری از فعالان سیاسی از جمله احمد قابل، آنچه در تبریز روی داد، بسیار دهشتناک‌تر از تهران بود، اما تحلیل‌گران و نویسندگان فارس، تراژدی تبریز را فراموش کردند.

در تمام این سالها علاوه بر بی‌مهری و بی‌توجهی و تبعیض فراوان به آزربایحان، فعالان و دانشجویان آزربایحان نیز، زیر شمشیر داموکلس، دستگیر و شکنجه می شدند. آزربایحان در قتل های زنجیره‌ای نیز، سهیم بود بزرگانی چون پروفسور زهتابی به تیغ قاتلان فروهرها کشته شدند اما رسانه های فارس زبان، این جنایات مشابه را بایکوت کردند.

در تمام این سالها، آزربایحان تحقیر شد. پرسشنامه نژادپرستانه صدا و سیما در اردیبهشت 74 از یادمان نرفته است. بد نیست فعالان حقوق بشر این پرسشنامه را یکبار بخوانند. علاوه بر رواج روزافزون ارادی توهین‌ها و جک‌های تحقیرآمیز بر علیه آزربایحانی‌ها، حتی صدا و سیما و رسانه های رسمی نیز، دمی دست از توهین ها برنداشتند. ملتی که صد سال جانبازی کرده بود، اکنون باید از نخبگان ملی، مرجع تقلید، زبان مادری، فرهنگ قومی و شکوه اقتصادی خود مرحوم شود، از سر فقر، برای لقمه نانی روانه پایتخت شده و در کوچه و بازار و دانشگاه و رسانه و تلویزیون و حوزه و … « خر» خطاب شود.

در تمام این سالها ایران بر شانه‌های آزربایحان استوار بود. آزربایحان دو بار انقلاب کرد و هر دو بار تهران به مکانت رسید. ترک‌ها علف خوردند تا فارس‌ها میلیاردها دلار پول نفت را صرف اعتلای فرهنگ و زبان خود و تضعیف و تمسخر زبان و فرهنگ ترک ها کنند. نخبگان آزربایحان قتل عام شدند و آزربایحان از مهد تفکر به سرزمین فقر بدل شد.

در این میان، تنها و تنها کنکور به داد آزربایحان رسید. فرزندان محروم و سخت کوش کوهستان در رقابت با رقبای برخوردار خویش، پای بر دانشگاه ها نهادند، تبعیض ها را دیدند، تحقیر را تحمل کردند تاریخ را فهمیدند و عمق ظلم را دانستند و حقیقت را شناختند و اینچنین بود که جنبش دانشجویی آزربایحان و در پی آن حرکت ملی آزربایحان آغاز شد.

نخبگان آزربایحان عموما جوان هستند اگرچه به دلیل کشتار وسیع نخبگان در دهه بیست، از اسلاف خود فاصله تاریخی دارند اما از نظر فکری و بینش سیاسی، صاحب شناختی بسیار عمیق هستند. بخش بزرگی از این نخبگان به حقوق مدنی و بشری آزربایحان می اندیشند و جنبش خود را مدنی می دانند. آزربایحان بیدار شده است. رستاخیز بزرگ آزربایحان، فرهنگی است. تلاش برای احقاق حقوق حقه خویش و مبارزه بر علیه ژنوساید فرهنگی و مقابله با هرگونه تبعیض و تحقیر، اساس فعالیت نخبگان آزربایحان است.

مهمترین رویداد عصر بیداری نوین آزربایحان، اهانت کثیف روزنامه دولتی ایران در خرداد 85 بود که اعتراض یکپارچه آزربایحان را برانگیخت. اعتراض آزربایحان با برخورد بسیار خشن حکومت و بایکوت بسیار تلخ رسانه های فارس زبان مواجه شد. در خرداد 85 به مدت یک هفته در شهرهای آزربایحان، خون جاری شد. بیش از 50 نفر مردند صدها نفر مجروح شدند افراد زیادی دستگیر و شکنجه شدند؛ اما، رسانه های فارس زبان در داخل و خارج، این واقعه هولناک را آنچنان که مرسم است، مخابره نکردند. نخبگان و روشنفکران و حتی فعالان حقوق بشر، سکوت کردند. آزربایحان انتظار همراهی و همدلی داشت همانطور که جنبش سبز انتظار همراهی آزربایحان را دارد.

سکوت آزربایحان آگاهانه و ارادی است. سکوت کرده است تا بگوید زنهار!

–   آزربایحان با جنبش سبز همراه نشد چون از همراهی ها و جانفشانی های صد سال اخیر نتیجه ای جز تبعیض، بی مهری، کشتار نخبگان، تحقیر، فقر و عقب ماندگی ندیده است. آزربایحان نمی خواهد برای بار چندم، جانفشانی کند، راه به آینده باز کند و دست‌آخر، مقهور نو رسیده ها شود.

–   آزربایحان ساکت شد چون جنبش آزربایحان، فرهنگی و مدنی است. برخلاف آزربایحان که سودای سیاست ندارد. جنبش سبز سودای ریاست و حکومت دارد. سبزها برای قدرت می جنگند آزربایحان برای حقوق نخسیتن خود. راه این دو، جداست.

–   آزربایحان ساکت شد چون همه اینان که سبز هستند، دقیقا سه سال پیش از حوادث خرداد 88، در خرداد 85 بر فجایع آزربایحان سکوت کردند.

–   آزربایحان با سبزها همراه نشد، چون سبزها حتی هم اکنون نیز، حقوق مدنی آزربایحان را به رسمیت نمی شناسند. جنبش سبز دموکراسی خواه است؛ اما، دموکراسی را برای اعتلای قوم فارس می خواهد. سبزها هنوز هم، فرهنگ، زبان، فولکلور، تاریخ و ادب آزربایحان را انکار می کنند.

–   آزربایحان سکوت کرد، زیرا با توجه به تجربه تاریخی صد ساله و رفتارشناسی طیف های مختلف جریان سبز (از سروش تا گوگوش)، یقین دارد که با سبزها به حقوق انسانی خود نمی رسد. سبزها اگر می خواهند آزربایحان را با خود همراه کنند، باید رسما حقوق نخستین آزربایحان را به رسمیت بشناسند و تضمین بدهند که در صورت پیروزی، گذشته را تکرار نکنند و ستارخان آزربایحان را نکشند و زبان مادری شان را منع نکنند تحقیرشان نکنند و تبعیض روا ندارند.

–   آزربایحان با جنبش سبز همراه نشد چون فضای خفقانی که در آزربایحان حاکم است حتی در تابستان طوفانی 88 نیز در تهران حاکم نبود. کوچکترین حرکت در آزربایحان با قاهرانه ترین شکل ممکن از سوی سرکوب و به تلخی ‌تمام، توسط رسانه های فارس زبان بایکوت می شود. همزمان با رویدادهای تهران، بسیاری از فرزندان آزربایحان گرفتار شدند.طولانی ترین بازداشت را در تمام این سال ها، یوروش مهرعلی بیگی (بیش از سیصد روز) تحمل کرد. بهترین فرزندان آزربایحان هم اکنون در زندان هستند، اما دریغ از فعالان و رسانه های سبز. اگر شما از سکوت آزربایحان گله دارید چرا خود سکوت کرده اید؟ در کدام رسانه سبز سخنی از زندانیان سیاسی آزربایحان و یا یادداشتی از نخبگان آزربایحان منتشر می شود؟

–   نژادپرست ها نمی توانند دموکراسی خواه باشند. اگر گروهی هویت و زبان مادری یک قوم را انکار کنند و چگونه می توانند به دموکراسی معتقد باشند؟ دموکراسی خواهی دلالی با دموکراسی نیست. بخش بزرگی از سبزها، درباره آزربایحان به دموکراسی اعتقاد ندارند. دموکراسی را در میان خود و برای قوم فارس خوب فهمیده اند، اما برای آزربایحان، دشمن‌اند همچون اسرائیلی ها که در درون خود مدرن ترین دموکراسی را حاکم کرده اند اما همگی در کشتار اعراب متفق القول‌اند.

–   سراسری بودن جنبش سبز، تحلیل غلطی است. حتی در اوج دوران حضور سبزها، استان های ایران با تهران همراه نشد. رسانه های سبز، با اخبار غلط تلاش زیادی داشتند که کردستان و خراسان و اصفهان و فارس را همراه نشان دهند اما هیچوقت در این استان ها رویداد قابل توجهی مشاهده نشد. زمانی که شیراز و اصفهان و کرمان و خراسان و گیلان و … هنوز بطور جدی با تهران همراه نشده اند، چه انتظاری از آزربایحان با یک تاریخ خیانت و بی مهری نسبت به او هست؟

–   جنبش سبز حتی در درون خود با مصائب فراوانی همراه است. سبزها هنوز بعد از دو سال راهبرد مشخصی ندارند. ویراست دوم منشور سبز نشان داد که اهداف سبزها با شعارشان تفاوت زیادی دارد. جنبشی که اینقدر آشفته است، نمی تواند جنبشی فربه تر و مدنی تر از خود را با خود همراه سازد.

–   جنبش سبز جنبشی آزادیخواهانه و ملی است اما تنها برای قوم فارس و چون آزربایحان را انکار و بایکوت می کند، ضد بشری است. این انکار و بایکوت، متاسفانه کاملا ارادی و آگاهانه است. برای پایان سکوت آزربایحان تنها یک راه وجود دارد، تبرئه فارس ها از گذشته، به رسمیت شناختن حقوق نخستین آزربایحان و  تضمین آینده.

–   برخی از سبزهای درمانده از سکوت آزربایحان، اینک اعلام می کنند که نیازی به حضور آزربایحان نیست. کاش چنین بود. طراحان چنین سخنانی می دانند که چقدر بیراه می گویند. در این کشور، هرگز حرکتی سراسری بدون همراهی آزربایحان به نتیجه نرسیده است و جنبش سبز نیز اولی نخواهد بود.

–   برخی نیز می گویند آزربایحان دیگر آزربایحان قدیم نیست و به انحطاط رسیده است. دیگر نمی تواند همچون گذشته، حرکت بزرگی بکند. ظهور جریان تراکتور، گردهمایی همه ساله در 13 فروردین، دستگیری گسترده فعالان آزربایحان و … خلاف این مدعا را ثابت می کند. آزربایحان زنده تر از همیشه است منتها می داند که اینبار نه برای دیگران که تنها برای خود باید جانفشانی کند که

آزربایحان اویاخدی، آزربایحانا دایاخدی

یاشماق / Yaşmaq / Yashmaq

طرح روی جلد کتابهای منتشر شده توسط انتشارات یاشماق

Yashmaq Publication

Yaşmaq yayinlari tərəfindən yayılmış kitablarin cildi

این نمایش پرده‌ای نیاز به جاوااسکریپت دارد.

21 Fevral, Dünya Anadili Günü Haqqında Ortaq Bildiri / 21 فورال، دونیا آنادیلی گونو حاقّیندا اورتاق بیلدیری

 

21 Fevral,  Dünya  Anadili  Günü  Haqqında  Ortaq  Bildiri

Güney Azərbaycan və İranda Azərbaycan türkcəsi rəsmi dil olsun!

 

İyirmi birinci  əsərin  əvvəlindən  etibarən birləşəmiş  milltlər  təşkilatının  aldığı  qərar  üzərə  21  fevəral  dünya  anadili  günü  adlanmış  və  bütün  ölkələrdə  bayram  kimi  qeyd  olunur.

Rasist  rejimin  üzümüzə  çəkib,  bağladığı  kor  pəncərəsinə  rağmən  anadilinin  bu  bayram  havası,  nəhayət  Təbriz  fəallarının  qeyərti ilə  2004-cü  ildə  keçirilən  samballı  bir  qurultayda  ölkəmizə  daşındı,  həmin  qurultayın  çox imzalı  qətnaməsi  milli  hərkatın  qızıl  səhifələrindən  biri  kimi  Yunesko  və  BMT-yə  sunuldu  və  o  gündən  etibarən  hər  il  21  fevəral  (yaxud  isfəndin  ikısındə)  həm  Azərbaycan,  həm  də  diyazporamız  tərəfindən  xarıcı  ölkələrdə  sürəkli  qeydə  alınmağa  başladı,    anadili  gününə  aid  çeşitli  mərasimlərimiz  bir  daha  hərəkatımızın  nəqədər  demokrat  və  mədəni  olmasını  dünyaya  sübut  etməkdədir.

Bununla  belə  anadil  bayramına   can  və  dildən  qatılan  millətimiz,  hələ  də  dil  haqlarına  yiyələnəməmiş,  hələ  də  tapdaqlar  altında  əzilməkədədir.  İran  islam  cümhüriyyəti  ana  yasasının  15-ci maddəsində  Fars  olmayan  millətlərin  anadilləri  və  ədəbiyyatlarının  məktəblərdə  rəsmi  dillə  yanaşı,  oxunulması  maniəsiz  sayılsa  da,  nə  tək  dövlət  orqanları  bunun  doğrültüsünda  heç  bir  atdım  atmır,  hətta  milli  dərnəklər  və  şəxslərin  könüllü  çabalarına  belə  əngəl  olurlar.  Beləlikə,  dövlət  orqanları  bilrəkdən,  Azərbaycan Türklərini  səssizcə  əridib,  itirməyə  çalışır.

Biz İran islam cümhüryyəti rəjiminin ölkədə Fars olmayan millətlərin dillərinə qoyduğu qanunsuz qadağanı məhküm edib, bu siyasəti qeyri insani və qeyri mədəni olduğundan qınayıb, İranda Türk nüfusunun sayısına əsaslanaraq, Azərbaycan türkcəsinin rəsmi dövlət dili olmasını istəyirik!

Dünya  anadili  günü  ərəfəsində  bu  bayramı,  dil  haqlarından  yoxəsün  qalan  bütün  insanlara,  xəsüsilə  də  Azərbaycan  qəhrəman  milltinə  təbrik  edir,  hamını  (ələlxüsus  insan  haqları  örgütləri  və  demokrat  şəxsiyyətləri)  ölkədə  dil  qadağası  əleyhinə  etiraz  səslərini  ucaltmağa  və  bu  yasaqların  aradan  qaldırılmasında  başlanan  hərəkətə  yardımcı  olmağa  çağırırıq.

20 Fevral 2011 – 1 İsfənd 1389

Azərbaycan Demokrasi Ocağı

Dünya Azərbaycanlılar Konqresi / DAK

Güney Azerbaycan İnsan Haqları Təşkilatı – Danimarka

Güney Azərbaycan Demokrat partiyası / GADP

Güney Azərbaycan Milli Oyanış Hərəkatı / GAMOH

 

———————————————————————–

 

21  فورال،  دونیا  آنادیلی  گونو  حاقّیندا  اورتاق  بیلدیری

گونئی آزربایجان و ایراندا آزربایجان تورکجه سی رسمی دیل اولسون!

اییرمی‌بیرینجی  عصرین  اوّلیندن  اعتیبارا  بيرلشميش  میلّتلر  تشكيلاتی‌نین  آلدیغی  قرار  اوزره  21  فئورال  دونیا  آنادیلی  گونو  آدلانمیش  و  بوتون  اؤلکه‌لرده  بایرام  کیمی  قئید  اولونور.

راسیست  رژیمین  اوزوموزه  چکیب،  باغلادیغی  کور  پنجره‌سینه  راغما  آنادیلی‌نین  بو  بایرام  هاواسی،  نهایت  تبریز  فعاللارینین  غئیرتی‌یله  2004-جو  ایلده  کئچیریلن  سامباللی  بیر  قورولتایدا  اؤلکه‌میزه  داشیندی،  همین  قورولتایین  چوخ ‌ایمضالی  قطعنامه‌سی  میلّی  حرکتین  قیزیل  صحیفه‌لریندن  بیری  کیمی  یونسکو  و  بئ.ام.تئ‌یه  سونولدو  و  او  گوندن  اعتیبارا  هر  ایل  21  فئورال  (یاخود  ایسفندین  ایکیسینده)  هم  آذربایجان،  هم  ده  دیازپورامیز  طرفیندن  خاریجی  اؤلکه‌لرده  سورکلی  قئیده  آلینماغا  باشلادی،    آنادیلی  گونونه  عایید  چئشیتلی  مراسیملریمیز  بیر  داها  حرکتیمیزین  نه‌قدر  دموکرات  و  مدنی  اولماسینی  دونیایا  ثبوت  ائتمکده‌دیر.

بونونلا  بئله  آنادیل  بایرامینا   جان  و  دیلدن  قاتیلان  میلّتیمیز  هله  ده  دیل  حاقلارینا  یییه‌لنمه‌میش،  هله  ده  تاپداقلار  آلتیندا  ازیلمکده‌دیر.  ايران  ایسلام  جمهوریتی‌  آنا  ياساسي‌نين  15-جی  ماده‌سینده  فارس  اولمايان  میلّتلرين  آناديللری  و  ادبیاتلارینین  مکتبلرده  رسمی  دیلله  یاناشی،  اوخونولماسی  مانیعه‌سیز  ساییلسا  دا،  نه  تک  دؤولت  اورقانلاری  بونون  دوغرولتوسوندا  هئچ  بیر  آتدیم  آتمیر،  حتی  میلَلی  درنکلر  و  شخصلرین  کؤنوللو  چابالارینا  بئله  انگل  اولورلار.  بئله‌لیکه،  دؤلت  اورقانلاري  بیلرکدن،  آذربایجان تورکلرینی  سس‌سیزجه  اریدیب،  ایتیرمگه  چالیشیر.

بیز ایران اسلام جمهوریتی رژیمی نین اؤلکه ده فارس اولمایان میللت لرین دیللرینه قویدوغو قانونسوز قاداغانی محکوم ائدیب، بو سیاستی غیری اینسانی و غیری مدنی اولدوغوندان قیناییب، ایراندا تورک نوفوسونون سایی سینا اساسلاناراق، آذربایجان تورکجه سینین رسمی دوولت دیلی اولماسینی ایسته ییریک!

دونیا  آنادیلی  گونو  عرفه‌سینده  بو  بایرامی،  دیل  حاقلاریندان  یوخسون  قالان  بوتون  اینسانلارا،  خصوصیله  ده  آذربایجان  قهرمان  میلّتینه  تبریک  ائدیر،  هامینی  (علی‌الخصوص  اینسان  حاقلاری  اؤرگوتلری  و  دوموکرات  شخصیتلری)  اؤلکه‌ده  دیل  قاداغاسی  علیهینه  اعتراض  سسلرینی  اوجالتماغا  و  بو  یاساقلارین  آرادان  قالدیریلماسیندا  باشلانان  حرکته  یاردیمجی  اولماغا  چاغیریریق.

20 فئورال 2011- 1 ایسفند 1389

آزربایجان دموکراسی اوجاغی

دونیا آذربایجان‌لی‌لار کونقرئسی (داک)

گونئی آذربایجان اینسان حاق‌لاری تشکیلاتی – دانیمارک

گونئی آذربایجان دمکرات پارتیاسی (گادپ)

گونئی آذربایجان میللی اویانیش حرکاتی

بیانیه فعالین و هواداران جنبش سبز در گرامیداشت روز جهانی زبان مادری

تحول سبز : گروهی از فعالین و هواداران جنبش سبز با صدور بیانیه ای ضمن گرامیداشت روز جهانی زبان مادری ،حمایت خود را از حقوق فرهنگی و زبانی اقوام ایرانی اعلام کردند.

به گزارش تحول سبز در بخشی از این بیانیه آمده است:

ما به عنوان هواداران جنبش سبز ایمان داریم که این همدلی و همراهی به اعتمادسازی بیشتر بین اقوام ایرانی کمک و یاری خواهد نمود و صدور این بیانیه به مناسبت روز جهانی زبان مادری گامی مثبت در این مسیر خواهد بود به اعتقاد ما این اقدامات حمایتی هم به دمکراتیزاسیون جنبش سبز و هم گسترش جغرافیایی جنبش کمک خواهد کرد. جنبش سبز همواره با تاکید بر شعار ” ایران برای همه ایرانیان ” تعهد خود را به پیگیری حقوق مشروع و قانونی همه اقشار و طیفها در چارچوب ایران نشان داده است و اینک در آستانه روز جهانی ” زبان مادری ” گروهها و هواداران جنبش سبز با همراهی عملی در بزرگداشت روز جهانی زبان مادری نیت، اراده و تعهد خود را به تضمین «جقوق شهروندی همه ایرانیان فارق از زبان و مذهب و…» نشان می دهند.

متن کامل این بیانیه که در اختیار تحول سبز قرار گرفته است به  شرح زیر میباشد:

بعلیرغم دیدگاههای روشن سران و هواداران جنبش در توسعه روند دمکراسی خواهی ،هنوز مواضع و دیدگاههای آن در برخی زمینه ها از جمله در تضمین حقوق فرهنگی و زبانی اقوام ایرانی به درستی تبیین نشده است و این باعث برخی بی اعتمادی ها و عدم درک متقابل بین«برخی از اقوام ایرانی» با نیروهای حاضر در جنبش سبز را فراهم آورده است.

جنبش سبز همواره با تاکید بر شعار ” ایران برای همه ایرانیان ” تعهد خود را به پیگیری حقوق مشروع و قانونی همه اقشار و طیفها در چارچوب ایران نشان داده است و اینک در آستانه روز جهانی ” زبان مادری ” گروهها و هواداران جنبش سبز با همراهی عملی در بزرگداشت روز جهانی زبان مادری نیت، اراده و تعهد خود را به تضمین «جقوق شهروندی همه ایرانیان فارِغ از زبان و مذهب و…» نشان می دهند.

ما به عنوان هواداران جنبش سبز ایمان داریم که این همدلی و همراهی به اعتمادسازی بیشتر بین اقوام ایرانی کمک و یاری خواهد نمود و صدور این بیانیه به مناسبت روز جهانی زبان مادری گامی مثبت در این مسیر خواهد بود به اعتقاد ما این اقدامات حمایتی هم به دمکراتیزاسیون جنبش سبز و هم گسترش جغرافیایی جنبش کمک خواهد کرد.

با گرامیداشت روز جهانی زبان مادری و آرزوی برخورداری همه ایرانیان ترک ، کرد ،عرب ، بلوچ و ترکمن «گیلانی ، ارمنی ، آشوری ، و…» از تحصیل زبان مادری«یا /اموزش زبان مادری» ، گرامیداشت روز جهانی زبان مادری را فرصت مغتنمی برای جنبش سبز می دانیم تا سیاست روشن خود درباره شناسائی هویت و «حقوق شهروندی همه شهروندان از جمله حقوق شهروندی اقوام » ایرانی را موکدا و با افتخار اعلام کند ، گرامیداشت روز جهانی زبان مادری را فرصتی در اعتماد سازی به نفع دمکراتیزاسیون ایران و سعادت همه اقوام ایران ارزیابی کرده و اقدام مثبت و سازنده همه نیروهای سیاسی و هواداران جنبش سبز را در همراهی با خواسته های برحق اقوام ایرانی تقاضا می کنیم.
جمعی از فعالین و هواداران جنبش سبز ایران

کانون دمکراسی آزربایجان با ارزیابی مثبت از این بیانیه استقبال نموده و با تاکید برحمایت از وجوه دمکراتیک  جنبش سبز در عین نقد نقاط منفی ، خواستار تداوم اینگونه حرکتها هستیم و باور داریم که در صورت مداوم بودن به رسمیت شناختن حقوق ملی و دمکراتیک ملیتهای ایران از سوی هواداران جنبش سبز ، دیوار بی اعتمادی بین جنبش ملی -دمکراتیک آزربایجان با جنبش سبز به تدریج فرو خواهد ریخت.

یادآور میشود که کانون دمکراسی آزربایجان پارسال در چنین روزهایی با ارائه یک بسته پیشنهادی خواستار موضعگیری سران ، اعضا و هواداران جنبش سبز در خصوص مساله حقوق ملیتها و به ویژه روز جهانی زبان مادری شده بود که در لینک زیر می توانید مطالعه کنید:

متن بسته پیشنهادی کانون دمکراسی آزربایجان به سران ، احزاب و گروهها و هواداران جنبش سبز

Ana dil Yasağı , Tecavüz , Daşqalaq və Edam

İran’da Basqı Altındaki Millətlərdən Olan Qadınlara Qarşı Dövlət Şiddəti

Sevda Zencanlı

Bugün başta şərq toplumu olmaq üzərə tüm dünyaya hakim olan patriyarkal (ata-kişi mərkəzli, kişi hakimiyətli) sistəmde hər növ (eqtisadi, milli, sosyal ve politik) təhəkküm ve basqı ilişkisi (əlaqəsi), en çox qadınları məqdur edir. Qadınları kişilərin «namus»u kimi görən, qadının kimliğini özüne gore yox, kişiyle olan əlaqəsine gore oluşturan bu sistemin nəticəsi olaraq, bir şəxsi təhqir etmenin, basqı altına almanın ve aşağılamanın en başlıca yolu onun ailəsindeki qadınlara təhqir olunmasıdır: Bu təkçə şəxslər üçün yox, sosyal topluluqlar ve dolayısıyla uluslar üçün de keçərlidir: Bir ulusu basqı altına almanın ve aşağılamanın bir yolu da o ulusun qadınlarına qarşı muxtəlif yollarla şiddət uygulamaqdır. Bu səbəblədir ki tarixdən bugüne savaşlarda işğalcı dövlətlərin əsgərləri işğal olunan yurdda təhəkküm ve iqtidarlarının isbatı olaraq qadınlara tecavüz edirlər ve yenə bu səbəblədir ki muxtəlif ölkelərdə dili ve ulusal kimliyi yasaq olan basqı-altındaki milletlər, hakim-ulusun qadınlarından çox daha dərin ve çox-boyutlu (çoxmiqyaslı) bir zülmə məruz qalırlar. Bugün İran’da Fars etnik kimliyine (ethnicity) yani ulusuna mənsub olmayan qadınların gördüyü dövlət şiddəti (zorakılığı), patriyarkal sistəmdeki bu iqtidar-təhəkküm savaşının bir qoludur.

Şübhəsiz İran’da yalnız milli varlığı basqı altında olan Türk, Kürd, ərəb, Bəluç vs. qadınları yox, tüm qadınlar dövlət şiddətinə məruz qalırlar: Bugün Tehran, İsfahan, Şiraz, Qom kimi şəhərlərde de dövlətin polisi qadınları İslami Hicaba məcbur edir, qadın haqlarını taptalayan muxtəlif qanunlar etnik kimliyinden yani ulusundan asılı olmayaraq İran’daki tüm qadınları hədəf alır. Ancaq ölkədə yaşananlara, patriyarkal sistəmin sosyolojik təhlilinin ışıqında baxılanda, burdaki basqı altındaki millətlərin qadınlarına qarşı dövlət şiddətinin, diğərlərinə olandan daha fərqli ve daha ağır bir formda olduğunu görürüq

Hərşeydən əvvəl, bu ulusların anadilinin təhsil, mətbuat kimi sahələrdə yasaqlanmasının özü mənəvi bir dövlet şiddətidir ve en çox da bu yasaqa məruz qalan milletlərdəki qadınları, yani anaları hədəf alır. Her toplumda, nəsilden nəsilə dili ve kültürü (mədəniyyəti) davam ettirən şexs, toplumun en kiçik vahidi olan ailədəki “ana”dır, yani qadındır. “Ana”dil yasaqının başlıca nəticəsi olaraq ananın uşaqıyla əlaqesi çoxdilliliğin neticesi olaraq problemliləşir, birçox durumda anadilde təhsil yasaqının yarattığı assimilasiya (assimilation: özgələşmə), uşaqların «ana»dillerini danışabilmemelerinə ve bu səbəblə ana-uşaq əlaqesinde bir qopuqluq yaşanmasına yol açır: Ve ananın uşaqıyla «ana»dilinde daniışabilməməsi olur nəticə. Bu həm “ana” kimliyində, dolayısıyla “qadın”da, ve həm ulusal kimlikte dərin yaralar açır.

Anadil yasaqına əlavə olaraq, rəsmi mətbuat və digər yollardan edilən təhqirlər, dövlət məsulları ve polisləri tərəfindən tecavüz, cinayətlər, idam ve daşqalaq, basqı-altındaki milletlərin qadınlarına qarşı iqtidar-təhəkküm savaşında qullanılan silahlardırlar.

Misal olaraq 2010 ilinin İyun ayında Təbriz’de Bəsicilər tərəfindən təcavüze uğrayıp qətlə yetirilən 26 yaşlı Elnaz Babazade’ye uygulanan bu şiddətin, Təbriz mərkəzli Azərbaycan’ın öz qədərini təyin həqqi taptalanan bir yurd olduğu gərçeği diqqətə alınanda, siyasi bir anlam da taşıdığı görülür. Azərbaycan qadınının məruz qaldığı dövlət şiddətinə, İranın muxtəlif həbsxanalarında daşqalaq (rəcm) yoluyla idam olunmayı gözləyən qadınlardan da misal çekməq olar. Sayısı en azı 19 nefer olan bu qadınların birçoxu Azerbaycanlıdır. Bu qadınlardan biri olan Təbrizli 25 yaşlı Məryəm Qorbanzade, tutulduğunda hamilə idi ve qanunlara görə hamilə bir qadın edam olunamayacağı üçün, vəkilinin Avropa mətbuatına vərdiği beyanatlara göre aborta məcbur edildi. Yenə Avropa ve Dünya mətbuatına sesini çattıran ve bir müddət əvvəl azad bıraxıldığı haqda yalan xəbər yayılan ancaq helə de edamı gözleyən Səkinə Aştiyani de bir Azerbaycanlı qadındır ve vəkilinin beyanatlarına gore Fars dilinde danışabilmediği üçün məhkəmədə özünü savunmaqda çətinliq çekmiştir.

Milli kimlik haqları yada qadın haqları sahəsində fəal olan Azərbaycanlı qadınların həbsolunaraq cismi ve mənəvi basqılara məruz qalması da dövlət şiddətinin bir növüdür: Son olaraq 6 ay həbsə məhkum olan Arman öyrənci təşkilatı üzvü ve Azərbaycan Qadını adlı öyrənci qəzətinin editoru Fatimə Nəsirpur kimi.

Əlbəttə birçox fərqli millətin yaşadığı İran’da basqı altında tutulan, dili ve kimliği yasaqlanan ve öz qədərini təyin haqqı taptalanan tək xəlq Azərbaycanlılar değildir: Türklərin yanında Kürd, Ərəb, Bəluc ve digər uluslardan qadınlar da bu şiddətə məruz qalırlar. Bugün bir Kürd qadını olan (yani həm milli kimliği, həm Sünni məzhəbi ve həm cinsiyəti səbəbiylə ayrı-seçkiliğe məruz qalmış olan) Zeynəb Cəlaliyan illərdir ki “muharəbə” ittihamıyla edamı gözləyir. Tutulduğu hebsxanada ciddi sağlık problemləri yaşayan Zeynəb hər iki gözündən tıbbi əməliyata ehtiyac duyur, ancaq xəbərlərə göre həbsxana mesulları ona “Sən edam olacağın üçün gözlərinə əhtiyacın yoxtur’” sözüylə tedavisinə icaze vərmir ve beləliklə tüm əxlaqi-vicdani quralları çiyneyirlər.

Dövlət şiddəti başlığı altında bu növ basqılara təkçə İran’dan yada Azərbaycanlı Türklərdən yox, dünyadaki birçox ayrı ölkedən ve birçox ayrı xəlqdən misallar tapmaq olar: Rusyada Çeçənlər ve Şimali Kafkasyalı Müsəlman xəlqlər, İspanyada Bask (Basque) milləti, Böyük Britanya’da Şimali İrlandali qadınlar ve siyasi mübarizələri, Türkiyede Kürd xəlqi, Çinde Uyqur Türkleri ve Uyqur qadını Rabiya Qadir, Afganistan ve Pakistandaki Bəluclar….Ölkələr, xəlqlər ve qanunlar fərqlense de hakim sistəmin patriyarkal (kişi hakimiyətli) ve mərkəzi dövlətçi «tek dil-tek millət-tek dövlət» şuarlı “monist” (tekçi) fəlsəfəsi eynidir:
Dolayısı ilə basqı altındaki milletlərden olan qadınların gördüğü zülm de bu sistəmin bir nəticesi olaraq müştərəkdir.

Qaynaq : azad-qadin

اكبر آزاد: اوُلوسلار آراسي پئن ( Pen ) کولوپ درنگي‌نين سايين باشقاني و سايغيلي اويه‌لري! خانيملار، بی لر!

آچیقلاما: اکبر بگ آزاد-ین ایله تیسی اؤنجه بیلگی سایار آراجیلیغییلا چکیلمیش؛ سونرا ایسه دگیشدیریلمه دن یازییلا  کؤچورولموشدور.

گون آيدين!

سایین باشقان!

سيزینله بيرآز دردلشمک ایسته ییرم، اورگيمده اولان سؤزلري آچیقجاسینا دیله گتیریب سيزینله پايلاشاماق اوچون؛ دگرلی واختینزی آلاجاغام. بوُندان دولایی سیزدن اؤنجه دن عوذور دیله ییرم:

دئییلنلره گؤره: من بوُ دونیایا گؤز آچاجاغیم گون؛ آنام يارپيز درمه‌يه گئديبدير. او دا هاچان؟! قيشين سون آيي‌نين، سون گونونون، سون ساعاتيندا و يازين ايلک آيي‌نين، ايلک گونون، ايلک ساعاتيندا ! چرشنبه گئجه‌سي، بايرام آخشاميندا، دوُروب يايليغين باغلاييب، شدّه‌سين بَرک چکيب؛ يلين- دؤشلويون گئيینیب؛ کنديميزين ياخينليغيندا بوُلونان سولو دره‌يه دوغرو يوللانیبدیر.

ايشه باخ، جسارته باخ؛ قيز بويلو – بويلو يارپيز توپلاماغا گئدير! البته تکجه اؤزو اوچون يوخ، بلکه بايرام سوفره‌سيني، يئني گون بايرام سوفره‌سيني بزه‌مک اوچون! گئديب سولو دره‌يه یئتیشدیکده تزه‌جه جوجرميش يارپيزلارين اينجه ياشيل يارپاقلاريني دَرير. ياريم- يالچاق تورباسيني دولدورور. دۆز بوُ آنلاردا دوغوم سانجيسي باشلايير، يئني گون بايرامي (یاز بایرامی)، يئني بير اولایین اولاجاغینی دوُيور. یئگین کنديميزه، ائوه میزه دؤنمه یه چالیشیر. آنجاق من آناما ماجال وئرمه‌دن، يولون ياريسيندا دوغولماغا تله‌سيب، يئني بير دونياني تجربه ائتمه‌يه گليرم. يئني دنياني دوُیدوغدا؛ برک بیر چيغيرتي ايله سئوينجيمي ده بيلديرمیش اولورام. آنام ایسه آغلادیغیمی سانیب و ساغلار اولدوغوما اورکدن سئوینیر. آخي بوُ چيغيرتي یئنی دوغولان کؤرپه اوچون ساغلارليق نيشاناسي سانيلير بیزلرده!

يالقيز قالميش آنام سانجي ايله درد ايچينده ‌منيم چيغيرتيمدان سئوينـيب گـولومسه‌يير. گؤبک باغيمي ايچه‌ري سيغاييب، ايکي داش آراسيندا خينجاراق کسير، دوگونله‌يير. داها دوغروسو آنام منیم سئوينجيمه سئوينميشدي! دئییرم من سورکلی.

ايندي ایسه آرا-سیرا دوشونورم، اوگون سئوينجيمي بيلديرمک اوچون من کسین لیکله تورکجه، گونئي آزربايجان تورکجه‌سينده چيغيرميشام، چونکو منیم آنام بير تورک قيزي، گونئي آزربايجان تورک قيزي ايدي! آنامين بويوندا اولاندا اونون زمزمه‌لري ايله بؤيوموشدوم! گونئي آزربايجان تورک اوُلوسونون روحو و داشی ایله گؤبگيمي کسنده آزربايجان طبيعتي‌نين هاواسي بوتون وارلیغیما جالانميش-یاییلمیشدیر.

اوُلوسلار آراسي پئن کولوپ درنگي‌نين سایین اويه‌لريندن رجا ائديرم، مني اولدوغوم کیمی قبول ائديب، اولدوغوم کیمی ده تانییب تانيسينلار! دئمک ایسته دیگیم بير گونئي آزربايجان تورکو کيمي، گونئي آزربايجانين کيچيک بير يازاری کيمي!

البته بونو دا دئمه‌لييم، من آنادان دوغولاندا عربجه، تورکمنجه، بلوچجا، فرانسيزجا، آلمانجا و يا باشقا بير ديلده چيغيريب، سئوينجيمي بيلديره‌ بیلیردیم! آنجاق بوُ دا منیم آلین یازیم ایمیش. گؤزومو آچیب يئني بير دونياني تانيياندا سئوينجيمي، گونئي آزربايجان تورکجه‌سينده چيغيرديم! بئله‌ليک‌له ده گونئي آزربايجان تورکجه‌سي مني بئجردي، ياشاتدي و بويا- باشا چاتديردي. آنا ديل اينجه‌ليگي، يوموشاقليغي، ایستی قانلیغی آزربايجان طبيعتي‌نين گؤزل‌ليگي  ایله بیرلیکده روحومو اوخشاییب- بیچیملندیردی.

آیریجا اورگيمده اولان گيزلي بير سيرّي ده سيزه آچماق ایسته ییرم:

اؤزومو تانيديغيم گوندن بری ديللر اوزه رینده فيکيرلشديم؛ هر بیر ديلين اؤزونه گؤره گؤزل‌ليگي، اينجه‌ليکي آیریجا باشقالاریندا اولمایان اؤزللیگی اولدوغونو گؤردوم. بيليرسينيز، اینسانلار گؤزه‌ليک‌لري سئويرلر، بوُ اساسدا من ده ياواش- ياواش بوتون ديللري، کولتورلري سئومگي اؤگرنديم و عؤمور بويو بو گؤزل دوُیغو منله ياشادي، هله ده ياشايير!

سؤزومون تمل قونوسوندان اوزاقلاشماييم. آنام بايرام سوفره‌سينه يارپيز دَرنده‌، من دوغولماغا تلَسديم، دئدیم. يئني بير دونياني کشف ائدنده سئوينجدن بَرک چيغيرديم دئدیم. اؤزو ده آزربايجان تورکجه‌سينده چيغيرديم! دوغولدوغوم ساعاتدا چیگ  تورپاق ياتاغيم، آنامين دَرديگي يارپيز تورباسي ياستيغيم و يئر کوره‌سي بئشگيم اولدو، مني ييرغالادي. منیم آنام لايلالارینی گونئي آزربايجان فولکلوريک موسيقي‌سي هاواسيندا، دئییشینده، لهجه‌سينده ترّنم ائتدي. چیگ تورپاق ياتاغي، تَر يارپيز ياستيغي، يئرکوره‌سي‌نين ييرغالانماسي و آنامين جانا سينار لايلالاري منه دينجليک، توختاتليق و شن بير رؤيا باغيشلادي؛ دۆز اوگوندن بری آنا ديليني، آنا موسيقي‌سيني، اینجه چیگ طبيعتي سئومک روحوما آشيلاندي، بوُگون چئشيتلي ديللري، کولتورلري، چئشيتلي طبيعتلري، چئشيتلي آیری-آیری اوُلوسلاری گؤنولدن سئويره‌م‌سه، نه‌دني‌ني يوُخاريدا سايديغيم اولايلاردان بيليرم ! آنامين لايلالاريندان آلديغيم ایلهاملارا اساسلاناراق، اینسانلاري سئويرم، چئشيتلي دوشونجه لره گؤره! چئشيتلي فيکيرلري سئويرَم، چونکو اینسانلاري چئشيتلي يوللارلا يوکسکلره قالديرير! بیر دهً چئشيتلي‌ليگي سئومک و يوکسک‌ليک‌لره دوغرو یورومک بيزيم ديلين، موسيقي‌نين، کولتورون آناچیزگیلریندندير! تورک‌لر، اؤزه‌لليک‌له گونئي آزربايجان تورک‌لري يوکسک‌ليک‌لره زيروه‌لره چاتماغا جان آتيرلار. بوُنا گؤره ده گونئي آزربايجان فولکلوروندا داغلارين زيروه‌سي مقدس‌دير؛ قوُتلودور اونا مقدس بير اوجاق سايغي‌سي ايله ياناشيلير! دينج آددیملارلا داغلارين زيروه‌سيني زيارت ائتمه‌يه گئیرلر آزربایجانلیلار! بوُندان دولایی اؤرنک اوچون بیزیم ساوالان داغی قوُتلو بیر داغ ساییلیر اوُلوسوموزجا.

سؤز آنا ديليندن و دونيا میللتلري‌نين ديليندن گئتدي، بوتون دنيا ديللري‌نين هر بيريسي‌نين اؤزونه گؤره اؤزل گؤزل‌ليگي واردير دئدیم. من اونلارين هامیسینی سئويرَ‌م، کسین لیکله سیز ده منه قاتیلیرسینیز. منیمله بو فيکيرده اورتاقسينيز. اؤز ديليني، کولتورونو سئومه‌ين بير کيمسه، باشقا ديللري و کولتورلري ده سئوه بيلمز! بودور منیم سؤزومون اؤزو.

بئله بير یاناشیم يعني اؤزديليني، کولتورونو هابئله باشقا ديل و کولتورلري سئومک، منجه دئموکراتيک بير روحيه‌نين ثمره‌سي‌دير! من بوُنو آزربايجان کولتورو کؤلگه‌سينده قارانميشام. چاغداش دؤورده يوز ايلدن آرتيق‌دير، گونئي آزربايجان تورک‌لري دئموکراسي اوغروندا و اونون زيروه‌لرينه چاتماق اوچون چاليشيرلار، بويولدا آغير هزينه‌لره ده دؤزوبلر. سيز بونو تاريخ صحيفه‌لرينده چوخ آيدينجا گؤره بيلرسينيز، باخماياراق کي، يوز ايلدن آرتيق‌دير سيستماتيک بیر بیچیمده بيزيم تاريخيميزي تحريف ائتمه‌يه، یوق ائتمه یه چاليشيرلار!

دئموکراسي اوغروندا چاليشان گونئي آزربايجانليلار بعضي زامانلار آز- چوخ اوغور قازانيبلار و يا یئنیلگییه اوغراييبلار! آنجاق چاليشمادان نه يورولوبلار، نه ده اوُسانيبلار!

سون اوتوز ايلده گونئي آزربايجانين آیدین تورک‌لري يئني بير دوُرومدا اؤز کيمليک‌لريني، ديللريني، کولتورلريني قوروماغا چاليشيبلار! اونلارين فعاليت‌لري‌نين تمل محوري ايران اسلام جمهوريتني‌نين آنا ياساسيندا قيد اولموش ايکي قانوني ماده دير؛ اون بئشينجي و اون دوققوزونجو ماده! بوُ ايکي ماده اساسيندا ايران ترکيبينده ياشايان ائتنيک گوروپلار حاقلي ديرلر اؤز آنا ديللريني مدرسه‌لرده اوخويوب، آزادجاسينا اؤز کولتورَل NGO  – لاريني ياراتسينلار، بو ايکي ماده‌يه گؤره هر بير آیری- سئچکیلیک، تبعيض، عرقچليک ياساق‌دير، آنجاق ندنسه اوتوز ايلدن آرتيق‌دير ايران آنا ياساسي‌نين بير چوخ ماده‌لري و اؤزلليک‌له 15- نجي و 19- جو ماده‌لر تعطيل قاليب و اجرايا کئچيریلمير! بير دوزگون NGO- نون قورولماسينا بئله مين- بير انگل تؤرتمک‌له ياساقلاييرلار! بو يولدا جهد ائده‌نلري ياخالامايا؛  توُتساق آتماقلا هده‌له‌ييب، اونلارا آغير سيخينتي‌لار، باسقیلار تؤره دیرلر.

آنا ديليميزين مدرسه‌لرده تدريسي‌ني ايسته‌سک، نظامين عليهينه تبليغ ائديرسينيز دئییرلر! میللي تهلوکه‌سيزليگي پوزورسوزنوز دئییرلر! اجنبي‌لره جاسوسلوق ائديرسينيز دئییرلر! من سيز سايین شاعير و يازلاردان سوروشورام بيري اؤز آنا ديليني، وطنينده اولان باشقا ديللري و کولتورلري سئوسه او ديللرين مدرسه‌لرده تدريس اولماسيني ايسته‌سه جاسوس مودور؟ میللي تهلوکه‌سيزليگي می پوزور؟! سيزدن جاواب وئرمه نیزی دیله ییرم!

گونئي آزربايجان آیدین تورك‌لري بوُگونکو دوُرومدا دينج، باریشجیل و دئموکراتيک يوللارلا اؤزکيمليك‌لريني، ديللريني، کولتورلريني قوروماغا چاليشيرلار، هئچ بير کيمسه‌نين عليهينه دئييل‌لر،هيچ بيرکسين تويوغونا کيش ده دئميرلر، کيمسه‌ني ييخماق و يا اَزمک فيکرينده دئييل‌لر، ترسینه تام مدني يول‌لارلا اؤز وارليقلاريني ساوينيرلار! و بو يولدا سورکلی سرتجه‌سينه تاپدالانيرلار، دؤيولورلر، اَزيليرلر و…

اوُلوسلار آراسي پئن کولوپ درنگي‌نين سايين باشقاني و سايغيلي اويه‌لري!

خبرلرده ائشيتديگينيز کيمي سون آيلاردا آنا ديليمي و کولتورومو ساوينيب سئوديگيمه گؤره ياخالانيب دوستاقخانايا دوشدوم. منیمله بیرلیکده اون دؤرد کيشي ده ياخالاندي:

1- کبري خانيم فرجزاده (پينار) 2- زهرا خانيم فرجزاده (سونا)، بوُ خانيم دوستاقخانادا اولانادا اوچ ياشيندا اوغلو تاتاري، گؤرمکدن محروم ايدي. 3- آيدين خواجه‌اي، 4- شکراله قهرماني‌فر، 5- لطيف حسني هله ده انفرادي سلول دا ساخلانيلير (210 گوندن آرتيقدیر) 6- آيت مهرعلي بيگلو 220 گوندن آرتيق‌دير هله ده انفرادي سلول دا قالير 7- محمود فضلي، 8- ياشار کريمي، 9- حسن رحيمي بيات، 10- بهبود قلي زاده  11- يونس سليماني، 12- عليرضا عبدالهي، 13- شهرام رادمهر 14- نعيم احمدي خياوي

ایندی ایسه؛ بوُنلاردان علاوه سعيد متين پور، حسين نصيري و رسول بدلي توُتساقداا آغير دوُرومدا گونلريني کئچيريرلر و کئچميشده يوزلرجه آزربايجان تورکو اؤز آنا ديللريني سئوديك‌لري اوچون و اونو قوروماغا چالیشدیقلاری اوچون چئشیتلی زيندان و سيخينتي‌لارا محکوم اولوبلار اوجمله‌دن‌ديرلر: عباس لساني، حسن دميرچي، عليرضا صرافي، حسن راشدي، ابراهيم رشيدي، جمشيد زارع، حسين محمدخاني گونئيلي، عليرضا فرشي، علي رضايي، صياد محمدي، ابراهيم جعفرزاده و…

بوُرادا من بيرداها آيت مهرعلي بيگلو، لطيف حسني، حسين نصيري و سعيد متين‌پورون دوُروملاري‌نين آغير اولدوغونا تاکيد ائديرم. من سيز اینسان سئوه‌ر يازرلارا اوزومو توُتوب گونئي آزربايجان تورك‌لري‌نين دوُرومونون نه بویدا آغيرليغي‌نين سیزلرجه دونیایا یاییلماسینی اوُمورام!

بيز دوستاقخانالاردا هر گون هر ساعات دؤيولوروک، سويولوروک، ايشکنجه اولوروق ! آنجاق هر بير سيخينتي‌يا دؤزه‌رک اؤز ديليميزي، کولتوروموزو، کيمليگيميزي قوروماغا چاليشيريق، اونو ساوينيريق و دينج، باریشجیل ياشاماغا اصرار ائديريک، بوُرادا اوُلوسلار آراسي پئن کولوپ درنگي‌نين سايين اویه لریندن سوروشورام: سيزجه بيز پيس ايش می گؤروروک، يوخسا حاقلييق!؟

اینانیرام بوُ ايشيميزه گؤره بيزي قيناماياجاق‌سينيز، بلکه بيزيم درديميزين درين‌ليگي‌ني و آغیری-آجیلاریمیزی دوُيوب، فيکره دالاجاقسينيز! اینانیرام فيکيرينيزين سونوجو راسيسم و عرقچيليگين عليهينه اولاجاقدیر. چونکو سيزين اورگينيزده اینسان سئوگيسي دالغالاماقدادير! و اینسانلارا سئوگي  راسيسم و عرقچليک ایله بير يئره‌ سيغيشا بيلمز!

بوگون ايراندا عربلر، تورکمنلر، قاشقايلار، کوردلر، بلوچلار، گيلکلر و… باشقا ائتيک گوروپلار اؤز ديللريني، کولتورلريني، کيمليکلريني قورويوب ساخلاماغا جدّيتله جهد ائديب، چاليشيرلار و بوُ يولدا آغير- آغير سيخينتي‌لارلا اوز- اوزه گليرلر!

سايين اینسان سئوه‌ر يازارلار و شاعيرلر! بوُگون گونئي آزربايجان تورکلري ايراندا نفوس باخيميندان چوغونلوق اولاراق باشقا ائتنيک‌لر‌له بيرليکده ديللريني، کولتورلريني سئوديکلري اوچون سيخينتيدا ديرلار!

اوُلو تانري قوُران-دا قلمه و اونون يازديغي سطيرلرين دگرینه آندا ايچير!  اینجیل-ده ایسه؛ تانري‌نين باشلانغیچدا سؤزو ياراتماسينی یاخشی بیلیرسینیز. بوُ يئر اؤزونده اینسانلار آراسيندا آن مقدس وارلیغین سؤز، ديل و کولتور اولدوغونو گؤسترمه ییرمی؟

يئرکوره‌سي اوزه‌رينده بوُلونان چئشيتلي ديللر و کولتورلر، بوتون اینسانلارين معنوي ثروتي‌دير. منجه بوُ معنوي ثروتلري قورويوب ساخلاماق و بير امانت کيمي گله‌جک نسيل‌لره ایله تمک هر بير اینسانين بویون بورجودور.

سايين قلم یییه لری! منیم اوچون سیزین آرانیزدا بوُلونوب؛ سیزین درنه گین اویه سی اولماق ان بؤيوک بير قیوانچ و فخردير. سيز سایین يازار و شاعيرلرين اللرینیزی اوُزاقدان سیخیرام. مني اؤز بيرليگينيزه قبول ائتديگينيزه گؤره تک- تکينيزه اؤز تشکورومو بيلديريرم.

عشق اولسون اینسان سئوه‌ر اینسانلارا

ياشاسين دوشونجه و ديل اؤزگورلوگو

21- 9- 1389 – سايغي ايله- اکبر آزاد

يازيدان سونرا !

ايگيرمي بير آذر تاريخيني يازيمين آياغيندا يازديقدا، میللتيمين، يعني گونئي آزربايجان تورکلري‌نين تاريخي‌نين آجي گونلري ایچیمی چولغالادي. 1325- جي ايلده کئچميش شاه رژيمي‌نين اوردوسو وطنيمه ياغيجاسينا هجوم ائتدي، اللريندن گلديکجه وطنداشلاريمي دؤيدولر، اَزديلر، اؤلدؤردولر. تاريخي آبيده‌لريميزي تخريب ائتديلر، آنا ديليميزده قوُرولموش مدرسه‌لري قاپاتديلار. آزربايجان تورکجه‌سينده تدريس ائده‌ن اؤگرتمنلری آسديلار و تورک ديلينده اولان کيتابلاري ائولردن، مدرسه‌لردن توپلاییب، شهرلرين اصلي ميدانيندا اودا چکديلر( 26 ـ آذر 1325 ). آنا ديللرينده يعني گونئي آزربايجان تورکجه‌سينده دانيشانلارا مين – بير توهين ائتديلر. 25 مين نفردن آرتيق وطن سئوه‌ر‌ي اعدام و اوچ يوز مين دن آرتيق آیدین اینساني اؤز وطنلريندن سورگون ائتديلر و . . . آه ! ملّتيمين نه آجي تاريخي واردير…!

سيزي کدرلنديرديگيمه گؤره ‌مني باغيشلايين!

21- 9- 1389 – سايغي ايله- اکبر آزاد

قایناق : تریبون

چاغداش شاعیر، یازار و چئویرمن دوکتور هاشم خسروشاهی ایله سؤیله شی

دوکتور خسروشاهی: هارداسا ۷٥۰۰-۸۰۰۰ ایلدن بری بؤلگه‌ده وار اولان تورکلرین سانکی بؤلگه‌یه یئنی گلن قوناقمیش کیمی لانسه ائدیلمه‌سی خیانت دئییلسه صافلیق-ساده‌لوحلوقدور

دوکتور هاشم خسروشاهی اورتا حاللی قالابالیق بیر عایله‌نین دؤردونجو اوشاغی اولاراق ۱۹٥۰-ده تبریزده دونیایا گلدی. ارکن یاشدا گیردیگی ایلک مکتبی تبریزده، لیسه‌نی تهراندا بیتیردیکدن سونرا ۱۹٦۷ ایلینده تورکیه‌یه گلدی. تورکیه تورکجه‌سینی ایستانبول ادبیات فاکولته‌سینده اؤیرنمگه باشلادی. ۱۹۷٤ ایلینده آنکارا طب فاکولته‌سیندن مأذون اولدوقدان سونرا بیر سوره آلمانیا و اینگیلتره‌ده یاشادی. ۱۹۷۷ ایلینده آنکارا اونیورسیته‌سی طب فاکولته‌سی اوشاق خسته‌لیکلری بؤلومونده اختصاصا باشلادی. شاه رژیمی دئوریلدیکدن سونرا شیراز اونیورسیته‌سینه ترانسفر اولدو. ۱۹۸۱-ده اوشاق خسته‌لیکلری اوزمانلیغینی، ۱۹۸۳ ایلینده ایسه تهران قلب خسته‌لیکلری و آراشدیرما مرکزینده اگیتیمینی بیتیره‌رک اوشاق قلب خسته‌لیکلری اوزمانلیغینی آلدی. داها سونرا تورکیه‌یه گئری قاییتدی. بیر سوره آلمانیانین آلبرشت اونیورسیته‌سینده اوشاق قلب خسته‌لیکلری بؤلومونده بولوندو. ۹۰-۱۹۸٥ ایللری آراسیندا آنکارا دیش قاپی خسته‌خاناسیندا چالیشدی. او سوره ایچینده او خسته‌خانانین اوشاق کلینیکیندن اوشاق خسته‌خاناسی گئچیشینده امک وئردی. بو بؤلومده چوخ جیدّی و یورد دیشیندا یاییملانان بیلیمسل آراشدیرما‌لار یاپدی. ۱۹۹۰ ایلینده دوچنتلیک عنوانینی قازاندیقدان سونرا عایله‌سی ایله بیرلیکده کانادایا کؤچ ائتدی. ۲۰۰۰ ایلیندن بری ده تورکیه‌ده یاشاییر. بیر یاندان طب پئشه‌سینه داوام ائدرکن دیگر یاندان دا ادبی فعالیتلرینی سوردورور.

ادبیاتا هانسی ایلدن باشلادینیز؟ ادبیاتلا ماراقلانمانیزدا سیزه توصیه‌ده بولونانلار، تشویق ائدنلر اولدو مو؟

من بیلدیم بیله‌‌لی ادبیاتین ایچینده‌یم. آتامین قیش گئجه‌لری بیزه اوخودوغو شیرویه ناغیللاری، امیر ارسلان حیکایه‌لری، ننه‌لریمیزدن دینله‌دیگیمیز آذربایجان ناغیللاری منی ذاتاً ادبیات دونیاسینا آپارمیشدی. خاطیرلاییرام ایلک حیکایه‌می، آلتیندا قاییق، داها اورتا مکتبده ایکن یازدیم. طبیعی ادبی دگری اولوب اولمادیغینی ایندی خاطیرلامیرام. او حیکایه دفتریمی بؤیوک آنامین ائوینده خالچانین آلتیندا ساخلامیشدیم. سونرا دا آلابیلمه‌دیم، ایتیب باتدی. آنجاق داها سونراکی لیسه ایللرینده، بیر یاندان حیدربابا، بیر یاندان شیرازلی حافظ منی جیدّی اولاراق ادبیاتا سوروکله‌دی. حافظین بیر چوخ غزلی ازبریمده ایدی. سونرا تهراندا الیمه گئچن و خرجلیکلریمله آلدیغیم و اؤزللیکله بؤیوک قارداشیم ضیانین ائوه گتیردیگی

فردوسی، نگین، شاملونون یؤنتدیگی هفته‌نین کیتابی کانالی ایله چاغداش ادبیاتلا تانیشدیم. مثلا فروغ فرخ زادین یئنیدن دوغوش شعر کیتابی باسیلیر باسیلماز اوخوموشدوم. آنجاق او اوشاق ساییلاجاق گنج یاشلاریمدا شعر یازماغی بوراخمامامی جیدّی اولاراق توصیه ائدن عمی‌مین اوغلو صادق خسروشاهی اولموشدو. سونرا‌لاری دا باشقا‌لاری.

ان چوخ هانسی شاعیر و یازارلارلا چالیشدینیز؟

بو سورونوزو تام اولاراق آنلایا بیلمه‌دیم. هانسی یازارلا چالیشماق؟ نه‌یی قصد ائتدیگینیزی آنلامادیم. آنجاق ان اوزون تانیشما شانسیم اولان و بیره – بیر دانیشمالاریمیز و اونون شعر و حیکایه آتولیه‌سیندن یارارلاندیغیم و اوندان بیر چوخ شئی اؤیرندیگیم دوکتور رضا براهنی‌‌دیر. تورکیه‌دن بیر چوخ یازار و شاعیرله تانیشما و چالیشما شانسیم اولدو.

– سیزین ایلهام آلدیغینیز هر هانسی یئرلی و یابانجی شاعیر و یا یازار وار می؟

بیرچوخ یازار و شاعیر منیم ادبی بگه‌نیمی و باخیشیمی ائتکیله‌میشدیر. تورکیه‌دن، ایران‌دان و دیگر اؤلکه‌لردن. جک لوندون-‌دان، اوسکار ویلد-دن، هوگو-‌دان، لامارتین-دن، پوشکین-دن، آخماتووا-‌دان، باودلایر-دن، نرودا-‌دان، لورکا‌دان، پاول الوارد-‌دان توتون تا سیلویا پلاته، ویجینیا وولفا، فاولکنره، تاقور-دان مارکوئزه قدر. پیام صفا‌دان، ادیب جان سئور، جمال ثریایا، نامیق کمال-دان کمال طاهیره، سعید فائق-دن یاشار کمالا قدر. آما هئچ شبهه یوخ کی، ناظیم حیکمت‌ین یئری فرقلی اولموشدور. اؤزللیکله ده تورکیه‌ده ایلک شعر دنه‌مه‌لریم اوزرینده. من تورکیه‌یه گلدیکدن سونرا بیر نئچه اوخومانی بیرلیکده سوردوردوم: آتاتورک-و اوخودوم، عثمانلی تاریخینی اوخودوم و ناظیم حیکمتی. ایشته او اوخوما‌لار سایه‌سینده ناظیمی تانیدیم و اونون شعریله ایچلی – دیشلی اولدوم. ایران یازارلاریندان‌صادق هدایت و صادق چوبک‌ین رومان و حیکایه‌لری اؤنملیدیر منیم اوچون. یابانجیلاردان بلکه ساده‌جه بیر تک آد وئرمم گرکیرسه هر حالدا داستایئوسکی اولاجاق. آنجاق بوتون بون‌لاری ادبی بیر دیسیپلین ایچینده آنلاییب یئنیدن اله آلابیلمم اوچون اؤزللیکله سون ایللرده داوام ائتدیگیم دیل اوخوما‌لاریمین اؤنمی واردیر سانیرام: چارلس س. پیئرس، فردیناند دو سوسور، میخاییل باختین، لئوی ایستراوس، ژاکوس دریدا، هایدگر، دلوز، کریسیتئوا و…

– دوچنتلیک عنوانینی قازاندیقدان سونرا کانادایا کؤچ ائتمیشسینیز. اورادا بعضی ائتکینلیکلره قاتیلمیشسینیز. اؤزللیکله کانادا‌لی-ایرانلی یازارلار بیرلیگی‌نین قوروجو اویه‌سی ایدینیز. بو بیرلیک نه زامان، هانسی آماجلارلا و هانسی تاریخده قورولدو؟

کانادا دؤلتی اؤلکه‌یه کؤچ ائدن انسانلارین، نه قدر ده کیچیک بیر توپلولوق اولسا‌لار دا دیللرینی، کولتورلرینی قوروما‌لاری اوچون قورولان درنکلره مومکون اولدوغو قدر یاردیمچی اولوردو. سانیرام هله ده بئله‌دیر. من او ایلللرده ایکی اؤنملی درنگین قوروجو اویه‌لیگینی یاپدیم. بیری کانادا آذربایجانلیلار توپلولوغو بیرلیگی (۱۹۹۱)، ایکینجیسی ایسه ایرانلی-کانادا‌لی یازارلار بیرلیگی (۱۹۹۲). باشقانلیغینی یاپدیغیم آذربایجانلیلار توپلولوق بیرلیگینده ایلک کز آذربایجان تورکجه‌سی اگیتیمی کورسو قویدوم. اؤز یورد‌لاریندا نفوسون چوخونلوغونو اولوشدورما‌لارینا رغما آنا دیللرینی اؤیرنمه حاقّی اولمایان یاشلی – گنج، اوشاق بیر ییغین ایران آذربایجانیندان انسان آنا دیللرینی اؤیرنمگه آخین ائتمیشدیلر. قوزئی آمریکادا ایلک کز آذربایجان تورکجه‌سینده درگی یاییملانماسینی ساغلادیم. او درگی‌نین یاییملانماسی اوچون گئجه – گوندوز امک وئریردیک. ایلک کز آذربایجان تورکجه‌سیله قوزئی آمریکادا شعر گئجه‌سی دوزنله‌دیک. شعرلری دینله‌ین انسانلارین گؤز یاشلارینی هله ده خاطیرلاییرام و بیر چوخ ایلک داها. طبیعی سونرا‌لاری بعضی سیاسی گؤروشلر دموکراتیک اولمایان یوللارلا بیرلیگی او جوشغون یولوندان ساپتیردیلار. پاسیو بیر حال آلدیغینی سونرا‌لاری دویدوم. یازارلار درنگی-نی ده عینی آماجلا قورماغا چالیشدیق.

– تورکیه‌یه قاییتدیقدان سونرا «قونشو آچ قاپینی» آدلی اولوسلار آراسی ادبیات شنلیگینی دوزنله‌دینیز. بو هانسی تاریخلرده و نه آماجلا گرچکلشدی؟

بو ائتکینلیک چوخ اؤنملی‌دیر. اؤزللیکله بؤلگه‌میزده قصداً یارادیلان و یارادیلماسینا داوام ائدیلن کولتور کیرلی‌لیگی و انسانلار آراسیندا یارادیلماغا چالیشیلان آیریلیقلار سیستماتیک اولاراق یوروتولمکده ایکن، بیر ادبیاتچی اولاراق اؤلکه‌مین و خالقیمین یارارینا بیر شئیلر یاپماق زورونلولوغوندان قایناقلانیر. اؤزللیکله ده بیزی دیلیمیزدن، دینیمیزدن، کولتوروموزدن سیستماتیک اولاراق اوتاندیرماغا چالیشدیقلاری بو دؤنمده. مثلا هارداسا ۷٥۰۰-۸۰۰۰ ایلدن بری بؤلگه‌ده وار اولان تورکلرین سانکی بؤلگه‌یه یئنی گلن قوناقمیش کیمی لانسه ائدیلمه‌سی خیانت دئییلسه صافلیق-ساده‌لوحلوقدور. ائله گؤرونور کی، داغدان گلن باغداکی‌نین مینلرجه ایلدیر بورا‌لی اولدوقلارینی اونوتموش! من بیزدن سونرا بؤلگه‌یه گلن فارسلار داخیل دیگر اتنیکلر و هله ده بؤلگه‌میزده یاشایان خالقلارلا دئییل دوشمانلیغین، دوستلوغون آغیرلیقلی اولدوغونا اینانیرام. بیریلری بو اولوس‌ارین، خالقلارین، حتی اتنیک یا دا توپلولوقلارین بیزیمله اولان ایلیشکی قاپیلارینی قصداً قاپاتماغا چالیشمیشلار و چالیشماقدا‌لار. بیز بو قاپیلاری، کولتور و صنعت قاپیلارینی آرامالی‌ییق. سلام وئرمه‌لی‌ییک. وئریلن سلامی آلمالی‌ییق. بو قونونو ایسترسه‌نیز سونرا داها آیرینتیلی بیر شکیلده دانیشاریق. «قونشو آچ قاپینی» توپلانتیلاری اونلارجا یازار و شاعیرین قاتیلیمی ایله ۲۰۰٤ و ۲۰۰٦ ایللرینده چوخ گؤرکملی بیر شکیلده یاپیلدی. آنجاق داها سونراکی ایللرده ایسپونسور تاپا بیلمه‌دیگیمیز اوچون تکرارلایا بیلمه‌دیک. بونو دا دانیشمالی‌ییق.

– ایندییه قدر داخیلده و خاریجده یایینلامیش اولدوغونوز نئچه کیتابینیز وار؟

یازدیغیم و چئویردیگیم یاییملانمیش کیتاب ساییسی ییرمییه یاخیندیر.

– یایینلانمامیش و یایینلانماقدا اولان کیتابلارینیز وار می؟

اوه‌ت وار. حاضیردا بیر یایین ائوینده اولان ایکینجی رومانیم وار. بیر شعر کیتابیم یایینا حاضیر اولماق اوزره‌‌دیر. ایران قادین شعر سئچمه‌‌سی یایینا حاضیردیر. صمد بهرنگی‌نین حیکایه‌لریندن ۳ کیتاب داها یایین ائوینه وئردیم. داها بیر چوخ دوسیا داها!

– گئچنلرده «اؤلومو گؤزلریندن گؤردوم» آدلی رومانینیز یایینلاندی. سانیرام یایینلانمیش اولان بو ایلک رومانینیزدیر. بونو ایراندا دا آذربایجان تورکجه‌سی و یا فارسجا یایینلاماغی دوشونورموسونوز؟

بیر یازار اولاراق یازدیغیم رومانین ان گئنیش شکلیله اوخونماسینی آرزولارام البته کی. دویدوغوما گؤره بیر نئچه گنج اونو اینگیلیزجه‌یه چئویرمگه باشلامیش. آلمانجا و هوللانداجا اولاراق یاییملانماق اوزره دگرلندیرمگه آلینمیشدیر. آما بونلارین اؤته‌سینده من او رومانی آذربایجانلیلارین اوخوماسینی آرزولاییرام. بو ندنله ده فارسجا و آذربایجان تورکجه‌سینه چئوریلمه‌سینی چوخ ایسته‌ییرم.

 

– سیزجه آذربایجان ادبیاتی‌نین دونیا ادبیاتی ایله مقایسه‌ده یئری و قونومو نه‌دیر؟

بو سوالا جواب بیر آز داها اوزمانلیق آلانینا گیرر. آما بیر مسئله‌نی آچیقجا سؤیله‌مم مومکون. داها ۳۰-۲۰ ایل اؤنجه‌سینه قدر، آذربایجان جمهوریتی ده داخیل مودرن آنلامدا رومان یا دا شعر اورتمیش دئییل. ایراندا دوروم داها دا وخیمدیر. ذاتاً انسانلار اؤز آنا دیللرینی اؤیرنمه و او دیلده اوخوما شانسلاری اولمادیغیندان اؤژ آنا دیللرینده اثر وئره‌بیلمه‌میشلر یا دا چوخ سینیرلی اثرلر وئرمیشلر. بو باخیمدان فارسجا یازان ایران تورکلری‌نین دورومو فرقلی‌دیر. اونلارین یاراتدیقلاری داها چاغداش و مودرن اثرلر اولموشدور. اؤرنگین؛ شعر داها دوننه قدر قافیه‌لرین و وزنلرین اسارتی آلتیندایدی. مثلا، ۱۹۲۰-لرده‌کی روسیا فورمالیزمی بئله سانکی باکی‌یا یا دا تبریزه اوغرامامیشدیر! بو تئوریک تارتیشما‌لاری بیز ۱۹٦۰-‌لاردا دویماغا باشلاییریق. دوغال اولاراق دا بو تئوریک تمللرده اثرلر ده وئریلمه‌میشدیر. ایندیلرده دوروم فرقلی‌دیر. کولتورل آلیش وئریشلر چوخ یایغین و سرعتلی بیر شکیلده اولماقدا. اینترنتین ائتکیسی معظم اولموشدور.

– مثلا سیحیرلی رئالیزم متودوندا ایلک رومان یازاری‌نین گابریل گارسیا مارکز اولدوغو ادعا ائدیلیر. حالبوکی سیز مارکزدن اؤنجه غلامحسین ساعدی‌نین بو یؤنتمله یازدیغینی ادعا ائدیرسسینیز. بونو بیر آز آچیقلارمیسینیز؟

اوه‌ت. فارسجا یازان ایران تورکلری چوخ جیدّی اثرلر وئرمیشلر. بو دوغرودور، ایراندا ایلک مودرن و قالیجی رومان اولاراق جمالزاده‌دن سونرا هدایت‌ین «کور بایقوش»ودور. آنجاق ساعدی‌نین «بیل آغیتچیلاری» (۱۹٦٤)، «دندیل» (۱۹٦٦)، «آدسیز – سانسیز اورکونتولر» (۱۹٦۷)، «قورخو و اورپرتی» (۱۹٦۸) کیمی توپلو حیکایه‌لرده بیز بو توره عاید چوخ ماراقلی اؤرنکلر گؤرمکده‌ییک. اؤرنگین؛ دیلنچی حیکایه‌سی. من بونو فارسجا‌دان تورکجه‌یه چئویره‌رک ایران حیکایه آنتولوژیسینه قویدوم. بونون دیشیندا یازیلدیقدان سونرا ایللرجه یاییملانمایان و ایندی ایکی جیلدی فرانسیزجایا چئویرله‌رک فرانسادا یاییملانان و اوچونجو جیلدینی یازماقدا اولدوغونو یازارین اؤزوندن، رضا براهنی‌دن دویدوغوم «آیازین جهنملیک گونلری». بو اثر، باشینی میشل فوکالت و درریدا کیمی فیلوزوفلارین چکدیگی فرانسیز مودرن دیل و فلسفه گؤروشلری داها دونیانی سارما‌دان اؤنجه یازیلمیش.

– سون زامانلاردا تورکیه رادیو- تلویزیون قورومو، ایران تورکلرینه یؤنه‌لیک عرب الیفباسی ایله تورکجه بیر سیته آچدی. بو سیته حاقیندا نه دوشونوسونوز؟

بو چالیشما‌لار هئچ شبهه‌ یوخ کی یارارلی‌دیر. آنجاق کولتورل چالیشما‌لار، خبرچی‌لیک و اؤزللیکله ده سیاسی خبرچی‌لیگین اؤته‌سینه داشینمادیقجا و بونو داشییانلار یئترینجه دونانیملی اولمادیقجا گرکن ایلگینی گؤره‌جگیندن امین دئییلم

قایناق : ت ر ت تورکی

http://www.trtturki.com/trtworld/azt/newsDetail.aspx?HaberKodu=d3f8aa96-59b3-4462-acef-7e7c77b659f9

میللت‌لشمه پروسه‌سینده سیمگه‌لر و بایراق – ایکینجی بولوم

یازار: بابک و اومود ایلقارلی

ایکینجی بؤلوم: میللی آرملار، داورانیشلار

بیرینجی بؤلومده سیمگه، میللی سیمگه‌ و اونون چئشیتلری و میللی مارشلار حاقیندا دانیشدیق. بو بؤلومده ایسه میللی آرملار، میللی دبلر و داورانیشلاردان دانیشاجاغیق.

میللی آرملار (نیشانلار) :

نیشانه و علامت آنلامیندا گلن «آرم» سؤزو،  فیرانسیزجادیر.

میللی آرملار و نیشانلار دا بایراق کیمی شکیل‌لردن و رنگلردن اولوشور و بیر میللتی یاخود دولتی تمثیل ائدیر. آنجاق بایراقلار معین چرچیوه‌ده (بویو ائنی‌نین بیر یاریم قاتی اولان مستطیل) و معین ماتریالدان (پارچادان) تیکیلیرسه، آرملار فرقلی چرچیوه‌لرده (مربع، داییره و…) و فرقلی ماتریاللارلا (قیزیل، گوموش، برونز، پلاستیک و….) هم ده یئرینه گؤره داها کیچیک اؤلچولرده قایریلیر، بو سیمگه‌لر میدال کیمی میللی قهرمانلارین دؤشونه تاخیلیر، لوگو کیمی رسمی مکتوبلارین، فرمانلارین باشلیغیندا چاپ اولور.

آرملار یا نیشانلار هم ده کئچمیش زامانلاردا شاهلارین تاجینا تاخیلیر،  دامغاسینا حک اولوب، سکّه‌لرین اوزرینده باسیلیردی. میللی نیشانلارین دا بایراقلار کیمی هر میلتین تاریخ و اساطیرلری دونیا گؤروشو و اؤنم وئردیگی معنوی دَیَرلری ایله سیخ باغلیلیقلاری وار.

بیر چوخ زامانلار بو نیشانلار بایراقلارین اوزرینده ده اؤزونو گؤستریر.

دونیادا مشهور نیشانلاردان بیریسی «خاچ» یاخود«صلیب» نیشانیدیر. بو کریستیانلیغی تمثیل ائدن بو نیشان کلیسه‌لرده، کرستیان روحانیلرین پالتارلارینین بزکلرینده و حتی بیر چوخ کریستیان اؤلکه‌لرین بایراقلاریندا بئله اؤزونو گؤسترمکده‌دیر.

باشقا مشهور نیشانلاردان بیری ده«اوراق-چکیش» نیشانیدیر، اوراق اکینچیلری، چکیش ایسه ایشچیلری تمثیل ائدرک، اوست اوسته کمونیسم ایدوئولوژیسی‌نین آرمی کیمی ایشلنیلیر.  زحمتکش بو نیشان کمونیست اؤلکه‌لر و پارتیالار طرفیندن استفاده اولموش و حالا دا اولماقدادیر.

مسلمان اؤلکه‌لرده «آیپارا» یاخود«هیلال» مسلمانلیق رمزی کیمی قبول اولموشدور. اکثر مسجیدلرین گونبذی و میناره‌لرینده هیلال علامتین گؤرمک اولار. ائله‌جه ده هیلال بیر چوخ مسلمان اؤلکه‌لرین دولت نیشانلاری و بایراقلاریندا یئر آلمیشدیر.

آزربایجانا گلدیکده واقتیله گؤی جیسملریندن گونش، آی و اولدوز و یئر اوزونده واقتیله توتم اولموش آسلان، قورد، دورنا موتیولری زامان-زامان  بیر نیشان کیمی ایشلنمیشدیر. خصوصیله گونش و آسلان اوزون ایللردن بری تورک پادشاهلاری طرفیندن رسمی دولت سیمگه‌سی کیمی ایشلنمیشدیر.

مهران بهاری‌یه گؤره آسلان و گونش سیمگه‌لری سلجوقی‌لر دؤنمیندن باشلایاراق سکّه‌لرین اوزرینده باسیلمیش او زاماندان اعتیبارا ده همین نیشان بایراقلارا داشینمیشدیر.(مهران بهاری- تاریخ فشرده‌ی پرچم آزربایجان جنوبی )

آسلان نیشانی‌نین بایراقلاردا اولماسی حتی مولانا جلال‌الدین رومی‌نین شعرلرینده ده اؤز عکسینی تاپمیشدیر:

ما همه شیریم شیران علم

حمله‌مان از باد باشد دم به دم

(بیز هامیمیز آسلانیق آنجاق بایراقداکی آسلان

یوروش ائتمه‌میز، هرزامان یئله باغلیدیر)

بیلیندیگی اوزره کئچمیش عصیرلرده تورک شاهلیق سلاله‌لری «آرخاسیندا گونش آسلان سیمگه‌سی» بیر نیشان کیمی قوللانمیشلار. سون دؤنملرده آسلانین الینه ده بیر قیلینج آرتیریلمیشدیر. گونش-قلینجلی آسلان قاجار شاهلارینین تاجیندا ائله‌جه ده رسمی فرمانلارین باشلیغیندا و نهایت بایراقلارین تام اورتاسیندا یئرلشمیشدیر.[1]

پهلوی‌لرین یاریم عصیرلیک قیسا بیر دؤنه قوللانیلماسینا رغما گونش-آسلان نیشانی تورک حاکیمیتی تمثیل ائدن بیر نیشان ساییلماقدادیر.

بیلیندیگی کیمی آسلان نیشانی هله‌ده بیر چوخ خالچا موتیولریمیزده، عزادارلیق دسته‌لرینین علملرینده، هابئله قدیم شهر قالاقاپیلاریندا  ایشلنمیشدیر.[2]

آشاغیدا سلجوقیلردن قاجارلارا قدر سکه‌لر اوستونده گونش و آسلان نیشانی گؤستریلمیشدیر.

یوخاری : روم سلجوقلاری دؤنمی: سکّه‌اوزرینده گونش وآسلان ‌سیمگه‌سی / آشاغی ساغ : آغامحمدخان ‌قاجار دؤنمی: سکّه‌اوزرینده گونش وآسلان ‌سیمگه‌سی / آشاغی سول :قاجار و پهلوی دؤنمنیده‌ ‌آرخاسیندا گونش و الینده‌ قلینج ‌توتان ‌آسلان‌سیمگه‌سی

آزربایجاندا آی-اولدوز بیر میللی سیمگه کیمی میللی آرملاریمیز ایچینده اؤنملی بیر یئر توتماقدادیر. بو سیمگه سومر دؤنمیندن باشلایاراق گونوموزه گلیب چیخمیشدیر. آزربایجاندا بو نیشان اسکیدن بری قادین بزکلرینده، مزار داشلاریندا و ائله‌جه ده مسجیدلرده ایشلنمیشدیر.

آشاغیدا بوزقورد و آی-اولدوز سیمگه‌سیندن بیر نئچه گؤرونتو وئریلمیشدیر:

یوخاری ساغ:بارماقلا گؤستریلن بوزقورد سیمگه‌سی / یوخاری سول:آی و قورد سیمگه‌سی آشاغی ساغ:1385-جی ایل مرند شهرینه گئدن ایران پرزیدنتی بوزقوردلا قارشیلانیر. / آشاغی سول :یئنی قورولموش تورکیه جمهوریتی‌نین پولو اوزرینده بوزقورد سیمگه‌سی

میللی دب و داورانیش‌

میللی دب و داورانیش‌لاراگلدیکده ده بونلار بایراق و مارشلارین گؤردوگو ایشی باشقا ایفاده طرزی ایله (داورانیشلا) یئرینه یئتیریر. مثلا رسمی رژه‌لر، بایراق‌آچما مراسیمی و…..اکثر مستقیل مملکتلرده تمامیله یئرینه دوشموش و معین چرچیوه و قالیبلارلا ایفاده طرزی قالیبلاشمیش بیر داورانیشلاردیر.

تورکیه‌یه گئتسه‌نیز بیر نئچه رسمی داییره‌لر، هم ده تاریخی دولت سارایلارین قاباغیندا سایغی دوروشوندا دایانان بیر عسگری گؤررسینیز. تمامیله حرکتسیز، عینی حالدا آییق-ساییق آیاقدا دوران بو عسگر الی سیلاحی‌نین دسته‌سینده داییما وطن کئشیگینده اولماغی تمثیل ائدیر. بو میللی داورانیشین بیر نمومه‌سیدیر.

گونئی آزربایجاندا میللی دؤلتین قورولمادیغی شراییطده بیر باشا خالقین اؤز طرفیندن بعضی میللی داورانیشلار یارانمیشدیر. خالقیمیزین بو داورانیشلاریندا تمامیله میللی و سمبولیک آنلاملار آیدینجا گؤزه چارپیر. نئجه کی سون ایللرده تدریجا فورمالاشان بابک قالاسی و ستارخان مراسیمینه قاتیلماق هئچ ده عادی بیر مراسیمه قاتیلماق کیمی دئییل، میللی بیر داورانیش طرزی کیمی دَیَرلندیریلمه‌لیدیر، بورادا صیرف بابکین دوغوم گونونو یا ستارخانین شهادتینی دئییل، بلکه آزربایجان میللتی‌نین وارلیغینی سیمگه‌له‌میش اولوردوق، ستارخان مزاری اوسته سایغی دوروشوموز، تکجه ستارخانا دئییل، هم ده آزربایجان و اونون تورک میللتینه سایغی دوروشو آنلامینا گلن بیر داورانیش طرزی ساییلماقدادیر.

یوخاری:بیر سومر لوحه‌سینین ان یوخاریسیندا یئر آلان آی و اولدوز سیمگه‌سی / اورتا عصیرلر آزربایجان قادینلارینین بوینون‌باغیندا آی اولدوز سیمگه‌سی آشاغی:آی اولدوز سیمگه‌سی / مسجید گونبزلرینین باشیندا آی-اولدوز سیمگه‌سی

هر بیر آزربایجانلی‌نین حتی دینمز، سؤله‌مز صیرفا آیاقدا یورویرک بابکین آد گونونده قالایا ساری آددیم آتماسی، عادی بیر گزی دئییل، سیمبولیک بیر یورویوش دئمکدیر. باخمایاراق کی سون نئچه ایلده بو مراسیم قاداغان اولموشدور، نه زامان بو مراسیملر بیر داها باش توتاجاق اولسا همین ادب ارکانلی داورانیشلارین بیر داها شاهیدی اولاجاغیق.

هابئله حتی بیر خصوصی توی مجلیسینده «یاشا، یاشا آزربایجان» مارشینی اوخونورکن هامی‌نین آیاغا قالخیشی، میللی داورانیش طرزی سیراسیندا یئر آلماقدادیر.

بو چکدیگیم میثاللار یئنی دؤرده هله اؤز دولتینی قورمامیش بیر میللتین «میللی ادب-ارکانلار»ینین اساس عنصرلرینی تشکیل ائتمکده‌دیر.

***

بو بؤلومون سونونو یئنی بیر پرسپکتیوین آچماسیله بیتیرمک ایستردیم:

سیمبولیک دبلر و داورانیشلار گله‌جکده دائیما یاشادیلان و ابدیلشن میللی گلنکلریمیز و عنعنه‌لریمیزه چئوریله‌جک. یوکسک و متعالی بیر هدفی قصد ائدن میللتیمیزین ایستر دوشونجه‌لرینده، ایسترسه‌ده روحیه‌سینده بؤیوک بیر دَییشیکلیکلرین اوز وئردیگینی گؤرمک هئچ ده چتین بیر ایش دئییل. بونلارین یانی-سیرا دا میللی گلنکلر، گؤرنکلر، ادب-ارکانلار بوتون گلیشمیش میللتلرده اولدوغو کیمی گله‌جکده میللتلشمه‌نین باشقا بیر شراییطینی ده بیزیم اوچون حاضیرالایاجاق.

«اورتاق حیسیات و اورتاق دَیَرلر دوزنی‌»^[3] –نه صاحیب اولان بیر خالقا، میللت دئییلیرسه او حالدا آزربایجان تورک خالقینا میللت دئمه‌میز ده دوغرو بیر تثبیت ساییلماقدادیر.

بعضی آراشدیرماچیلار بو اورتاق دَیَرلر سیستمی و اورتاق حیسیاتی اؤزلوگونده مدرن و سیویل دین‌ اولاراق آدلاندیریرلار.

سیویل دین^[4]الیس وست-ه گؤره: معنوی و یوکسک بیر حقیقتی قصدائدن بیر سیاسی توپلومون دوشونجه‌ و باخیشلارینی، مراسیملر، میتلر و سیمگه‌لر دیلی ایله بیان ائدیر.

بوتون اؤلکه‌لرده اولدوغو کیمی بیزده ده  بو سیویل دین یئتگینلشنه قدر بیر چوخ احتیراسلارا معروض قالار، سورکلی اؤزونو دَییشرک، نهایت اؤز نهایی فورمونو آلار.

بیر چوخ آراشدیرماچیلارا گؤره کئچمیش عصیرلرده گلنکسل (سنّتی) دین و مذهبین رولونو مدرن چاغدا همین سیویل دین اویناماقدایر.

(دایره‌المعارف ناسیونالیسم- جلد دوم – نمادهای ملی)

ایکینجی بؤلومون سونو

اوچونجو بؤلومده سوسیال حرکتلرین سیمگه رنگلریندن دانیشیلاجاق.

میللت‌لشمه پروسه‌سینده سیمگه‌لر و بایراق – بیرینجی بولوم

---

[1] – پهلوی دؤنمی همین گونش-آسلان نیشانی داها چوخ سلطنت و درباری تمثیل ائدن بیر نیشان کیمی تانینیردی. همین نیشان ایسلام جمهوریتی دؤنمینده تمامیله یاساقلاناراق یئرینی باشقا نیشانلارا او جومله‌دن آیپارا(هیلال) و لفظ جلاله «آلله» یاخود «لااله‌الاالله» ایله دَییشمیشدیر.

[2] –  تبریزین خیاوان قاپیسیندا حالا دا آسلان نیشانی دورماقدادیر.

[3] – فارسجا متنلرده بو ترمینلر بو عیبارتلرله قیده آلینیر : حس مشترک و نظام ارزشی مشترک

[4]– Civil Religion