دانیشیق- 15 / آزربایجان دموکراسی اوجاغی نین تالاس آوشار ایله اوزه ل دانیشیغی

آزربایجان، گونئی آزربایجان میللی حرکتینین خئیرینه بیر گئچیش سوره جی ایچریسینده دیر . بو سورج آزربایجاندا یاپیسال بیر دئییشیمی برابرینده گتیرجکدیر

آزربایجان دموکراسی اوجاغی: میللی حرکت نه زامانا قدر ایراندا اولوب- بیتن‌لر حاقیندا سوکوت ائده‌جک؟ میللی فعال‌لارین سوکوتو اونلاری توپلومون مرجع طیفی دورومون‌دان آییرماغا زمین یاراتمازمی؟ ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار؟ و …. بونا بنزر باشقا سورولاریمیزین جاوابینی سیاسی آراشدیریجی سایین تالاس آوشار دان سوروشموشوق، سایغی دیر دوشونورلریمیزین امکداش‌لیغی ایله بو مباحیثه‌لرین گئنیشلنمه‌سی و بو مباحیثه‌لرین ایچین‌دن میللی منافعیمیز اوغروندا دوغرو بیر یول خریطه‌سی‌نین ایپ اوجلاری‌نین چیخماسینی آرزو ائدیریک.

ایندی نه ائتمه لیییک؟

شوبهه ‌سیز کی ایران سیاسی سینیرلاری ایچریسینده باش وئرن اولایلار، بیزی ده بو جوغرافیانین ایچینده اولدوغوموز ایچین ایلگیلندیرمکده ‌دیر. ایران حاکیمیتی‌نین اؤزللیکله سون ایکی ایلده درین بیر بحران لا بوغوشدوغونا شاهیدیک. ایراندا اولایلارین هارایا گئده جه یینی میللی حرکت کسدیرمه‌لی و اونا گؤره تاویرینی آلما‌لی‌دیر.

دارتیشما‌لار سونوجو دوشونجه لری اورتایا قویوپ اورتاق بیر قرارا گلمک، دوغرو حرکت چیزگی‌سینی تاپیب و اورتاق چؤزومه اولاشمایی قولایلاشدیرماق، آزربایجان میللی منفعتلری یولوندا موشترک حرکت ائتمه ایمکانینی دوغورا بیلر. بو آچیدان آزربایجان دموکراسی اوجاغی‌نین دارتیشما‌لارا زمین یاراتماسی تقدیره لاییق‌دیر.

سورونوزا گلینجه، آزربایجان میللی حرکتی اؤز ایلکلرینه دایانا‌راق استراتژی‌سینی بلیرلمه لیدیر. حرکت هر شئیدن اؤنجه آزربایجانین میللی منفعتلرینی گؤز اؤنونده بولوندورما‌لی و آددیم‌لارینی بو هدف دوغرولتوسوندا آتما‌لی‌دیر. باشقا اؤنملی بیر مسئله ده بو کی میللی حرکت اؤز گوجونو دوغرو تثبیت ائتمه ‌لی، گوجو و ایمکان‌لاری داخیلینده یول آلمایی پیلانلاما‌لی‌دیر. خورداد اولایلاری بیزی یانیلتماما‌لی، او بیر استثنا‌دیر و اولوشماسیندا میللی دویغولارین یانیندا باشقا بیر چوخ فاکتورون دا اؤنملی رول اوینادیغینی اونوتمامالیییق. خورداد اولایلاریندان‌ سونرا میللی حرکت ده اؤزونو گؤسترمک ایچین تشبوثده بولونموش اما ایسته نن یانیتی آلامادیغینی سؤیلمه میز مومکون‌دور. بو چابا‌لارین ان اؤنملی‌سی اورمو گؤلونون قورماسی ایله ایلگی‌لی اعتراض چاغیری‌لاری اولموش‌دور. اما اومولان سونوج آلینمامیشدیر. آزربایجان میللی حرکتی‌نین گوجونو آبارتماماق لازیم، بو بیزی یانلیش موحاسیبلره سوروکلییه بیلر. آزربایجاندا گئنیش چاپدا بیر اعتراض حرکتینی باشلاتماق، بو حرکته رهبرلیک ائتمک، اونو سوردورمک، باشقا گوجلره قارشی قوروماق و آخیشی‌نین دئییشمه مه سینی ساغلاماق میللی حرکتین بوگونکو شرطلرینده مومکون گؤزوکمه مه کده‌دیر. بیزیم حتما تهراندا باش وئرن بو اعتراضی حرکتلره قاتیلمامیز گرکیر دییه بیر شئی یوخ‌دور.

آزربایجان چوخ حساس تاریخی بیر دؤنمدن گئچیر و مرکزله باغلاری گه وشه مه کده‌دیر. مرکزچی سیاسی گوجلرین یانیندا اولماق و یا آلینا‌جاق تاویرلا بو گروپ‌لارین گوجله نمه سینه زمین یاراتماق میللی چیخارلاریمیزا ترس دوشمه کده‌دیر. آزربایجان میللی حرکتی‌نین آماجی بو حوکومتی ییخماق دئییل اونون داها اؤته سینده ایران‌داکی عیرقچی ذهنیتی دییشدیرمک‌دیر، چونکو ایراندا عیرقچی ذهنیت دییشمه دیکجه آزربایجانین سورونو چؤزولمیه جک‌دیر. توتالیم ایسلام جومهوریتی دوشدو، ایراندا بو گون وار اولان و اقتدارا طالب اولان هانسی بیر تشکیلات بو چاغدیشی دوشونجه دن اؤزونو تصفیه ائتمیش کی بیزه یاراری اولسون. بوگون بوتون وارلیق‌لاری ایله آزربایجانا احتیاجی اولان تئشکیلات‌لار سؤزده اولسون بئله آزربایجان‌لی‌لارین حقوق‌لارینا داییر اولوم‌لو بیر مساژ وئرمه میشلردیر. اگر بونلاردان قورتولوب یارین اونلارلا موجادله ائدجه ییکسه، هزینه وئرمه میزین نه فایداسی و آنلامی واردیر. بو رئژیمله موجادیله ائتمک بوتون آجیما‌سیزلیغینا رغما داها آوانتاژلی‌دیر. آزربایجان میللتی و حرکتی اؤزو اؤز باشی‌نین چاره سینه باخما‌لی‌دیر. بیزیم دوشونجه مرکزیمیز و ائیله م لریمیزی یؤنه تن تهران دئییل، تبریز و آزربایجان اولما‌لی‌دیر. بیز گونئی آزربایجاندا میللی ایراده نی حاکم قیلیب، اؤز وارلیغیمیزی و گوجوموزو مرکزه تحمیل ائتمه لیییک. کوردلرین تورکیه ده و عراقدا یاپدیغی کیمی. بیز کورد حرکتینی بو قونودا اؤرنک آلمالیییق. هر شئییمیزین قایناغی آزربایجان اولما‌لی‌دیر، دوشونجه لریمیزی بسله ین یئر آزربایجان اولما‌لی‌دیر. یاپمامیز گرکن ایش بو.

ایرانداکی ایچ چکیشمه هارا گئدیر؟

ایرانداکی ایچ چکیشمه لرین هارایا گئتدیگینی کسدیرمک گوج. اما بوتون اولان‌لارا و اولایلارا باخمایا‌راق هله‌لیک هر شئیین رئژیمین کونتورولو آلتیندا اولدوغونو سؤیلمه میز مومکون‌دور و گؤزله نیلمز بیر حادیثه باش وئرمزسه رئژیمین وارلیغینی قورویا بیله جه یی مؤحتمل‌دیر. ایکی ایله یاخین بیر سوره ده گؤروندو کی یاشیل حرکت بو توتومو ایله باشاری قازانامایا‌جاق‌دیر و یاشیل حرکتین گوددویو بو یول باشارییا اولاشمایا‌جاق‌دیر. یاشیل حرکتین یؤنتیم کادروسو بو رئژیمین بسلدیگی و ائییتدییی بیر کادرودور. اونلار ایسلام جومهوریتی‌نین چؤکوشونو ایستمیرلر و بو چئلیشکی‌لی تاویرلاری بیر یئرده گوون‌لیک سوپاپی رولو اوینویا‌راق توپلومون انرژی‌سی‌نین، نیفرت دویغوسونون بوشالماسینا و دولای‌لی بیر شکیلده رئژیمین بقاسینا یاردیم ائتمه کده‌دیر. آیریجا یاشیل حرکتین، چوخ فرق‌لی و ضید دهنیت و یاپی‌دان اولوشدوغو ایچین بوتؤو‌لویونو و دینامیک‌لییینی قوروماسی زور گؤرونور. اؤنوموزده کی جومهور باشقان‌لیغی سئچیملری چوخ اؤنم‌لی‌دیر. اگر داها ایلیم‌لی بیر موحافیظه کار گروپ ایش اوستونه گلیرسه، کی گلمه سی موحتمل‌دیر ایصلاحاتچی‌لاری یئنی‌دن سیستئمه سوخمازلارسا بئله بیر اوزلاشما یاپیلاجاغی و حاکیمیت ایچ چئکیشملری‌نین بیر نبضه ده اولسون سنگیه جه یینه شاهید اولابیلیریک، آیریجا ایچریده خاتمی دؤنمینده اولدوغو کیمی نیسبی بیر آزالدیغین وئریلمه سی ده کیتله نین بیر چوخ کسیمینی ممنون ائده بیلیر. موحافیظه کارلار دا اؤز ایچینده پارچالانمیش وضعیتده دیرلر. احمدی نژاد حوکومتی‌نین توتوم و داورانیشلاریندان‌ راضی اولمایان گروپ‌لار موجوددور. احمدی نژاد حاکیمیتی‌نین هم ایچریده هم ده دیشاریدا سوروم‌سوزجا داورانیشی موحافیظه کارلارین دا بیر چوخونو چیله دن چیخارمیش‌دیر. بو سببدن دولایی احمدی نژاد ذهنیتی و تاکیمی‌نین یئنی‌دن ایش باشینا گلمه سی زور گؤرونور کی بو اولمازسا حاکمیتین ایشی اؤزللیکله دیش باسقی‌لار سببی ایله داها آغیرلاشا‌جاق و ایچریده یئنی پاتلاییش‌لارا زمین حاضرلایا‌جاق‌دیر.

جومهوری ایسیلامی بحران لار حاکیمیتی‌دیر و ذاتا بو بحران لاردان بسلنیر و یولونا دوام ائدیر. بو حاکمیت 30 ایلی آشقین بیر سوره ایچه ریسینده بیر آی بئله کیریزسیز یاشامامیشدیر، اونون ایچین کیریزلر ایله باش ائتمه یی یاخشی بیلیرلر.

بیز نه زامان قدر سوکوت ائده جه ییک؟

بیزیم سوکوت ائتدیگیمیزی سؤیلمک منجه یانلیش اولار. آزربایجان میللی حرکتی اؤز موجادله سینه دوام ائدیر. حرکت اؤز آخیشیندا و اؤز یولونو سوردورمکده دیر. موجادله ساده جه میدان‌لاردا یاپیلماز، میدان حرکتلری موجادله نین ساده جه بیر مئتودودور. آزربایجان میللی حرکتی و میللیلشمه ذهنیتی توپلوم ایچینده نهادینه اولور/قورومساللاشیر. آزربایجان میللی حرکتی بو بیچیمی ایله قیسا بیر تاریخین اورونودور. بیزیم میللی مسئله ایله ایلگی‌لی تجروبه میز آزدیر، میللی تشکیلات‌لاریمیز یئنی شکیللنمیه باشلامیش. آزربایجان میللی حرکتی ایله پارالل بیر شکیلده و بو حرکتین ائتکیسینده، آزربایجان میللتی ده مرکزله آیریشما ایچریسینه گیرمیش‌دیر. بو بیر سورج مئسله سی‌دیر و بو سورج نورمال و دوغال بیر شکیلده گلیشمکده‌دیر. بو حرکت گنج، دینامیک و چوخ بویوک پوتانسیله صاحب اولان بیر حرکت‌دیر. مئسله ساده جه زامان مسئله سی و بو پوتانسیل گوجون فعله چئوریلمسی سؤز قونوسودور. یاشیل حرکتله ایلگی‌لی سوکوت‌دان سؤز گئدیرسه، مرکزی قوولر آزربایجان میللتی‌نین حاق‌لارینی فارس میللتی ایله ائشیت بیر شکیلده قبول ائتمدیکلری زامانا قدر بایکوت ائدیلمه لیدیرلر. مرکز یان‌لی تشکیلات‌لار اؤزللیکله یاشیل حرکت آرتیق دئورین دییشدیغی گئرچیینی قبول ائتمه‌لی و اؤزلرینی یئنی شرتطرله اویغونلاشدیرما‌لی‌دیرلار. آرتیق آزربایجان ایرانین باشی دیییه مسئله نی گئچیشدیرمک مومکون دئییل. مرکزی تشکیلات‌لار میللیتلر مسئله سینی و بورا‌داکی میللی آکتورلاری بیر وزنه کیمی قبول ائتمه‌لی و حساب‌لارینی بونا گؤره یاپما‌لی‌دیرلار.

آزربایجاندا یارانان بو اورتام تاریخیمیزده اندر راست‌لانان بیر حادیثه‌دیر و هر باخیم‌دان آزربایجانین خئیرینه‌دیر. آزربایجان، گونئی آزربایجان میللی حرکتی‌نین له ینه بیر گئچیش سوره جی ایچریسینده دیر. بو سورج آزربایجاندا یاپیسال بیر دییشیمی برابرینده گتیرجکدیر. میللی حرکت بوتون گوجونو میللتیمیزین بو سوره جدن ساغ‌لیق‌لی و اکسیک‌سیز گئچمه سی ایچین سفربر ائتمه لیدیر. تاریخ بیر ایکی گوندن عبارت دئییل، بعضا بیزیم فورصت گؤردوگوموز بیر دوروم داها بؤیوک تهدیدلری برابرینده گتیره بیلر. بیزیم میللت اولا‌راق آجی تجروبه لریمیز وار، اتابک پاریکندا، خیابانی اولای‌لاریندا، 21 آزرده، خالق ی موسلمان حرکتی و خورداد اولای‌لاریندا تهرانین تاویرینی تجروبه ائتمیش بیر میللتیک. بیر دلیکدن ایکی کره سانجیلماق خطا‌دیر. بیز دفعه لرجه سانجیلدیق، بیر داها و بیله رک سانجیلمانین عاغیل دیشی بیر داورانیش اولدوغو آیدین‌دیر. هر حالدا آزربایجان میللتی‌نین تاریخی حافیظه سینده بو اولای‌لار مؤوجوددور و اونون داورانیش‌لارینی شکیللندیریر.

بیزیم عمله گیرمه میز اوچون هانسی شرطلرین اولماسی گرکیر؟

بیزیم عمله، حرکته گئچمه میز آزربایجان میللتی‌نین ایراده سینه باغلی‌دیر و آزربایجان میللی حرکتی بو ایراده یه تابع اولما‌لی‌دیر. یاپیلماسی گرکن بیر شئی اولورسا دا تامامیله یاشیل حرکتدن باغیمسیز اولما‌لی‌دیر. من شخصا بو آشامادا میدان حرکتیندن یانا دئییلم، چونکو آزربایجاندا صفلر هله نئتلشمه میش، منجه گؤزله مه پولیتیکاسی نی ایزلمک چوخ ساغ‌لیق‌لی و دوغرو بیر یؤنتم‌دیر.

گونازپورت کوچوردو

Danışıq-15 / Azərbaycan Demokrasi Ocağının Talas Avşar ilə danışığı

Azərbaycan Demokrası Ocağı : milli hərəkət nə zamana qədər iranda olub-bitənlər haqqında sukut edəcək ? milli fəalların sukutu onları toplumun mərcə teyfi durumundan ayırmağa  zəmin yaratmazmı ? İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulması bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola bilər yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var  ? və …. buna bənzər başqa sorularımızın cavabını Siyasi araşdırıcı sayın Talas Avşar ilə danışmışıq , sayğı deyer düşünürlərimizin əməkdaşlığı ilə bu mubahisələrin genişlənməsi və bu mubahisələrin içindən milli mənafeimiz uğrunda doğru bir yol xəritəsinin ip uclarının çıxmasını arzu edirik

İndi ne etmeliyik?

Şubhesiz ki İran siyas sınırları içerisinde baş veren olaylar, bizi de bu cografiyanın
içinde olduğumuz için ilgilendirmekdedir. İran hakimiyetinin özellikle son iki ilde derin bir kirizle boğuşduğuna şahidik. İranda olayların haraya gedeceğini Milli Hereket kestirmeli ve ona göre tavırını almalıdır.

Dartışmalar sonucu düşünceleri ortaya qoyup ortaq bir qerara gelmek, dogru hereket çizgisini bulup ve ortaq çözüme ulaşmayı qolaylaştırmaq, Azerbaycan milli menfeetleri yolunda müşterek hereket etme imkanını doğura biler.
Bu açıdan Azerbaycan demokrasi Ocağının dartışmalara zemin yaratması teqdire layiqdir.
Sorunuza gelince, Azerbaycan Milli Hereketi öz ilkelerine dayanaraq stratejisini belirlemelidir. Herket her şeyden önce Azerbaycanın milli menfetlerini göz önünde bulundurmalı ve addımlarını bu hedef doğrultusunda atmalıdır. Başqa önemli bir mesele de bu ki Milli Hereket öz gücünü doğru tesbit etmeli, gücü ve imkanları daxilinde yol almayı pılanlamalıdır. Bezileri Mill Hereketin gücünü çox qabardaraq istediğini yapma gücüne sahib olduğunu beyan edirler ve genelde 2006 olaylarını buna örnek olaraq gösteyirler. Xordad olayları bizi yanıltmamalı, o bir istisnadır ve oluşmasında milli duyguların yanında başqa bir çox faktorun da önemli rol oynadığını unutmamalıyıq. Xordad olaylarından sonra Milli Hereket de özünü göstermek için teşebbusde bulunmuş amma istenen yanıtı almadığını söylememiz mümkündür. Bu çabaların en önemlisi Urmu Gölünün qurması ile ilgili etiraz çağırıları olmuşdur. Amma umulan sonuc alınmamıştır.
Azerbaycan Milli Hereketinin gücünü abartmamaz lazım, bu bizi yanlış muhasibelere sürükleyebiler. Azerbaycanda geniş çapta bir etiraz hereketini başlatmaq, bu herekete rehberlik etmek, onu sürdürmek, başqa güclere qarşi qorumaq ve axışının deyişmemesini sağlamaq Milli Hereketin bugünkü şertlerinde mümkün gözükmemekdedir. Bizim illa ki Tehranda baş veren bu etirazi hereketlere
qatılmamız gerekir deye bir şey yoxdur.
Azerbaycan çox hessas tarixi bir dönemden geçir ve merkezle bağları gevşemektedir. Merkezçi siyasi güclerin yanında olmaq veya alınacaq tavırla bu grupların güclenmesine zemin yaratmaq milli çıxarlarımıza ters düşmektedir.
Azerbaycan Milli Hereketinin amacı sadece bu hukumeti yıxmaq degil onun daha ötesinde İrandakı ırqçı zehniyeti deyiştirmekdir, çünkü İranda ırqçı zehniyet deyişmedikce Azerbaycanın sorunu çözülmiyecekdir. Tutalım İslam cumhuriyeti düşdü, İranda bu gün var olan ve iqtidara talib olan hansı bir teşkilat bu çagdışı düşünceden özünü tesfiye etmiş ki bize yararı olsun. Bugün bütün varlıqları ile Azerbaycana ehtiyacı olan teşkilatlar sözde olsun bele Azerbaycanlıların huquqlarına dayir olumlu bir mesaj vermemişlerdir. Eyer bunlardan qurtulub yarın onlarla mücadele edeceyikse, hezine vermemizin ne faydası ve anlamı vardır. Bu rejimle mücadile etmek bütün acımasızlığına reğmen daha avantajlıdır. Azerbaycan milleti ve hereketi özü öz başının çaresine baxmalıdır.

Bizim düşünce merkezimiz ve eylemlerimizi yöneten Tehran deyil, Tebriz ve Azerbaycan olmalıdır. Biz Güney Azerbaycanda milli iradeni hakim qılıb, öz varlığımızı ve gücümüzü merkeze tehmil etmeliyik. Kürdlerin Türkiyede ve Iraqda yapdığı kimi. Biz Kürd hereketini bu qonuda örnek almalıyıq. Her şeyimizin qaynağı Azerbaycan olmalıdır, düşüncelerimizi besleyen yer Azerbaycan olmalıdır. Yapmamız gereken iş bu.

İrandaki iç çekişme hara gedir?

İrandakı iç çekişmelerin haraya getdiyini kesdirmek zor. Amma bütün olanlara ve olaylara baxmayaraq helelik her şeyin rejimin kontorolu altında olduğunu söylememiz mümkündür ve gözlenilmez bir hadise baş vermezse rejimin varlığını qoruya bileceyi möhtemeldir. İki ile yaxın bir sürede göründü ki Yaşıl Hereket bu tutumu ile başarı qazanamayacaqdır ve Yaşıl Hereketin güddüyü bu yol başarıya ulaşmayacaqdır. Yaşıl Hereketin yönetim kadrosu bu rejimin beslediyi ve eyitdiyi bir kadrodur. Onlar İslam Cumhuriyetinin çöküşünü istemirler ve bu çelişkili tavırları bir yerde güvenlik supapı rolu oynuyaraq toplumun enerjisinin, nifret duygusunun boşalmasına ve dolaylı bir şekilde rejimin beqasına yardım etmekdedir. Ayrıca Yaşıl Hereketin, çox ferqli ve zit zehniyet ve yapıdan oluştuğu için bütövlüyünü ve dinamikliyini qoruması zor görünür. Önümüzdeki cumhur başqanlığı seçimleri çox önemlidir. Eger daha ılımlı bir muhafizekar grup iş üstüne gelirse, ki gelmesi muhtemldir islahatçıları yeniden sisteme soxmazlarsa bele bir uzlaşma yapılacağı ve hakimiyet iç çekişmelerinin bir nebze de olsun sengiyeceğine şahid olabilirik, ayrıca içeride Xatemi döneminde olduğu kimi nisbi bir azaldığın verilmesi de kitlenin bir çox kesimini memnun ede bilir. Muhafizekarlar da öz içinde parçalanmış veziyetdedirler. Ehmedinejad hukumetinin tutum ve davranışlarından razı olmayan gruplar mevcuddur. Ehmedinejad hakimiyetinin hem içeride hem de dışarıda sorumsuzca davranışı muhafizekarların da bir çoxunu çileden çıxarmışdır. Bu sebebden dolayı Ehmedinejad zehniyeti ve takımının yeniden iş başına gelmesi zor görünür ki bu olmazsa hakmiyetin işi özellikle dış basqılar sebebi ile daha agırlaşacaq ve içeride yeni patlayışlara zemin hazırlayacaqdır. Cumhuriye İsalami krizler hakimiyetidir ve zaten bu krizlerden beslenir ve yolunu devam edir. Bu hakmiyet 30 ili aşqın bir süre içerisinde bir ay bele kirizsiz yaşamamıştır, onun için kirzler ile baş etmeyi iyi bilirler.

Biz ne zaman qeder sukut edeceyik?
Bizim sukut etdiyimizi söylemek mence yanlış olar. Azerbaycan Milli Hereketi öz mücadelesine devam edir. Herket öz axışında ve öz yolunu sürdürmekdedir. Mücadele sadece meydanlarda yapılmaz, meydan hereketleri mücadelenin sadece bir metodudur. Azerbaycan Milli
Hereketi ve millileşme zehniyeti toplum içinde nehadine olur ve hereket qurumsallaşdıqca milli hereketi besleyecektir. Ve hereketin önüne yeni imkanlar ve fursetler yaradacaqdır. Azerbaycan Milli Hereketi bu biçimi ile qısa bir tarixin ürünüdür. Bizim milli mesele ile ilgili tecrübemiz azdır, milli teşkilatlarımız yeni şekillenmeye başlamış. Azerbaycan Milli Hereketi ile paralel bir şekilde ve bu Hereketin etkisinde, Azerbaycan milleti de merkezle ayrışma içerisine girmişdir. Bu bir sürec meselesidir ve bu sürec normal ve doğal bir şekilde gelişmektedir. Mill hereketin gelişimi ise çox yönlü ve murekeb bir sürecdir, şertlere uygun duraqlar ve ya hız qazanar. Bu Hereket genc, dinamik ve çox büyük potansiyele sahib olan bir hereketdir. Mesele sadece zaman meselesi ve bu potansiyel gücün fele çevrilmesi söz qonusudur. Yaşıl Hereketle ilgili sukutdan söz gedilirse, merkezi quvveler Azerbaycan milletinin haqlarını Fars milleti ile eşit bir şekilde qebul etmedikleri zamana qeder baykot edilmelidirler. Merkez yanlı teşkilatlar özellikle Yaşıl Hereket artıq devrin değiştiği gerçeğini qebul etmeli ve özlerini yeni şertlerle uygunlaşdırmalıdırlar. Artıq Azerbaycan İranın başı diye meseleni geçişdirmek mümkün değil. Merkezi teşkilatlar milliyetler meselesini ve buradakı milli aktorları bir vezne kimi qebul etmeli ve hesablarını buna göre yapmalıdırlar.
Azerbaycanda yaranan bu ortam tariximizde ender rastlanan bir hadisedir ve her baxımdan Azerbaycanın xeyrinedir. Azerbaycan Güney Azerbaycan Milli Hereketinin lehine bir geçiş süreci içerisindedir. Bu sürec Azerbaycanda yapısal bir değişimi beraberinde getirecektir. Milli hereket bütün gücünü milletimizin bu sürecden sağlıqlı ve eksiksiz geçmesi için seferber etmeldir. Tarix bir iki günden ibaret deyil, bezen bizim furset gördüyümüz bir durum daha böyük tehditleri beraberinde getire biler. Bizim millet olaraq acı tecrübelerimiz var, Etabek Parıknda, Xiyabani olaylarında, 21 Azerde , Xalq i Muselman Herketi ve Xordad olaylarında Tehranın tavırını tecrübe etmiş bir milletik. Bir delikten iki kere sancılmaq xetadır. Biz defelerle sancıldıq, bir daha ve bilerek sancılmanın ağıl dışı bir davranış olduğu aydındır. Her halda Azerbaycan milletinin tarixi hafizesinde bu olaylar mövcuddur ve onun davranışlarını şekillendirir.

Bizim emele girmemiz üçün hansi şertlerin olması gerekir?

Bizim emele, herekete geçmemiz Azerbaycan milletinin iradesine bağlıdır ve Azerbaycan Milli Herekiti bu iradeye tabi olmanin yanısıra milli çıxarlar dogrultusunda milletin iradesine yön vermeli, Yapılması gereken bir şey olursa da tamamiyle merkezi quvelerden bağımsız olmalıdır. Bu aşamada meydan hereketinin olumlu sonuc dogurub doğurmıyacağı ve olanaqları haqda derin düşünmek gerekir, çünkü Azerbaycanda sefler hele netleşmemiş, mence bu aşamada gözlemleme ve gözleme politikası çox sağlıqlı ve dogru bir yöntemdir.

Danışıq-14 / Azərbaycan Demokrasi Ocağının Güntay Gəncalpla söyləşisi

Azərbaycan Demokrası Ocağı : milli hərəkət nə zamana qədər iranda olub-bitənlər haqqında sukut edəcək ? milli fəalların sukutu onları toplumun mərcə teyfi durumundan ayırmağa  zəmin yaratmazmı ? İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulması bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola bilər yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var  ? və …. buna bənzər başqa sorularımızın cavabını Siyasi araşdırıcı sayın Güntay Gəncalp dan soruşmuşuq , sayğı deyer düşünürlərimizin əməkdaşlığı ilə bu mubahisələrin genişlənməsi və bu mubahisələrin içindən milli mənafeimiz uğrunda doğru bir yol xəritəsinin ip uclarının çıxmasını arzu edirik

İndiki durumda nə etməliyik?

Bəzən ictimai olayların sürətli gəlişməsi insanların bilinc düzeyini üstələyir. Yaradılışı etibarı ilə insanın duyqusallığa qapılması özünü düşüncələrə buraxmasından daha asandır. Bu üzdən də tarix duyquların ürünü, bilim isə, daha çox düşüncənin ürünüdür. Bilim və duyqusallıq arasında tarazlıq yaratmaq gərəkir, yəni ağıl və duyqu arasında. Müşəxxəs olaraq “nə etməmiz gərəkir?” sorusuna mən bu şəkilədə cavab verə bilərəm: Biz çalışmalarımızı duyqu planından düşüncə planına sövq etməliyik. Çünkü biz tarix boyu fikrən məğlub olmuşuq. İnqilab yaradacaq gücümüz hər zaman olmuş, indi də var. Lakin milli düşüncə zəminində biz uzun zamandan bəri yenilə-yenilə gəlmişik. Əsas amacımız bu yenilgəni tarixdən qaldırmaq olmalıdır. Bunun üçün siyasi-ictimai inqilaba imkan yoxdursa, mədəniyətdə inqilab etməliyik. Bizim bu qonu üzərində dərincə çalışmamız gərəkir. Farsların pozisionu ilə bizimki eyni deyil. Biz asimilasiona məhkum edilmişik. Mədəni inqilab yoluyla birikdirəcəyimiz gücü başqa tür əldə edə bilmərik. Yəni bir nitəlik yolunda çabalarımızı sürdürməliyik. Tələsməyə gərək yoxdur, tarixin sonu da deyildir. Milli duyqu və düşüncələrimizi toplumun dərin qatlarına daşımalıyıq. Bu da örnəyin İranda hansısa hərəkətə və göstərilərə qatılmaqla gerçəkləşə bilməz. Farslar demokrasi yolunda mübarizə aparırlarsa, biz milli-demokrasi yolunda mübarizə aparırırıq. Hər türlü İranda demokrasi savaşlarına moral dəstək vermək borcumuzdur, ancaq bu öz kimliyimizi unudaraq o hərəkətin bir parçası olmaq anlamında olmamalıdır. Olayları müqayisə yolu ilə daha yaxşı anlaya bilərik. Çində demokrasi yolunda mübarizə gedir. Ancaq Doğu Türkistanın dərdi başqa. Buna rəğmən Batıdakı Doğu türkistan liderləri Çindəki demokratikləşmə hərəkətinə qatılmasalar da ona teoridə dəstək verməkdədirlər. Sanıram bizdə də buna bənzər pozision var. Yaşıl Hərəkəti Dünya dəstəkləməkdə ikən, bizim ona “bunlar da keçmişdə iqtidarda olmuşlar” kimi bayağı sözlərlə qarşı çıxmamız etik deyil, dünyadakı özgürlük dalğalarının əsintisi ilə uyumlu açıqlama deyil. Ancaq bütün olanların ötəsində bizim təməl sorunlarımız var, ona cavab verməmiz lazəımdır. Düşünən bir türk toplumu oluşdurmamız lazım. Bunun üçün milli aydınlama evrələri gərəkir. Bu, olmadan biz gerçək tarixi pozisionumuzu əldə edə bilmərik. Məncə, bir çox suallar düşüncə zəminində hələ cavablanıb toplumun qatmanlarına yayımlanmamışdır. Düşüncə düzəni dəyişməlidir, yoxsa heç bir dəyişim olmaz. Bizim açımızdan da gerçək inqilab budur. Uzun sürsə də biz çabalarımızı bu yöndə yürütməliyik. Bir az da biz səbirli olalım, başqaları inqilab etsinlər. Tələsməyə gərək yoxdur və gənclərimizi bu canavar rejimə yem etməməliyik. Dünya və Orta Doğudakı olaylar bu rejimlə hesablaşacaq. Uzun sürməz. Biz ana amacımızın peşində olmalıyıq. Milli kadrlaşma, milli iradə, milli hüquq, milli ordu, milli kimlik. Bizim ana sorunlarımız budur. Bunların siyasi, mədəni, hüquqi və tarixi ədəbiyatını hələ oluşdurmamışıq. Biz hələ əkinlə məşğul olmalıyıq. Bizim biçinimiz bir az zaman alacaq. Zaman hər şeyin çözücüsüdür. Yetər ki, bu zamanın içini türkçə düşüncələrlə doldura biləlim. Biz milli hərəkətin düşüncəsini, etiyini və estetiyini oluşdurmaqla görəvliyik.

 

İrandaki iç çəkişmə hara gedir?

Bir çox filosofların ortaya qoyduğu dialektik evrim sürəci İran şərtləri üçün də uyqulanmaqdadır. Hər hakim tez öz içindən antitezini yetişdirər. Belə olmazsa, evrim olmaz. İran inqilabı da öz antitezini yetişdirmişdir. Heç bir müxalifət İranda Yaşıllar kimi bu möhtəşəm hərəkəti yarada bilməzdi. Çünkü onların heç birinin xalq içində nüfuzu yoxdur. Yaşıl Hərəkət ilk başlanqıcında yasal bir hərəkət idi. Bax, antitezlər bu şəkildə yasal olaraq ortaya çıxar, sonra yasalara sığmaz, yeni anayasa istər. Yasal olduğu üçün dəyişimdən yana olan, dini istibdaddan bezmiş olan toplum çox güclü şəkildə qatıldı. Çünkü ilk günlərdə öldürmə yox idi. Təbliğat idi. Seçimə hiylə qarışdıqdan sonra da toplumun qatılımı çox möhtəşəm idi. Çünkü yasal hərəkət idi. Ya da toplum yasal olduğunu sanırdı. Öldürmələr, saldırılar toplumu qorxutdu. Qatılımlar az olsa da davam etdi. Ancaq hər basqı özünə uyqun təpki oluşdurar. Yaşıl Hərəkət yasa dışılığına itələndi. Liderləri tutuqlandıqdan sonra tamamən bu savaş yasalara qarşı dönüşdü. İndi artıq anayasanın uyqulanması yolunda deyil, anayasanın dəyişməsi yolunda savaş gedir. Uzun illər boyunca ölkənin sərmayəsini ələ keçirmiş bu rejim ölər, anayasanın dəyişiminə getməz. Dünya kamuoyu rejimə qarşı dönüşmüş bu savaşa dəstək verir. Bu üzdən də artıq böyük uçurumlar müxalifət və rejim arasında ortaya çıxmış. Böyük ayətullahlar da liderlərin tutuqlanmasına təpki göstərirlər. Bu gəlişmələr rejimə qarşı savaşı daha da təşviq etməkdədir. Ancaq dəyişimin çox qanlı və sancılı, həm də uzun vədəli olması söz qonusu ola bilər. Önəmli olan toplumda rejimin 32 illik qorxu düzəninə qarşı etiraz cəsarətinin yaranmasıdır.

Biz nə zamana qədər sükut edəcəyik?

Sükut etməmişik. Güclü düşüncə işləri ilə uğraşan insanlarımız var. Həm daxildə, həm də xaricdə. Yanlış ortamlarda çətinliklə birikdirdiyimiz milli enerjimizi sükutu pozmaq adı ilə hədər vermək doğru olmaz. Zahirən səssizlik olaraq görənən bu sükutumuzun pozulmasını zaman özü bəlli edəcək. Biz İranda demokrasi yolunda gedən savaşlara açıqca açıqlamalarımızda dəstək verməliyik məncə. Bunun yanı sıra bəlli zaman üçün hazırlanmalıyıq. Yaxın gələcəkdə də böyük dəyişimlər ola bilər. Xaməneyi ölə bilər. Başqa olaylar da ola bilər. Belə olur genəldə. Elə bir an gəlir ki, diktator rejimlər artıq xiyabanlardakı göstərilərə güllə ata bilmir. Müzakirəyə başlayır. Hər zaman belə olmuş, İranda da belə olacağı bəklənir. Bax, bu zaman bizim sükutumuzun içindən böyük səslər çıxacaq. Biz bu günə hazır olmalıyıq. Güney Azərbaycanda və İranın genəlində möhtəşəm türklük hərəkəti başlamalı və İranın dəyişik hərbi yerlərində görəvli olan türkləri milli hərəkətin yanında və önündə aparıcı güc kimi görməliyik. Belə olmazsa, Batı Azərbaycanda millətimizin üzərinə soyqırım uyqulana bilər. Millətimizi qorumaqla mükəlləfik. Ancaq o zaman hansı siyasi öncəliklərlə çıxış edəcəyimiz qonusunda bir söz deyə bilmərəm. Bunu o zamankı pozisionlar bəlli edər.

 

Bizim əməl etməmiz üçün hansı şərtlərin olması gərəkir?

Birinci, toplumumuzda geniş türklük bilinci oluşmalıdır. Bu olmazsa, olmaz. İkinci, toplumumuzda türk kimliyi və türk dili mərkəzli çağdaşlaşma sürəci başlamalıdır. Üçüncü, bizim başqaları ilə tarixi istəklərimizin sınırları bəlirlənməlidir. Niyət bizim hərəkətin ontolojisini oluşdurar. Toplumlar tarixlərinə, təbiətlərinə görə millətləşməzlər, niyətlərinə görə millətləşərlər. Ata sözümüz deyir: “Niyət hara mənzil ora.” Niyətimizin yazısı, sənəti, etiyi və estetiyi açıqca göz önündə olmalıdır. Böylə olduğunda əməl üçün, yalnızca hələ sinfi kimliyi bəlli olmayan gənclər aktiv olmazlar, bütün siniflər, özəlliklə orta sinif də bu hərəkətə qatılar. 2006-ci ildə gənclərimiz şəhid oldu. Bu mübarizəyə bazar dəstək vermədi. Etisablar olmalı idi. Nədən belə olmadı? Çünkü onu da zaman yetişdirəcək. Bizim mübarizəyə bütün təbəqələr qatılmaldır. Bunlar zamanla oluşacaq və bizim əməl meydanımız o zaman daha da genişləyəcək.

Bəzi aydınlarımız İranda olan başqa hərəkətlər ilə tənqidi diyaloğun qurulmasından yanadırlar. Bunun bizim milli çıxarlarımız uğrunda ola biləcəyini duşunürlər. Sizcə böylədir, yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsimi var?

Bu hərəkətlərin içində ərimə təhlükəsi deyə bir şey yoxdur. Əgər bu hərəkət hansısa bir hərəkətin içində əriyəcək dərəcədə zəifdirsə, o zaman ona güvənmək də olmaz. Niyə ərisin ki? Əriyəcək olan bir hərəkətin gələcəyinə güvənmək olmaz ki. İranda bəzi dəyişimlər olacaq ki, biz onlarla işbirliyi etmək zorunda olacağıq. Biz bu ölkədə yaşayırıq, bu ölkənin gerçəklərinin dışına çıxa bilmərik. Yaşıl Hərəkətlə işbirliyi edəlim deyənlər də haqlıdırlar. Burada haqsız olan yoxdur. Önəmli olan olaya hansı baxış açısından baxmaqdır. Yəni yaşıl hərəkətə qatılımdan niyət nədir, o, göz önündə bulunmalıdır. Yaşıl Hərəkət İranda yaşayan bütün millətlərin yararınadır. Başda da bizim yararımızadır. Çünkü Musəvi türkdür. Biz soy olaraq türk olan hər kəsin türklüyə yararlı ola biləcəyinə inanmalıyıq. Yoxsa 30 milyon türk haqqından danışa bilmərik. 30 milyon türk dediyimiz varlığın 10 milyonu bəlkə Musəvi kimidir. Biz fərdlərlə ilgilənməməliyik sistemlə ilgilənməməliyik. Yəni örnəyin Musəvini də türklüyündən uzaqlaşdırmış olan bir düzən var. Bu düzən bizim düşmənimizdir, Musəvi kimi şəxsiyətlər deyil. Ayrıca, bu gün Musəvi dünyada demokrasidən yana olan bir lider kimi tanınmış və onun türk olması da bu açıdan türklər üçün bir məziyətdir. Bir şəkildə biz Yaşıl Hərəkətin dışında deyilik. Liderliyindəyik. Türk insanı olaraq bu hərəkətin başındayıq. Ancaq modern türk istəkləri olaraq hərəkətin dışındayıq. Bunu da ələ keçirmənin yöntəmləri üzərində düşünməkdə yarar var. Musəvi özbəöz türkdür. Onun dünyagörüşü dartışıla bilər, ancaq milliyəti türkdür. Milliyəti insan verən doğadır. Onu dəyişdirmək olmaz. Dəyişimi, asimilasion yolu ilə olur.

Birləşdirci amillər nədir?

Bizim əsas birləşdirici amilimiz ortada yoxdur nə yazıq ki. Çünkü birləşdirici amil, düşüncələr deyil, ortaq bir inancdır. Düşüncə professional bir işdir. Biri az bilər, biri çox. Ancaq toplumu bir mərkəzdə bütünləşdirən ortaq bir inancdır. Bu günə qədər də bizim farsların qarşısında yenilişimizin səbəbi budur. Məsələn Doğu Türkistanda birləşdirici bir inanc amilir var. Toplumun asimilasionunu önləyir. Məncə Doğu Türkistanda asimilasion yoxdur, kolonizasion var. Ancaq İranda türklərin asimilasionu söz qonusudur. Çünkü Uyqurların inanc fərqliliyi onların qoruyucusu və bizim farslarla inac özdeşliyimiz bizim əridicimizdir. Bunun üzərində böyük din mütəfəkkirləri düşünməlidir. Bu, bizim tarixi sorunumuzdur, əsas sorunumuzdur. Türk—İslam inancı oluşmalıdır. Bunun əskilərdən örnəkləri vardır. Ancaq Pəhləvilər, özəlliklə islam rejimi çox güclü biçimdə türklərin özgürlükçü İslam alqılayışlarını məhv etdilər. Bunu canlandırmanın bir yolu olmalı. Bir mədəniyətin orta dirəyini təşkil edən inancdır. Bir toplum inancını itirdiyində, başqa millətlərin içində əriməsi asanlaşar. Bizim inancımızı farslar çalmışlar. Bunu onarmamız lazımdır. Türk kimliyi Anadoluda olduğu kimi İranda da türklərin inanc düzeyinə yüksəlməlidir. Atatürkün ən böyük başarısı türk kimliyini toplumun tarixi inancı ilə özdeşləşdirməsi olmuşdur. Biz bu kimi böyük işlərlə uğraşmalıyıq. Bu da sükut anlamında deyil, tarixin dərinliyini etkiləyəcək işlər görmək anlamındadır.

دانیشیق- 14 / آزربایجان دموکراسی اوجاغی نین گونتای گنجالپ لا اوزه ل سؤیله شی سی

آذربایجان دموکراسی اوجاغی : میللی حرکت نه زامانا قدر ایراندا اولوب-بیتن‌لر حاقیندا سوکوت ائده‌جک ؟ میللی فعال‌لارین سوکوتو اونلاری توپلومون مرجع طیفی دورومون‌دان آییرماغا  زمین یاراتمازمی ؟ ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار  ؟ و …. بونا بنزر باشقا سورولاریمیزین جاوابینی سیاسی آراشدیریجی سایین گونتای گنجالپ دان سوروشموشوق، سایغی دیر دوشونورلریمیزین امکداش‌لیغی ایله بو مباحیثه‌لرین گئنیشلنمه‌سی و بو مباحیثه‌لرین ایچین‌دن میللی منافعیمیز اوغروندا دوغرو بیر یول خریطه‌سی‌نین ایپ اوجلاری‌نین چیخماسینی آرزو ائدیریک.

اينديکي دورومدا نه ائتمه لي یيک؟

بعضن ايجتيماعي اولايلارين سورعتلي گليشمه سي اينسانلارين بيلينج دوزئييني اوسته له يير. ياراديليشي اعتيباري ايله اينسانين دويقوسالليغا قاپيلماسي اؤزونو دوشونجه لره بوراخماسيندان داها آساندیر. بو اوزدن ده تاريخ، دويقولارين اورونو، بيليم ايسه، داها چوخ دوشونجه نين اورونودور. بيليم و دويقوسالليق آراسيندا تارازليق ياراتماق گره کير، یعنی عاغیل و دویقو آراسیندا. مشخص اولاراق «نه ائتمه ميز گره کير؟» سوروسونا من بو شکيلده جاواب وئره بيلرم: بيز چاليشمالاريميزي دويقو پلانيندان دوشونجه پلانينا سؤوق ائتمه لي یيک. چونکو بيز تاريخ بويو فيکرن مغلوب اولموشوق. اينقيلاب ياراداجاق گوجوموز هر زامان اولموش، ايندي ده وار. لاکين ميللي دوشونجه زمينينده بيز اوزون زاماندان بري يئنيله- يئنيله گلميشيک. اساس آماجيميز بو يئنيلگه ني تاريخدن قالديرماق اولماليدير. بونون اوچون سياسي-ايجتيماعي اينقيلابا ايمکان يوخدورسا، مدنييتده اينقيلاب ائتمه لي یيک. بيزيم بو قونو اوزرينده درينجه چاليشماميز گره کير. فارسلارين پوزيسيونو ايله بيزيمکي عئيني دئييل. بيز آسيميلاسيونا محکوم ائديلميشيک. مدني اينقيلاب يولويلا بيريکديره جگيميز گوجو باشقا تور الده ائده بيلمريک. يعني بير نيته ليک يولوندا چابالاريميزي سوردورمه لي یيک. تلسمه يه گرک يوخدور، تاريخين سونو دا دئييلدير. ميللي دويقو و دوشونجه لريميزي توپلومون درين قاتلارينا داشيماليييق. بو دا اؤرنه یين ايراندا هانسيسا حرکته و گؤستريلره قاتيلماقلا گئرچکلشه بيلمز. فارسلار دئموکراسي يولوندا موباريزه آپاريرلارسا، بيز ميللي- دئموکراسي يولوندا موباريزه آپاريريريق. هر تورلو ايراندا دئموکراسي ساواشلارينا مورال دستک وئرمک بورجوموزدور، آنجاق بو اؤز کيمليگيميزی اونوداراق او حرکتين بير پارچاسي اولماق آنلاميندا اولماماليدير. اولايلاري موقاييسه يولو ايله داها ياخشي آنلايا بيلريک. چينده دئموکراسي يولوندا موباريزه گئدير. آنجاق دوغو تورکيستانين دردي باشقا. بونا رغمن باتيداکي دوغو تورکيستان ليدئرلري چينده کي دئموکراتيکلشمه حرکتينه قاتيلماسالار دا اونا تئوريده دستک وئرمکده ديرلر. سانيرام بيزده ده بونا بنزر پوزيسيون وار. ياشيل حرکتي دونيا دستکله مکده ايکن، بيزيم اونا «بونلار دا کئچميشده ايقتيداردا اولموشلار» کيمي باياغي سؤزلرله قارشي چيخماميز ائتيک دئييل، دونياداکي اؤزگورلوک دالغالاري نين اسينتيسي ايله اويوملو آچيقلاما دئييل. آنجاق بوتون اولانلارين اؤته سينده بيزيم تمل سورونلاريميز وار، اونا جاواب وئرمه ميز لازيمدير. دوشونن بير تورک توپلومو اولوشدورماميز لازيم. بونون اوچون ميللي آيدينلاما ائوره لري گره کير. بو، اولمادان بيز گئرچک تاريخي پوزيسيونوموزو الده ائده بيلمريک. منجه، بير چوخ سواللار دوشونجه زمينينده هله جاوابلانيب توپلومون قاتمانلارينا ياييملانماميشدير. دوشونجه دوزه ني دَييشمه ليدير، يوخسا هئچ بير دَييشيم اولماز. بيزيم آچيميزدان دا گئرچک اينقيلاب بودور. اوزون سورسه ده بيز چابالاريميزي بو يؤنده يوروتمه لي یيک. بير آز دا بيز صبيرلي اولاليم، باشقالاري اينقيلاب ائتسينلر. تلسمه يه گرک يوخدور و گنجلريميزي بو جاناوار رئژيمه يئم ائتمه مه لي یيک. دونيا و اورتا دوغوداکي اولايلار بو رئژيمله حسابلاشاجاق. اوزون سورمز. بيز آنا آماجيميزين پئشينده اولماليييق. ميللي کادرلاشما، ميللي ايراده، ميللي هوقوق، ميللي اوردو، ميللي کيمليک. بيزيم آنا سورونلاريميز بودور. بونلارين سياسي، مدني، هوقوقي و تاريخي ادبيياتيني هله اولوشدورماميشيق. بيز هله اکينله مشغول اولماليييق. بيزيم بيچينيميز بير آز زامان آلاجاق. زامان هر شئيين چؤزوجوسودور. يئتر کي، بو زامانين ايچيني تورکچه دوشونجه لرله دولدورا بيله ليم. بيز ميللي حرکتين دوشونجه سيني، ائتيگيني و ائستئتيگيني اولوشدورماقلا گؤرولي یيک.

ايرانداکي ايچ چکيشمه هارا گئدير؟

بير چوخ فيلوسوفلارين اورتايا قويدوغو ديالئکتيک ائوريم سورجي ايران شرطلري اوچون ده اويقولانماقدادير. هر حاکيم تئز اؤز ايچيندن آنتيتئزيني يئتيشديرر. بئله اولمازسا، ائوريم اولماز. ايران اينقيلابي دا اؤز آنتيتئزيني يئتيشديرميشدير. هئچ بير موخاليفت ايراندا ياشيللار کيمي بو مؤحتشم حرکتي يارادا بيلمزدي. چونکو اونلارين هئچ بيري نين خالق ايچينده نوفوذو يوخدور. ياشيل حرکت ايلک باشلانقيجيندا ياسال بير حرکت ايدي. باخ، آنتيتئزلر بو شکيلده ياسال اولاراق اورتايا چيخار، سونرا ياسالارا سيغماز، يئني آناياسا ايستر. ياسال اولدوغو اوچون دَييشيمدن يانا اولان، ديني ايستيبداددان بئزميش اولان توپلوم چوخ گوجلو شکيلده قاتيلدي. چونکو ايلک گونلرده اؤلدورمه يوخ ايدي. تبليغات ايدي. سئچيمه حيله قاريشديقدان سونرا دا توپلومون قاتيليمي چوخ مؤحتشم ايدي. چونکو ياسال حرکت ايدي. یا دا توپلوم یاسال اولدوغونو سانیردی. اؤلدورمه لر، سالديريلار توپلومو قورخوتدو. قاتيليملار آز اولسا دا داوام ائتدي. آنجاق هر باسقي اؤزونه اويقون تپکي اولوشدورار. ياشيل حرکت ياسا ديشيليغينا ايته له ندي. ليدئرلري توتوقلانديقدان سونرا تامامن بو ساواش ياسالارا قارشي دؤنوشدو. ايندي آرتيق آناياسانين اويقولانماسي يولوندا دئييل، آناياسانين دَييشمه سي يولوندا ساواش گئدير. اوزون ايللر بويونجا اؤلکه نين سرمايه سيني اله کئچيرميش بو رئژيم اؤلر، آناياسانين دَييشيمينه گئتمز. دونيا کامواويو رئژيمه قارشي دؤنوشموش بو ساواشا دستک وئرير. بو اوزدن ده آرتيق بؤيوک اوچوروملار موخاليفت و رئژيم آراسيندا اورتايا چيخميش. بؤيوک آيت اللاهلار دا ليدئرلرين توتوقلانماسينا تپکي گؤستريرلر. بو گليشمه لر رئژيمه قارشي ساواشي داها دا تشويق ائتمکده دير. آنجاق دَييشيمين چوخ قانلي و سانجيلي، هم ده اوزون وعده لي اولماسي سؤز قونوسو اولا بيلر. اؤنملي اولان توپلومدا رئژيمين 32 ايلليک قورخو دوزَنينه قارشي اعتيراض جسارتي نين يارانماسيدير.

بيز نه زامانا قدر سوکوت ائده جه یيک؟

سوکوت ائتمه ميشيک. گوجلو دوشونجه ايشلري ايله اوغراشان اينسانلاريميز وار. هم داخيلده، هم ده خاريجده. يانليش اورتاملاردا چتينليکله بيريکديرديگيميز ميللي ائنئرژيميزي سوکوتو پوزماق آدي ايله هدر وئرمک دوغرو اولماز. ظاهيرن سس سيزليک اولاراق گؤرنن بو سوکوتوموزون پوزولماسيني زامان اؤزو بللي ائده جک. بيز ايراندا دئموکراسي يولوندا گئدن ساواشلارا آچيقجا آچيقلامالاريميزدا دستک وئرمه لي یيک منجه. بونون ياني سيرا بللي زامان اوچون حاضيرلانماليييق. ياخين گله جکده ده بؤيوک دَييشيملر اولا بيلر. خامنه ایي اؤله بيلر. باشقا اولايلار دا اولا بيلر. بئله اولور گئنلده. ائله بير آن گلير کي، ديکتاتور رئژيملر آرتيق خيابانلارداکي گؤستريلره گول له آتا بيلمير. موزاکيره يه باشلايير. هر زامان بئله اولموش، ايراندا دا بئله اولاجاغي بکله نير. باخ، بو زامان بيزيم سوکوتوموزون ايچيندن بؤيوک سسلر چيخاجاق. بيز بو گونه حاضير اولماليييق. گونئي آذربايجاندا و ايرانين گئنه لينده مؤحتشم تورکلوک حرکتي باشلامالي و ايرانين دَييشيک حربي يئرلرينده گؤرَولي اولان تورکلري ميللي حرکتين يانيندا و اؤنونده آپاريجي گوج کيمي گؤرمه لي یيک. بئله اولمازسا، باتي آذربايجاندا ميلتيميزين اوزَرينه سويقيريم اويقولانا بيلر. ميلتيميزي قوروماقلا موکللفيک. آنجاق او زامان هانسي سياسي اؤنجه ليکلرله چيخيش ائده جگيميز قونوسوندا بير سؤز دئيه بيلمرم. بونو او زامانکي پوزيسيونلار بللي ائدر.

 

بيزيم عمل ائتمه ميز اوچون هانسي شرطلرين اولماسي گره کير؟

بيرينجي، توپلوموموزدا گئنيش تورکلوک بيلينجي اولوشماليدير. بو اولمازسا، اولماز. ايکينجي، توپلوموموزدا تورک کيمليگي و تورک ديلي اوداکلی (مرکزلي) چاغداشلاشما سورجي باشلاماليدير. اوچونجو، بيزيم باشقالاري ايله تاريخي ايستکلريميزين سينيرلاري بليرلنمه ليدير. نييت بيزيم حرکتين اونتولوژيسيني اولوشدورار. توپلوملار تاريخلرينه، طبيعتلرينه گؤره ميلتلشمزلر، نييتلرينه گؤره ميلتلشرلر. آتا سؤزوموز دئيير: «نييت هارا منزيل اورا.» نييتيميزين يازيسي، صنعتي، ائتيگي و ائستئتيگي آچيقجا گؤز اؤنونده اولماليدير. بؤيله اولدوغوندا عمل اوچون، يالنيزجا هله صينفي کيمليگي بللي اولمايان گنجلر آکتيو اولمازلار، بوتون صينيفلر، اؤزلليکله اورتا صينيف ده بو حرکته قاتيلار. 2006-جي ايلده گنجلريميز شهيد اولدو. بو موباريزه يه بازار دستک وئرمه دي. اعتيصابلار اولمالي ايدي. ندن بئله اولمادي؟ چونکو اونو دا زامان يئتيشديره جک. بيزيم موباريزه يه بوتون طبقه لر قاتيلمالدير. بونلار زامانلا اولوشاجاق و بيزيم عمل مئيدانيميز او زامان داها دا گئنيشله يه جک.

بعضي آيدينلاريميز ايراندا اولان باشقا حرکتلر ايله تنقيدي دييالوغون قورولماسيندان ياناديرلار. بونون بيزيم ميللي چيخارلاريميز اوغروندا اولا بيله جگيني دوشونورلر. سيزجه بؤيله دير، يوخسا او حرکتلرين ايچينده اريمک تهلوکه سيمي وار؟

بو حرکتلرين ايچينده اريمه تهلوکه سي دئيه بير شئي يوخدور. اگر بو حرکت هانسيسا بير حرکتين ايچينده ارييه جک درجه ده ضعيفديرسه، او زامان اونا گووَنمک ده اولماز. نييه اريسين کي؟ ارييه جک اولان بير حرکتين گله جگينه گووَنمک اولماز کي. ايراندا بعضي دَييشيملر اولاجاق کي، بيز اونلارلا ايشبيرليگي ائتمک زوروندا اولاجاغيق. بيز بو اؤلکه ده ياشاييريق، بو اؤلکه نين گئرچکلري نين ديشينا چيخا بيلمريک. ياشيل حرکتله ايشبيرليگي ائده ليم دئينلر ده هاقليديرلار. بورادا هاقسيز اولان يوخدور. اؤنملي اولان اولايا هانسي باخيش آچيسيندان باخماقدير. يعني ياشيل حرکته قاتيليمدان نييت ندير، او، گؤز اؤنونده بولونماليدير. ياشيل حرکت ايراندا ياشايان بوتون ميلتلرين يارارينادير. باشدا دا بيزيم ياراريميزادير. چونکو موسوي تورکدور. بيز سوي اولاراق تورک اولان هر کسين تورکلويه يارارلي اولا بيله جگينه اينانماليييق. يوخسا 30 ميليون تورک حاققيندان دانيشا بيلمريک. 30 ميليون تورک دئديگيميز وارليغين 10 ميليونو بلکه موسوي کيميدير. بيز فردلرله ايلگيلنمه مه لي یيک سيستئمله ايلگيلنممه لي یيک. يعني اؤرنه یين موسويني ده تورکلوگوندن اوزاقلاشديرميش اولان بير دوزن وار. بو دوزن بيزيم دوشمنيميزدير، موسوي کيمي شخصييتلر دئييل. آيريجا، بو گون موسوي دونيادا دئموکراسيدن يانا اولان بير ليدئر کيمي تانينميش و اونون تورک اولماسي دا بو آچيدان تورکلر اوچون بير مزييتدير. بير شکيلده بيز ياشيل حرکتين ديشيندا دئييليک. ليدئرليگينده یيک. تورک اينساني اولاراق بو حرکتين باشينداييق. آنجاق مودئرن تورک ايستکلري اولاراق حرکتين ديشينداييق. بونو دا اله کئچيرمه نين يؤنته ملري اوزرينده دوشونمکده يارار وار. موسوی اؤزبه اؤز تورکدور. اونون دونیا گؤروشو دارتیشیلا بیرلر. میللییتی تورکدور. میللییتی اینسانا وئرن دوغادیر، اونو دَییشدیرمک اولماز. دَییشیمی، آسیمیلاسیون یولویلا اولور.

بيرلشديرجي عاميللر ندير؟

بيزيم اساس بيرلشديريجي عاميليميز اورتادا يوخدور نه يازيق کي. چونکو بيرلشديريجي عاميل، دوشونجه لر دئييل، اورتاق بير اينانجدير. دوشونجه پروفئسسيونال بير ايشدير. بيري آز بيلر، بيري چوخ. آنجاق توپلومو بير مرکزده بوتونلشديرن اورتاق بير اينانجدير. بو گونه قدر ده بيزيم فارسلارين قارشيسيندا يئنيليشيميزين سببي بودور. مثلن دوغو تورکيستاندا بيرلشديريجي بير اينانج عاميلي وار. توپلومون آسيميلاسيونونو اؤنله يير. منجه دوغو تورکيستاندا آسيميلاسيون يوخدور، کولونيزاسيون وار. آنجاق ايراندا تورکلرين آسيميلاسيونو سؤز قونوسودور. چونکو اويقورلارين اينانج فرقليليگي اونلارين قورويوجوسو و بيزيم فارسلارلا ايناج اؤزدئشليگيميز بيزيم اريديجيميزدير. بونون اوزَرينده بؤيوک دين موتفککيرلري دوشونمه ليدير. بو، بيزيم تاريخي سورونوموزدور، اساس سورونوموزدور. تورک— ايسلام اینانجی اولوشماليدير. بونون اسکيلردن اؤرنکلري واردير. آنجاق پهلويلر، اؤزلليکله ايسلام رئژيمي چوخ گوجلو بيچيمده تورکلرين اؤزگورلوکچو ايسلام آلقيلاييشلاريني محو ائتديلر. بونو جانلانديرمانين بير يولو اولمالي. بير مدنييتين اورتا ديرگيني تشکيل ائدن اينانجدير. بير توپلوم اينانجيني ايتيرديگينده، باشقا ميلتلرين ايچينده اريمه سي آسانلاشار. بيزيم اينانجيميزي فارسلار چالميشلار. بونو اونارماميز لازيمدير. تورک کيمليگي آنادولودا اولدوغو کيمي ايراندا دا تورکلرين اينانج دوزئيينه يوکسلمه ليدير. آتاتورکون ان بؤيوک باشاريسي تورک کيمليگيني توپلومون تاريخي اينانجي ايله اؤزدئشلشديرمه سي اولموشدور. بيز بو کيمي بؤيوک ايشلرله اوغراشماليييق. بو دا سوکوت آنلاميندا دئييل، تاريخين درينليگيني ائتکيله يه جک ايشلر گؤرمک آنلاميندادير.

آزربايجان محورلي انسانلار و آزربايجان قايغيلي انسانلارين ميللي حركت ده يئري

اومود ايلقارلي

umudilqarli@gmail.com

گونئي آزربايجان ميللي حركتينين يارانماسيندا و گليشمه‌سينده باشقا ميللي حركت لر كيمي بير سيرا سئچكين انسانلارين(نخبه‌لرين) رولو اولموش و اولاجاقدير دا.سئچكين‌لر اؤز اؤزل قونوملارينا گؤره كوتله نين اويونو فورمالاشديرماقدا ائتكين اولورلار. اونلار بير دوشونجه‌ني ساوونماقلا  و يا اونا قارشي گلمكله اجتماعي دييشيم و دؤنوشوملره يئر ساغلاييرلار.بير مفكوره نين ميدانا گلمه سينده ، گليشمه سينده و كوتله آراسيندا ياييليب داورانيش دييشيمينه دك بوتون آشامالاردا نخبه لرين رولو اولور . نخبه لري ساپميش اولان بير ميللتين، گله‌جه‌يينه و قورتولوشونا اومودلو اولماق اولماز.

گونئي آزربايجان ميللي حركتينين دوشونجه و حركت(دئوينيم) اولاراق يارانيب ايره لي‌له‌مه‌سينده  بوگونه قدر نخبه لرين اؤزل يئري اولموشدورو دوروم حساسلاشديقجا نخبه لرين‌ده  رولو  داها حساس اولور. بو حساسيتي آرتيران باشقا بير سورون گونئي آزربايجان دا ميللي قورتولوشوموزو دوشونن نخبه لردن باشقا ، آيري دوشونجه لري ده منيمسه ين نخبه لر اولموش واينديده وارديلار. كئچميش قوشاغين (نسلين) ساغ سول دوشونجه لري و يئني نسليميزده ده ميللتچي‌ليك دن باشقا ، مركز ده گئدن دوشونجه لره اييليملي (متمايل) اولان انسانلاريميزين اولماسي هميشه ميللي حركتچي لري دوشوندورموشدور. كئچميش نسيل دن قالما سول دوشونجه لي لره قارشي حركت ده هميشه اؤزل تپكي لر اولموشدور. سول دوشونجه‌لي آزربايجانلي‌لار اؤزلري ده ساغ دوشونجه لي لردن داها چوخ ، ميللي حركتله ايلگيلنميشلر. بو قارشيليقلي ايلگيلنمه نين ندنلري چوخلارينا آيديندير. بورادا دا وورقولانماغي يئرسيز اولمازدير:

–        كئچميش ده سولچولارين باشقا قوروملاردان داها چوخ آنا ديل و آزربايجان موسيقي سي و گئنلده آزربايجانلا ماراقلي اولمالاري.

–        1324 –جو ايل فرقه حركاتي و اونون نتيجه سينده ميللي حوكومتده سول دوشونجه آخينينين رولو

–        سولچولارا ايران اسلام اقتداريندا يئر وئريلمه مه سي و سولچولارين اوپوزيسيون اولاراق كوتله يه دونوشلري

–        سولچولارين ميللي حركته اؤزلرين تجربه لي آغ ساققال و يول گؤسترن كيمي تقديم ائتمه لري

–        بير سيرا سولچولارين، زامانيندا شريعتمداري حركتينه قارشي حركت ائتمه لري و يا كورد حركتلري ايله ايش بيرليك ائتمه لري

بوتون بونلار سولچولارين ميللي حركته و ميللي گنج لييين سولچولارا باخيشلاريندا تأثيرلي اولموشدور.بعضا سولچولاري ميللي حركته قارشي خيانت سويه سينده  سوچلايانلاردا اولور. آنجاق چوخ آز ساي دا ميللت چي لر ساغ قوروملاري خيانت ائتمه ده  سوچلاييرلار. بير حالدا كي سوچ ياپيلميشسا ساغچي لاردا سولچولار قدر سوروملودولار. كئچميش ساغچي لاردا سولچولار كيمي ايران محور و ايران مركز دوشونجه ده اولوبلار. بونلار هر بيري اؤز دوشونجه سي اساسيندا عمل ائديبلر و هر ايكيسي نين گئديشي مركزه دوغرو اولوب.

سول و ساغ دوشونجه لي انسانلارا باخيشلاريميزدان آسيلي اولماياراق ، بوگون بو جريانلارين نخبه لرينين يئنه ده ميللتيميزين تاريخي حركتينده ائتكيسي اولاجاق.ميلي حركت اولاراق بو ائتكي ني اولوملو يونه يونلتمه ييميز سؤز قونوسودور.سول و يا ساغ دوشونجه لي انسانلارين و گئنل اولاراق سيرادان آزربايجانلي نين ميللي حركت ده هانسي يئري اولماليدير؟ حركتيميز سونوج آلماق اوچون بو آخين لارين نخبه لري و يانلي لاري ايله نئجه داورانمالي دير؟ ميللي حركت دئديييميزده بو انسانلاردا، گؤزه آلينمالي دير مي يوخسا يوخ؟

بوگون ميللي حركتيميز ده «آزربايجان محور انسانلار» و «آزربايجان مركزلي دوشونجه سيستمي» كيمي گؤزل تانيتيم لار و اولچولر واريميز.» آزربايجان مركزلي دوشونجه سيستمي» دئييلديكده ميللي ايدولو‍ژيميزين آنا چيزگي سي چاغريشير(تداعي اولور). بو دوشونجه سيستمي نين مركزي ، اؤزه يي ، چرده يي و اساس قايغي سي آزربايجان دير.بو دوشونجه يه اينانان و بو سيستمين هدفلرينه اولاشماق اوچون چاليشان انسانلارا ايسه  آزربايجان محورلي و يا آزربايجان مركزلي انسانلار دئييريك.

بو انسانلارين اساس قايغي لاري آزربايجان دير. سياسي ، اجتماعي ، فرهنگي ، اقتصادي و …  قرارلاريندا آزربايجان ميللي قازانجلاري سون سوزو دانيشير. ميللتچي دئدييييميز انسانلارين اؤزل قازانجلاري ميللي قازانجلار قارشيسيندا فدا اولور. بو انسانلار بوگون آزربايجانين سعادته چاتماغي اوچون ان گركلي وارليقلاريديلار. بو انسانلار بوگون ميللتيميزين اونجول لري اولمالي دير. ميللتيميزين قايناق قورومو (گروه مرجع) اولماليديرلار.بو انسانلار آزربايجانين ان عاجيل احتياجلارين دويوبلار. بو احتياجا كولگه سالان گتيرمه (واررداتي) و ايكينجي درجه لي احتياجلارين اؤدنمه سين يالنيز عاجيل احتياج اؤدنديكدن سونرا دوشونورلر. بو اساسدا ميللتيميزي تاريخي و ضروري حركتيندن جايديران ايكينجي درجه لي احتياجلاردان يولا چيخان حركتلره يول وئرميرلر. آزربايجان ميللتينين اؤندر قورومو بو گونكو گونده يالنيز ميللتچي لر اولمالي دير. آنجاق ميللتچي دئديييميز ، آزربايجان محورلي دئديييميز انسانلارين سايي قورتولوشا آپاراجاق قدر يئترلي دئييل. يالنيز آزربايجان محور انسانلارا دايانيب بو ميللتي قورتارماق اولماز، ميللي حقوقوموزو تام اولاراق آلماق اولماز . بيز ميللي حقوقوموزو آلماق اوچون ميللتيميزين چوخونلوغون موبايليزه ائتمه لي ييك. دوغال دير كي كوتله نين هاميسي آزربايجان محور انسانلار اولماياجاق. بو اساسدا ميللي حركت ، گئت گئده ماهيت اعتيباري ايله ميللي اولماقدان باشقا ، ميللتين بوتون قاتمانلاريني دا قاپسامالي دير. ميللي حركت نتيجه آلماق اوچون گئنل لشمه لي دير (عمومي لشمه لي دير). عمومي لشمه ده ايسه اجتماعي قاتمانلارين هامي سيندان ، هر بير سياسي دوشونجه دن قاتيلانلار اولاجاقدير. قاتيلان انسانلاري اورتاق بير قايغي بير آرايا گتيره جك. بو قايغي آزربايجان – وطن و «بيز» قايغي سيدير.اؤزونو آزربايجانلي بيلن هركس بو قايغيني داشياجاق. يالنيز مسئوليت سيز ، دويغوسوز ، كوبودلاشميش و جيليزلاشميش انسانلاردا بو قايغي اولماز. يوخسا هر بير انسان ياشاديغي ائوي قوروماق ايستر. هربير سوروملو شخص منسوب اولدوغو قورومو باشقا قوروملارا ترجيح ائدر و ….

بوگون مركزده كي ياشيل حركت ده اورتاق بير قايغي وار : ايران قايغي سي. ساغ چي سي دا ، سولچوسودا ، شاهچي سي و جمهوريت چي سي و… هامي سي ايراني دوشونور.آنجاق هامي نين اينامي بير سويه ده دئييل. هامي تهلوكه ني اولدوغو كيمي گورمور …

بيز ائله بير زيروه يه چاتماق اوچون ، ائله بير ميللي – عمومي حركت يولا سالماق اوچون آزربايجان قايغيلي انسانلاري بير آرايا گتيرمه لي ييك. بو اينسانلارين سايي آزربايجان محور اينسانلاردان قات قات آرتيقدير. اريمه‌ميش، ساتيلماميش و ساغ‌دويولو هر بير يوردداشيميزدا آزربايجان قايغيسي اولابيلر. ساغچي سي ، سولچوسو و سيراوي انسانلاريميز بئله ، بو قايغيني داشييابيلر. اونا گؤره ده بوگون آزربايجان محورلي انسانلار اؤن سيرا  دا اولسالاردا ، ميللي حركتين سيستم اولاراق چرده يي ديلرسه ، آزربايجان قايغيلي انسانلار بو سيستمين ايچ چئوره سين (محيط داخلي) اولوشتورماليديلار. بيز بونا چاليشماليييق و كيمسه‌نين حركتدن كوسمه‌سينه ندن اولماماليييق. آزربايجان مركزلي سولچو و ساغچي‌لارين ايسه ،سول و ساغ دوشونجه‌لريني گليشتيره‌رك گلجكده اؤلكه‌ميزين ايداره اولونماسينا ائرته‌له‌مه‌لري يارارلي اولار. بو اينسانلاريميزي داشيديقلاري سياسي دوشونجه‌لرينه گؤره سوچلاماميز و ديشلاماميزلا ، بو دوشونجه‌لرين دانيلماسيني و ايكي اوزلولويو بئجرمه‌مه‌ليييك. آزربايجان محورلي سولچولارلا ايران محورلي سولچولاري بير سايماق اينصافسيزليقدير و ميللي قازانجيميزا دئييل.

آزربايجاني سئون و اونون قايغيسينا قالان هر كس ميللي حركتين ايچينده دير. بيرينجي سئوگي لري آزربايجان و ان اؤنملي قايغيلاري آزربايجان اولانلار ايسه، سياسي و اقتصادي باخيشلاريندان آسيلي اولماياراق، ميللي حركتين اؤنجول لري و يؤنتيجي لري اولمالي ديرلار.

دانیشیق-3 / آزربایجان دموکراسی اوجاغی نین » علی رضا اردبیلی » ایله اوزه ل دانیشیغی

مصاحبه لریمیزین آردیندا اوچونجو دانیشیغی سایین «علي رضا اردبيلي ، تريبون سايتي نين رداكتورو و آذربايجان  فدرال دموكرات حركاتي نين ايجرائيه هيئتي نين عوضوو» ایله گئرچک لشدیرمیشیک.

کئچن ایکی دانیشیغیمیز میللی حرکت ایچینده دیققت ایله ایزلنمیش و گئنیش موباحیثه لره زمین یاراتمیشدی و همین دانیشیقلار » آذربایجان دموکراسی اوجاغی » نی دیققت مرکزینه چئویرمیش و حرکت ایچی دیالوگ و فیکیرداشلیق اوفوقینا ایشیق ساچاراق یئنی بیر دونمین باشلانماسینین خبرچی سی اولموشدور.

میللیدوشونجه میزین دوستاقلانما سیمگه سی اولان گنج دوشونوروموز سایین سعید متین پور آدینا باشلایان بو دیالوگ پروژه سی و دانیشیق لار سئریسی بوتون ضیالی لار و دوشونورلریمیزین فیکیرلرینه ایشیق توتماق اوچون داوام ائده جک و اومیدیمیز اورتایا قویولان دوشونجه لرین باشقالاری طرفیندن تنقید ائدیلمه سیدیر .

ایندیسه اوچونجو مصاحبه نی اوخوجولارا تقدیم ائدیریک :

• «آذربايجان  دانيشير» سندي نين نشري و اوندان عمله گلن هرطرفلي ايستقبال، بير دٶنوش نوقطه سي اولدو. او سند ده دونيادا غربين پارلامنتاريستي و ليبرال عنعنه لري (بيرينجي بند)، فدراليستي بير رژيم ين يارانماق ضرورتي (ايكينجي بند)
• بيزي موصيبته دوچار ائتمك اگر باشقالاري نين ايشي اولوبسا، موصيبتدن قورتارا بيلمه مك، قطعاً  اٶز سوچ و گناهیمیزدیر.
• بوگون آذربايجان، «نه غزه، نه لبنان،…» كيمي ارتيجاعي شوعار قارشي سيندا، «مرگ بر …، چه غزه، چه لبنان، چه تهران» مضمونوندا مترقي شوعار قويماسا، همان ارتيجاعي شوعارلارين آذربايجانا سرايت ائتمه سي نين قارشي سيني آلا بيلمز.
• ايرانين اولايلاري بيزيمده اولايلاريميزدير. بيز حتي ايراندان آيريليب موستقيل بير اٶلكه اولساق بئله، بير قونشو فارسيستانين مسئله لري بيزي تأثيرسيز بوراخا بيلمز. سياسي مسئله لره بئله غریزی ياناشماق،  بيزي حساس تاريخي-سياسي مقاملاردا آغير ايتگيلره معروض قويا بيلر.

آشاغیدا بو اطرافلی و گئنیش موضوعلارا توخونان مصاحبه نی اوخویون:

س. بیلدیگینیز کیمی بو گون آذربایجانین چئشیدلی یونلرینده حاضر اولان و میللی حرکت یا میللی – دمکراتیک حرکت عنوان ایله آدلانان گئنیش بیر اجتماعی – سیاسی حرکت واردیر ، سیز بو حرکتین کوکلرینی هاردا گورورسوز ؟ و اساسا بو حرکت هانسی سیاسی و تاریخی ضرورت لره دایانیر ؟
بو حركت، ماهيت اعتيباريله ايراندا 90 ايله ياخين حاكيميتده اولموش فارس راسيستي سيستمينه قارشي گئجيشمیش بير جاواب دير كي، بو سياستين قارشي سيندا بير دموكراتيك آلترناتيو قويور. حاضيركي حركت، آرتيق يالنيز نفياً يوخ، همده اثباتاً اٶز تئزلريني ( تئوری لر ) و شوعارلاريني ايره لي سورور. حاكيم فارسچي سيستم ريضاخانلا قورولور، آمما او زامان بيز فارس سلطه طلب لييينه قارشي محدود دا اولسا كوتله وي معنادا بير اعتيراض حركتينه شاهيد اولموروق و يالنيز بئله حركات 1990-جي ايللرده باشلايير. منيم نظرده آلديغيم بو 60-70 ايلليك گئجيشمه و یوبانمادير.

اوچ نسلي احاطه ائدن بير دٶور بئله باخاندا اوزون زامان گٶرونسه ده، بو گئجيشمك، بير تانينميش قانون اساسيندادير. هر توپلوم، فردلردن عيبارتيدير و فردلر اٶز حياتلاريندا و سياسي داورانيشلاريندا راسيوناليست ( عقل گرا ) و پراگماتيست ( عملگرا ) اولورلار. ريضاخان مشروطه نين اساسي قانونو دئيشيب، فارس ديليني رسمي ديل اعلان ائدنده، اهالي نين چوخ كيچيك بير قيسمي يازيب اوخوماق باشاریردی یعنی ساوادلی لار ین سایی یوخ درجه ده آزیدی. باشقا طرفدن ديل كيمليگي اساسيندا قورولموش ظولم، بيزيم جوغرافيادا هله تانيش دئيلدي.

ديل اساسيندا موهنديسليك ائديب، يوخاريدان اعمالي نظر ائتمك، تحصيل سيستمي، مطبوعات و مئديا واسيطه سيله مومكون دور. تاريخ بويودا ديل، ائتنيك يا جينسي منسوبيت اساسيندا تبعيضلر اولموش آمما آيري سئچگي ليكلره قارشي سياسي و كوتله وي اعتيراضلار يا موحاريبه لر اولماميشدير. بو مسئله ني من موقاييسه يولو ايله آچا بيلرم. سيز باخين ديني و مذهبي منسوبيته، بيزه معلوم اولان، سون 2000 ايلين تاريخي ائله بير نٶوع ديني و مذهبي منسوبيت دن دوغان هويتلر اساسيندا ، موحاريبه لرين تاريخي دير. البته بو موحاريبه لرده هميشه دونيوي موتيولر داها جيدي رول اويناميشلار آمما اينسان توپلوملاري اٶز ديني و مذهبي كيمليكلريندن ايره لي گلن هويتين اساسيندا يوموشاق دئسم، حساس اولماغا عادت ائتميشلر. آمما ديلدن گلن هويت اينسانلارين بير-بيرلريله اونسيت باغلاماسيندا و عائله قورماق كيمي موهوم مقاملاردا بویوک رول اويناسادا، داها اٶلكه دن اٶلكه يه زووارلار يا حربي قوشون دالغالاري يولا سالماميشدير.

بيزيم حركتيميز، ديل هويتينه دايانديغينا گٶره، مودرن بير حركتدير. بو سجيه، حركتين باشلانماسي و كوتله ويلشمه سي دٶورونده آچيق-آيدين بير ضعف دير. آمما حركتين دواميندا مسئله فرق ائدير. دونيادا ان ابتدایی و پريميتيو توپلوملاردا دا بير ديني رهبر جماعتی آسانليقلا مئيدانا گتيرمك قابليتينه ماليك دير. اينسانلار اٶز ديني رهبرلرينه اينانيرلار و اونلاردان گوجلو تأثير آليرلار. بو ايسه حركتين باشلانماسيندا ان اٶنملي رول اوينايا بيلر. آمما بوگون 2009-جي ايلده بيز دونيانين ان بٶيوك مستعمراتي سيستملري نين لغو اولماسيندان معين درسلر آلميشيق. بيلديیيز كيمي ايكينجي دونيا موحاريبه سيندن سونرا بير چوخ آفريقا و آسيا اٶلكه لري، ميللي آزادليق نتيجه سينده بريتانيا، فرانسا و آیری موستملكه چي متروپوللاردان آيريليب و موستقيل اولدورلار ، موستقيل اولدولار آمما خوشبخت بير حياتا قووشماديلار. آزادليغا چاتميش سابيق مستعمره لر بير عوموم قايدا كيمي ايلكين هيجانلار و شيشيرديلميش خوش گورو ( خوش بینی ) دٶوروندن سونرا، استعمار دٶوروندن داها آغير بير دوروما دوشدولر. رفاه و مدني آزادليقلار باخيمندان وضعيت يا دئییشمه دی يا پيسلشدي. بو تجروبه لردن خبري اولانلار كيمي، بيزيم اوچون آذربايجان ميللي آزادليق حركتي نين مودرن ليگي چوخ الويريشلي دير. شوكورلر اولسون كي استارت دٶورو آرتيق آرخادادير و بيز هم حاضيركي دورومدان قورتولماق و  غلبه نين صاباحي اوچون  مسئوليتله بير پلان دوشونومه لي ييك.  اٶنجه وئرديييز سوآللاردا من حركتي تمثيل ائدن شخصلردن بعضي آدلاري اٶرنك وئرديم. اونلار  موعاصير و مدرن قلم و تفكور صاحبلريديرلر. نظره آلين كي سابق سووئت ايتتيفاقي  هم چكسلوواكي ني و هم افغانستاني ايشغال ائتدي. افغانيستاندا ديني ضديت و ديني هويت ده دوغان حساسليق و آنتاقونيسم اساسيندا اينسانلار دونيانين او زامانكي ايكي نومره لي اوردوسونا قارشي موباريزه يه جلب اولدولار. آمما نه چكسلوواكي نه مجارستان و نه پولشادا ( لهستان )  اينسان حاقلاري و بشري ديرلره دايانان آزادليق حركاتي افغانستان كيمي اهالي ني ايشغالا قارشي سفربر ائده بيلمه ديلر.

س. بو حرکت نه آختاریر و اونون سیاسی – اجتماعی آماجلاری ندن عبارتدیر ؟
منيم باخيميمدان بو حركت بيزيم تورك ميللتيميزه خوشبخت ياشاييش آختارير. حركت آذربايجاندا ائله بير محيط یاراتماق استه ییر کی، بوتون غرب اٶلكه لري قاپيلاريني آچيب، آذربایجانلی لارا گل-گل دئسه لر ده، هئچ آذربايجانلي مادي ياشاييشيني ياخيشلاشديرماق يا مدني و سياسي آزادليقلارين اولماديغينا گوره وطنين ترك ائتمه سين . حركت ايستير كي بير آذربايجانلي نين اورتا آيليق معاشي بوگونكو مظنه ايله 3-4 مين دوللار اولسون. حركتين آماجي، آذربايجاني توسعه تاپمیش و علم و مودرن محصوللار توليد ائدن اٶلكه يه چئويرمكدير.

آذربايجان بوگون ، جناب دوكتور اكبر اعلمي نين سٶزو ايله ايفاده ائتسم، بير ميللي آپارتايد رژيمي نين اسيري دير. آذربايجان توركونو تحقير ائدن بو رژيمين چرچيوه سينده، آذربايجانلي اٶزونه اينانان و مسئوليت قبول ائدن وطنداش كيمي توپلومونون ايشينده موداخيله ائده بيلمير. بوتون بو آپارتايد سيستميني اٶزونه قارشي گٶرن آذربايجان توركو، بير فرد كيمي وضعيتيني ياخيشلاشديرماقدا ال-قولونو باغلي گٶرور. تورك و عرب ميللتلرينه قارشي نيفرت تبليغ ائدن راسيستي حاكميت، اينسانلارين ديلينه قدغن قيفيلي وورماقلا، اونلارين بير وطنداش كيمي اينكيشافيني غيري مومكون ائتميشدير. بو هر ساحه ده گٶرونمكده دير. ايستر آذربايجاندان فارسيستانا آرا وئرمه دن آخان ايشسيزلر اوردوسونون اولماسي و ايستر ان پارلاق ايستعدادلارين اينكيشافي يولوندا اولان مانعلرين موجودلوغوندا. بئله بير آپارتايد سيستمي نين قارشي سيندا، آزاد وطنداش جمعيتي ياراتماق ايسته ين موعاصير گونئي آذربايجان اوچون ديل مسئله سي ، اعتيراضلاري مركزلشديرن (كانوني ائدن) نٶقطه دير آمما نه موباريزه نين هاميسي دير و نه باش مقصدی . باش مقصد دئدي ييم كيمي مرفه توپلوم، بوللوق ياشاييش  و آزاد وطنداش جمعيتي ياراتماقدير.

س. حرکتی حمایت ائدن بللی بیر کسیم ( قشر ) یا اقتصادی طبقه وارمی ؟
ايراندا صينفي منافع اساسيندا سياسي داورانان ( رفتار ائدن )، داها دوغروسو، مادي منافعي له سياسي داوارانيشي آراسيندا  آشكار باغلاري گٶروشن «بازار» آدلانان تاجير و كسبه لر اولموشلار. حتي ميللي حوكومت دٶورنده باخمياراق كي، میللی دوولت ارضي رفورملاري ، ايقتيصادي پلانلارينين باشيندا قويموشدو و اكينچيلرين منافعيني جيدديتله قورویوردو، هم اكينچي لر و هم مولكه دارلاري ميللي حاكميتين موخاليف و موافيق لريني آييران سينيرين ( مرز ) هر ايكي طرفینده گٶرمك اولوردو.

ايراندا سون 60 ايلده باش وئرن سياسي حاديثه لرده فعال ليق ايله تانينان باشقا بير طبقه یا قشر دانشجو و اویرنجی لر اولموشلار. آكتيوليك و آغير هزينه لر وئرمكلريله تانينان » اویرنجی » فنومني ائله آذربايجان  ميللي حركتي نين ده آغير يوكونو داشيماقدادير. سون ايللرده آذربايجاندا بو قايدادان كنارا چيخماق عنعنه لري حيس اولموشدور. ميثال اوچون بابك قالاسيندا كئچيرلن ايلليك ميللي قورولتايلاردا  يا حاضيرداكي تيراختور مارشي ني  بو جهدلره اٶرنك كيمي قئيد ائتمك اولار.  آمما هله ده خاتمي دٶورونون تورك دانشجو مطبوعات و درگی لری و تورك طلبه لر حركتي ياديميزدادير.

بو گئنيش آلاندا گٶزه گٶروشن منظره ، آمما يئني ليك ، آذربايجان ميللي آزادليق حركتي نين طلبه و گنجلردن علاوه ديگر طبقه لري جلب ائتمك قابليتي نين آرتماسيندادير. بيلدييميز كيمي بير طرفدان آذربايجان سول و ليبرال فيكيرلرين دياري اولموشدور و باشقا طرفدن بير عنعنه اولاراق حتي ميللي حٶكومت دٶروندن باشلاياراق آذربايجان ميللي – دموكراتيك حركتي هم سول قوه لر طرفيندن تمثيل اولموشدور و هم سولچولوق ایله بير آليش-وئريش موناسيبتينده اولموشدور. شيمالي آذربايجانين سووئت ايتتيفاقي تركيبينده اولماسی بو مسئله ني هم درينلشديريب و هم موركبلشديرميشدير. بوتون بونلار عادتاً كونسرواتيو اولان اورتا طبقه نين آذربايجان ميللي- آزادليق حركتينه ياخينلاشماسينا مانع اولموشدور. آمما بوگون ميللي حركتين غاليب تفكورو كيمي اينسان حاقلاريني (و اونون بير حيصه سي كيمي شخصي مالكيتي) رسميته تانیيان، اينكيشاف يٶنلو، سياسي باخيمدان ليبرال و سوسيال عدالت باخيميندان سوسيال دموكراتيك مفكوره، بو مانعي آرادان قالديرميشدير. بوگون آذربايجان ميللي آزادليق حركتي هم اورتا طبقه و سرمايه صاحيبلري و هم ميللي مفكوره لي دين خاديملريني و باشقا محافظه کار قيشرلري اٶز سيرالاريندا گٶرمه يه بٶيوك حاضيرليغا ماليك دير. بو يولدا ايلك آدديملار موشاهيده اولسادا، مسئله هله بالفعل اولماميش ساييلير. البته نظرده آلماق لازيمدير كي، هميشه (اٶن سيرالاردا گئدن اویرنجی لرینده آتا-آنالاری اولان) الي آغزينا چاتان اورتا طبقه،  آغير ترپنمه ييله تانينير و آلتينا سو چيخماق ريسكي اولان يئرده اوتورماقدان امتناع ائتمك مئيلي چوخ گوجلو اولور و  حركتين جيدي كيفي بير يوكسليش مرحله يه چاتماسينا قدر، كارتيني اوخوماغا ضرورت حيس ائتمز.

ميللي حركتي اورتا طبقه ايله قوشان هنجامه لر ( مناسبت لر ) آز دئيلدير. بوگون آذربايجانين ميللي آزادليق تاریخینه بٶيوك حرفلرله داخيل اولموش خلق- موسلمان حركتي هم توتاليتريسمه قارشي اولان دموكراتيك ديرلره ماليك دير و هم همان اورتا طبقه نين اينانديغي و تانيديغي تاريخي بير آبيده دير. بو آبيده يه واختي ایله ميللي حركتين صاحيب چيخماسي بير تاريخي ضرورت ايدي کی، جناب ماشاالله رزمي نين طرفيندن باجاريقلا يئرينه يئتيريلدي. بو وورغولاماق و ميللي حركتين ديسكورسوندا (سویلمینده ) دائماً ديرلنديرمه لي و جانلي ساخلانيلمالي دير.

باشقا طرفدن اينسان حاقلاري، دموكراتيك و ليبرال ديرلره، حركات طرفيندن سايقي لا ياناشماق گرك حركتين ادبيات و تبليغاتيندا اٶز يئريني تاپسين.

باشقا سيموليك آمما معنالي آدديملاردا هم لازيم دير و هم بٶيوك ذكاوت و اينتلكتوئل ايمكانلارا  صاحيب اولان فعال لار طرفيندن آتيلير. اٶرنك كيمي بابك قالاسيندا كئچيريلن ميللي قورولتايلار و  2006 ماي اعتراض لاریندا ، هئچ بير افراطي شوعارين وئريلمه مه سي و مئيداني گئنيش كوتله اوچون داريسقال ائتمه مه يي ميثال گتيرمك اولار. بابك قالاسيندا بئله بير عقلدن اوزاق حركتلره بير نٶوع طبيعي زمين ده وارايدي. بو معناداكي، بابكين ايسلام خلافتي طرفيندن اٶلدورولمه سيني عثمان كٶينه يي ائديب، سلطنت طللبلرين شوعالارينا بنزر سٶزلري،  آچيق يادا دولايي سيلا شعر و موسيقي لفافه سينده آرايا آتماق اولاردي.

ان اونملی مسئله آمما حركتين موثبت و دونيوي آماجلاريني آرايا قويماقدير. گلوبال دونياميزدا، ايش قوه سي، سرمايه و مال التجاره نين سرحدسيز دٶوريه سي، قونشولارلا سرحدسيز ايقتيصادي منطقه لر ياراتماق، دونيايا قارشي اعلان اولموش موحاريبه يئرينه، دونيا ايله مدنيت و مال آليش – وئريشينه داخيل اولماق،  تحصيل سيستمي ني بوتٶولويونده، صنايع، بانك لار و دٶولتچي ليگه لازيم اولان لياقتلي كادرلار يئتيرمه يه يٶنلتمه يين ضرورتي كيمي كونكرت ايقتيصادي پلاتفورمو تبليغ ائتمك. من يوخاريدا ايشاره ائتديييم كيمي ميللي حركتين مقصدي خوشبخت اينسان توپلومو ياراتماقدير، يوخسا فاسد، آج، عدالت سيز و اوچونجو دونيايا منسوب اولان اٶلكه نين هانسي ديلده يازيب اوخوماسي چوخ اٶنملي دئيیل . بو مئساژي و سوزو آچیقجا میللتيميزه و او جومله دن اورتا طبقه يه چاتديرماليييق ، بوگونون اصلی ضرورتی بودور.

س. حاقيندا دانيشديغيميز حرکتین «میللی» وصفی فقط میللی  یا ناسیونالیستی ایستکلره اونم وئردیگینده ن قایناقلانیر یوخسا میللی چاپدا و میللتین بوتون کسیملرینی قاپسادیغیندان ؟

منجه آزي دٶرد آنلامدا بيز «ميللي» صيفتيني قوللانا بيلريك:

1. موباريزه نين ائتنيك ماهيتي ني وصف ائتمك:

ميللت آدلانان قوروپون، بوتون عوضولرينه عاييد اولان، ديل، دين و مدنيت دن دوغان مسئله لرين حلليني آختاران حركتي «ميللي» موباريزه آدلانديريريق. بوردا بير متعارف سياسي ديلده قبول اولموش تئرميندن صٶحبت گئدير. بو ديلده «طبقاتي مسئله»، «قادينلار مسئله سي» و «ميللي مسئله» آديندا  هامي نين آنلايا بيلديیي بير معنا واردير. يعني بيز  اسپانيادا ميللي مسئله دن دانيشاركن، بوتون اسپانيا اهاليسي نين مسئله سي يوخ، اوردا ميللي منسوبيتلرينه گٶره، تبعيضه معروض قالمیش » كاتالان » لار،» باسك » لار و ديگر ائتنيك قوروپلارين مسئله لريندن دانيشيريق. بو آنلامدا ايراندا آذربايجانين «ميللي» مسئله سي ايفاده سي، بير سياسي مساله نین جينسيندن و ائتنيك ماهيتيندن دانيشير. يعني حتي يوز نفر ضيالي دان آرتيق بير قوه ده بو موباريزه نين آرخاسيندا اولماسا، بو موباريزه بو آنلامدا «ميللي» صيفتيله وصف اولور.كئچميش شوروي ده وطنداشلارين ائتنيك منسوبيتين پاسپورتدا قئيده آلاركن، «ميلليت» (ناچسانالنوست) سٶزوندن ايستيفاده اولوردو. ايراندا رسمي سانسور قانونلاري نين امري اساسيندا بو آنلامدا بيزيم «ميللي» آدلانديرديغيميز مسئله، گرك «قومي» سوزو ايله عوض اولسون.
رژيمين داخيلده و خاريجده فعاليت ده اوللان اوپوزيسيونو دا بو گٶستريشه هوسله عمل ائدير.

2. موباريزه نين احاطه دايره سي نين گئنيش ليييني وصف ائتمك اوچون:

بيز هيندوستانين بريتانيا استعمارينا قارشي موباريزه سي يا جنوبي آفريقا اهالي سي نين، آپارتايد رژيمينه قارشي آزادليق موجاديله لريني، «ميللي» آزادليق موباريزه آدلانديراركن، بو سياسي حركاتين احاطه دايره سي نين هم موختليف قيشرلر و طبقه لر و هم اهالي نين چوخ بٶيوك اكثريتي نين حيمايه سينه آرخالانديغنا گٶره ده «ميللي» صيفتيندن، موباريزه نين وصفينده ايستيفاده ائديريك.
جنوبي آفريقادا،  آپارتايدا رژيمينه قارشي «آفريقا ميللي كونگره سي»نين رهبرليك ائتدي يي موباريزه، اهالي نين بوتون قيشرلريندن عيبارت بير اكثريتين حيمايه سي و ايشتيراكي اعتيبارينه گٶره ده «ميللي» ساييليردي. بوتون آذربايجان  ميللتي اوشاقدان بویوگه قدر كتبي حالدا اٶز ايستكلرين قلمه آلسادا، ايران رژيمي و فارس ناسيوناليسمي بو آنلامدا «ميللي» حركت يوخ، «پانتوركيستلر»، «تجزيه طلبلر» و بو كيمي سٶزلردن ايستيفاده ائتمه يي اٶز منافعينه اويقون ساياجاقدير.

3. عوموم اهالي يه عاييد و حزبی مسئله لرين آلترناتيوي معناسيندا

غرب دموكراسي لرينده، اوچونجو بير معنادا «ميللي» آنلامي ايستيفاده اولور. بو حاللاردا، سياسي پارتيالار ، طبقه لر و جينسلره عاييد اولمادان، اهالي نين موختليف قيشرلرينه عاييد مسئله لرين وصفي اوچون بو صفتدن ايستيفاده اولور. ميثال اوچون «فرانسانين ميللي ادبياتي» آنلامي يوخاريدا سايديغيمي ايكي واريانتين هئچ بيرينه بنزه مير. يعني بو حالدا، نه فرانسالي لارين اتنيك مسئله لريندن صٶحبت گئدير و نه بوتون فرانساني مشغول ائدن بير مسئله دير. ميللي حركتين سيرالاريندا «ميللي» سوزوندن بو آنلامدا، آرتيق ايستيفاده ائتمك لازيمدير. ميثال اوچون چوخ واخت سياست دن دانيشاركن، پارتيسل یا حزبی سياست (ميثال اوچون فدرالسيم يا ايستيقلال لا باغلي) و بيرده «ميللي» سياست (باشقا ميللتلرله علاقه دار يا دوشمن قارشي سيندا) «ميللي» سياست مٶوضوعلاريني آييرماغي باجارماق چوخ لازم و پراكتيك اهميته ماليك دير.

4. «اٶلكه» سٶزونه مترادف کلمه

دونيادا مٶوجود اولان 180 جواريندا «دٶولت-ميللت» يا گونده ليك ديلده اٶلكه، غرب سياسي ادبياتيندا ”Nation” دا آدلانيرلار. ايراندا فارس ديلينده «كشور» آدلانان بير آنلام بو سٶزون ترجومه سي كيمي ايشلنير. آمئريكا بيرلشميش ایاتلرینده،  ایالتلره عاييد اولان مسئله لرين آلترناتيوي كيمي، «فئدرال» صيفتي (يالنيز بير يا بير نئچه ایالته يوخ) بوتون آمئريكايا عاييد اولان مسئله لري آييرماق اوچون ايشلنير: فئدرال قانون، فئدرال پوليس يا «فئدرال رزرو» (مركزي بانك).

بئله ليكله، كئچميشده بو دٶردونجو معنادا شوروي اٶلكه سي معناسيندا شوروي «ناسيونو»، شوروي دٶولت-ميللتي (كشور شوروي) واريدي. بيرلشميش «ميللتلر» تشكيلاتي نين آديندا اولان «ميللت» سوزوده بو آنلامدادير و «بيرلشميش اٶلكه لر تشكيلاتي»نا سينونيم یا مترادف بير کلمه ساييلير.

ايراندا حاكيم فارس ميللتي يالنيز بو 4-جي معنادا «ميللي» صيفتي ني ايشلدير. بئله ليكله فردوسي «ميللي شاعير»، فارس ديلي «ميللي ديل»، فارس مدنيتي «ميللي فرهنگ»، فارس موسيقي سي، «ميللي موسيقي» و فارسليغين بوتون دبيلقه لري بير يئرده «ميللي هويت» آدلانير! اگر آمريكادا «فئدرال قانون»دان دانيشيلير، او قانونو وضع ائتمكده بوتون ایالت لرين نوماينده لري دموكراتيك موداخيله ائديبلر. آمما قادينلار  و توركلره قارشي نيفرتنامه باغلايان فردوسي حاقيندا بئله پراسئس كئچيلمه ييبدير.  «ايران ميللتي» سٶزوده ، ائله «ايران آدلي اٶلكه نين اهاليسي» آنلامي يئرينه ايشلنير. يوخسا بو اهالي نه موشترك ديل و مدنيته ماليك دير و نه دموكراتيك و آزاد وطنداش توپلومونون عوضولري ديرلر.

ائله بو موصاحيبه نين باشقا يئرينده ايشاره ائتدي ييم كيمي بيزيم دانيشديغيميز مٶوضوع دقيق علملره (علوم تجربي) عاييد دئيیل و بوتون حاللاردا تفسير و تعبير قاپيلاري تاي-با-تاي آچيقدير. من سيزه ایکی ميثال گتيريم: 90-جي ايللرده اييسوئچين او زامانكي سوسيال دموكرات خاريجي ايشلر ناظيري خانيم لنا يلم والئن (Lena Birgitta Hjelm-Wallén تولد 1943 و خاريجي ايشلر ناظيري 1994-1998) اعلان ائتدي كي چون ايسوئچده موسلمان اٶلكه لردن گلميش يوز مين نفر ياشايير، بس ايسلام بير ايسوئچ ديني دير. باشقا بير ميثال روسيه اهلی نین 10% موسلمان اولماسی اوچون، روسیه «ايسلام اٶلكه لري كونفرانسي»نا عوضو اولماق ايسته ییر ، آمما فارس ناسيوناليسمي باخيميندان ايران اهالي سي نين 99 فاييزي نين 1400 ايل موسلمان اولماق فاكتي، بو دينين، ايرانلي بير دين استاتوسو صاحيبي اولماغا، كيفايت ائتمير. باخين، ايسوئچده 10 ايل سابيقه و 1 فاييز يئترلي اولور آمما ايرانين فارس ناسيوناليستلرينه 1400 ايل و 99 فاييز كيفايت ساييلمير ! دئمك ايستيرم كی حتي بوتون لازيمي آراشديرمالار و استاتيستيك رقملر الده اولسادا، موباحيثه يولو آچيق قالير. بيز بو حاقدا  اٶزوموزده اجماعا چاتساق دا، ايشاره ائتديييم ناسيوناليست لر، قيامته كيمي بيزيم حركتي پانتوركسيتي و  بولوجو  کیمی صيفتلره ملقب ائده جكلر. بئله وضعيتده، بو تيپلي سورونلارين، تفسير و تعبيره تابع اولدوغو  و اٶنوموزده منطق و استيدلال دان آز پاي آلانلارين حوضورونو نظره آلاراق، آذربايجان ميللي آزادليق حركاتي اٶز ترمينللريني سئچيب و حركتين داخيلينده استانداردلاشديرمالي دير و بو اساسدا سیاسی ادبیات یاراتمالیدیر.

س. حرکتین باشلانماسیندا داها دوغروسو یئنی فازین باشلانیشیندا شاعر و ادبیاتچی لارین بویوک پایی اولوب و بیزه اویقولانان ان آچیق ظلمین دیل یاساغی اولدوغونا گوره ، دیل و سوز اوستالارینین بو رول لاری منطق لیدیر . آما بو باشلانیش حرکتی باشقا ساحه لرده گئنیشله مه سینه مانع اولوب اورنه یی قادینلار حقوقو و …..بونا نئجه سون قویماق اولار ؟
اولا ادبياتچيلار و اونلاردان داها اٶنجه ايراندا توركلويون ديري لييينين قوروقچوسو اولان فولكلورچولار، آشيقلار و موسيقي چيلر اٶز ايشلريني لياقتله واختيندا گٶروبلر و بوگون ده ايشلريني دوام ائديرلر، باخمایاراق کی ، اونلارين ايشلري داها قاباقكي سياسي سيموول لاري داشيماق يوكوندن آزاد اولموشدور.

من بوندان قاباقكي سوآل لارين جاوابيندا آذربايجان ميللي آزادليق حركتي نين اساس غايه سيني اقتيصاديات و مادي-معنوي باخيمدان زنگين و خوشبخت توپلوم ياراتماق اولدوغونا ايشاره ائتديم. البته ميللي ظولمون و ديل مسئله سيله، بو آمالين آراسيندا اولان موناسيبت و بو موناسيبتلره حاكيم اولان مکانيزم لري پئداقوژيك بير اوستاليقلا شرح و تبليغ ائتمك ميللي حركتين روتين وظيفه لريندندير.

ميللي ظولمه قارشي ميللي آمال و آرزولارين سياسي اينكيشافا چئوريلمه سي نئچه مرحله دن كئچير:
1– ميلي ستمين وارلیغی و اعمالي
2– اونا قارشي ميللي حيسيات، فولكلورچولوق، شعر و ادبيات
3– ميللي مفكوره نين كوتلويلشمه سي ( خالق آراسیندا عمومی لشمه سی )
4– ميللي ضيالي لار، آكتيويستلر، ژورناليستلر، قوروپلار و شخصيتلرين سياسي مودعالار ایله آرایا گلمه لری
5-سياسي پلاتفورملارين آرايا چيخماسي. بو مرحله دن داها فقط ديل يا ميللي ستم يا صيرف ميللي ظولمه قارشي نفياً اعلامي جورم ائتمك يوخ، اثباتاً ده هم ميللي مسئله نين حللي و هم بوتون ايقتيصادي و سوسيال مسئله لرين حلليني اٶزونده احتوا ائتمه لي دير.
6-سياسي پارتيالارين يارانماسي و  پارتیا پروقراملاري نين تبليغي و اهالي نين قضاوتينه بوراخیلماسي
7– سياسي لشميش ميللت يعني سياسي اراده و سياسي عمل پروقرامينا ماليك ميللتين دوغولماسی یا اعلامي وجودي

سيزين ميثال گتيرديييز قادينلارين مسئله سي يوخاريداكي تقدم – تأخر اساسيندا، 5-جي مرحله دن ميللي حركتين اورگانيك بير حيصه سي اولمالي دير. بوردا داها رومانتيزم و ايبهام دٶورو آرخادا قاليب، كونكرت و معین سياسي پلاتفورملار و موكممل سياسي پروقراملار لازيمدير.

بئشينجي مرحله دن سونرا ميللي حركت داها «بير مسئله لي حركت» دئیيل.

اجازه وئرين من «بير مسئله لي حركت» سٶزونو ايضاح ائديم. ميثال اوچون غرب اٶلكه لرينده، آمريكانين ويتنامدا موداخيله سي، آتوم انرژي سي، عراق موحاريبه سي، مكتبلرده يئمک لرین آشاغي سويه سي و بونا تای مسئله لر اطرافيندا يارانان كوتلوي حركتلره ايشاره ائتمك اولار. بو نٶوع حركات، سياسي حاكميتين مدعيسي اولمورلار و موختليف سياسي بلوكلاردان يالنيز بير مسئله اطرافيندا بيرلشيرلر. بونلارين بعضيسي اٶز اينكيشاف پروسئسينده گليب متعارف سياسي پارتيايا چئوريليرلر. بو سیرادان غرب اٶلكه لرينده ياشيل لار (اطراف موحيطين قورونماسيني ايسته يه نلر) حركتيني ميثال گتيرمك اولار.

آذربايجان ميللي دموكراتيك حركتي بابك قالاسيندا ايل-به-ايل كئچيريلن ميللي قورولتايلاردا، بير مسئله لي حركت دن، سياسي آلترناتيو آرايا قويماق مرحله سينه قدم قويدو. بو يولدا بير سيرا تشبوثلرين ان اٶنملي سي، «آذربايجان  دانيشير» مانيفستي نين یاییلماسی ایدی.

«آذربايجان  دانيشير» سندي نين نشري و اوندان عمله گلن هرطرفلي ايستقبال، بير دٶنوش نوقطه سي اولدو. او سند ده دونيادا غربين پارلامنتاريستي و ليبرال عنعنه لري (بيرينجي بند)، فدراليستي بير رژيم ين يارانماق ضرورتي (ايكينجي بند)،  غربي دموكراسي لرده اولان پرينسيپلر اساسيندا قادين-كيشي حوقوقلارینين برابرليگي (آلتينجي بند)، ريفاه دٶولتي (يئددينجي بند)، اكولوژي ساغلامليغي (سككيزينجي بند) و نهايت بوتون قونشولار و دونيا ايجتيماعيتيله حالي حاضيردا حاكيم اولان دوشمنچيليك موناسيبتلري يئرينه، ساغلام و هارمونيك موناسيبت قورماق ضرورتي (دوققوزونجو بند) گٶردويوز كيمي بوردا داها «ذيكري موصيبت»دن خبر يوخدور. بو سندله آذربايجان ميللي- آزادليق حركتي بير مسئله لي حركت سويه سيندن، بوتون سياسي حاكميتين موددعي سينه چئوريلديييني اعلان ائتدي. داها بو سند صيرف ديل اساسيندا بير ادعانامه يوخ، يئني بير دوزن ياراتماغا دوغرو بير سياسي اراده نين نوماييشي ایدی.

من بورا كيمی چاليشديم حقوق باخيمیندان، قادينلارين حقلري و سايير مسئله لرين، ميللي حركتين سياسي گونده لي يينه، پلاتفورمونا و پروقرامينا داخيل اولماسینا ايشاره ائديم. آمما قادينلار، زحمتكشلر يا اطراف موحيط (اكولوژي) مسئله لري نين، آذربايجان ميللي- دموكراتيك حركتينه تاثیر ائتمه ايشي صونعي بير پراسئس اولا بيلمز. ميثال اوچون شرقي آوروپادا كمونيستي ديكتاتورالارا قارشي گئدن وطنداشليق موباريزه لرينين هر اٶلكه ده اٶز كالاريتي واريدي: پولشادا ( لهستاندا ) زحمتكشلر و حتي صنايع پرولتارياتي نين صينفي حاقلاريني مودافيعه ائتمك، شرقي آلمانيادا كليسانين نفوذو ، بالتيك ياني جومهوريتلرده مئيدانلاردا و آزاد هاوادا خالق ماهني لاري اوخوماق و محدود بير چرچيوه ده اكولوژي مسئله لريله بويانميشدي. ماراقلي فاكت دير كي، بوتون شرقي آوروپانين كمونيستي اولکه لرینده گوجلو عنعنه يه صاحيب اولان صنعتي فعله صينفي اولماسينا باخماياراق، يالنيز پولشادا آزادليق يولوندا موباريزه ، فعله لرين لاپ كلاسيك صينفي موباريزه فورمونو تاپدي. اصلينده عئيني ماهيتي داشيان، كومونيستي ديكتاتورلارا قارشي آزادليق موجاديله سي، هر اٶلكه ده بير رنگ آلماسي، ائله موركب پروسه لرين نتيجه سي دير كي، اونلاري صونعي يول لا و ايجتيماعي-سياسي مهندسليكله ياراتماق مومكون دئيلدير. بوگون ميللي حركت مينلر، اون مينلر و يوزمينلرله اينساني سفربر ائتمه يه قادر اولدوغو حالدا، ايراندا فئمئنيست قوه لر چوخ ساوادلي كادرلار و بين الملل حيمايتلره ماليك اولسادا، زحمتله نئچه يوز نفري مئيدانا چيخاردا بيلير. يعني  اهالي نين آكتيو حيمايه سي  باخيميندان  بو ايكي حركتين آراسيندا بویوک فرقلر واردير. قادينلار حركتي سياسي حاكميت آلترناتيوي کیمی چيخيش ائتمير.

دئمك ايسته دي ييم بودور كي، ايراندا آذربايجان ميللي – دموكراتيك حركتي نين اكولوژيستي، فمنيستي يا سندیکالیستی موباريزه بوياسيندا تظاهورو موركب بير پروسه ده اورتایا چیخا بيلر.
تريبون درگي سي نين 6-جي ساييندا من  «ستم‌ ملی‌ و ستم‌ جنسی‌ يك بررسي مقايسه اي« باشليغي آلتيندا بو مسئله نی گئنيش آچیقلاميشام. بوردا قيساجا اشاره ائديم كی بو ايكي حركات آراسيندا دا بير يا ايكي هنجامه وار:

بير. ميللي حركتين سيرالاريندا اولان قادينلار وخصوصيله مودرن و فئمنيست فعال لار.
ايكي. ايراندا جرياندا اولان قادينلارين حاقلاريني مودافيعه ائدن حركتده تورك و ديگر غيري فارس قادينلار. بو ايكي واسيطه ايله بو ايكي حركت بير-بيرلريله تماسداديرلار. بو هم اينساني و احساسي پلاندا و هم ده كونكرت سياسي همكارليقلاردا اٶزونو گٶستره بيلر. ميثال اوچون موشترك بياناتلار وئرمك، قادينلارين موستقيل موباريزه لرينده، ميللي موجاديله يه دستك وئرمك و عكسينه، قادينلارين موستقيل فئمنيستي موباريزه لرينده، فارس راسيسمي نين تظاهورونه يول وئرمه مك، ميللي حركتين سيرالاريندا گئري قالميش تئزيسلر و عنعنه لره قارشي قادين و كيشي ميللي فعال لارين آكتيو قارشي دورماسي، ميللي موباريزه نين سيرالاريندا قادينلارين رولونو  قابارتماق و بير نٶوع موثبت تبعيض سياستي آپارماق و سايير. بيرداها وورغولاييرام كي، بونلار يالنيز دوشونولموش و شعورلو تأثير قويماق جهدي كيمي گٶرونه بيلر و نتيجه چوخ موركب فاكتورلاردان آسيلي دير.

س. کئچمیشه باخاندا ، ایراندا فارس ناسیونالیسمی بیزی ییخماغا ،» تاریخ » ی قوللانمیشدیر ، آذربایجان حرکتی ایسه اونون جوابیندا تاریخه سیغیندی و اوزونو اثبات ائتمک ایچین مدرن دونیا و حقوق نورملارین یئرینه کئچمیشه دایاندی و بیر جور تاریخچی لیک حرکته حاکم اولوب ، بو تاریخ حٶکمرانلیغی بعضا حرکتی یاراماز نقطه لره گوتوروب و حتی اونو بوگونون سورونلارینا دوشونمکدن اوزاق ساخلاییب ، سیزجه بو » تاریخ » سویلمی ( گفتمان ) نه قدر یارارلی دیر یوخسا اونو بیر طرفه بوراخماق زامانی گلیب می ؟
من بورا كيمي سيزه وئرديييم جاوابلاردا ايشاره ائتميشم كي حركت، آرتيق ايثباتي مودل آرايا قويماق مقاميندادير. بيز دوزگون اولاراق، فارس راسيسمي له، اونون ان بٶيوك (و گولونج) ادعالار ايره لي سوردويو مئيداندا، يعني تاريخ مئيدانيندا  موفقيتله قارشي-قارشي يا دورموشوق. بو دوزگون بير داورانیش دير. شاهنامه نين رجزلريني، فريدون، كاوه، آرش، پيشداديلر، هوخشتر و بو كيمي فيقورلاري، بيزيم حياتيميزا مالكيت قباله سي كيمي گٶرنلري، نظري بير اوز-به-اوز دورمادا سينديرماق، هم لازيم اولان و هم جسارت طلب ائدن ايش ايدي و من اينانيرام كي، حركتيميز بو ايشين عٶهده سيندن باجاريقلا گلميشدير.  اگر 20 ايل اٶنجه ايران تاريخیندن بير روايت واريدي، ايندي ايكي روايت وار، بوگون، ميللي حركتين، ايرانين قديم، اورتا عصيرلر و موعاصير تاريخي مٶوضوعسوندا، اٶزونون آلترناتيو روايتي وار. ماراقلي دير كي، تاريخين كئچميش دومانلي و سندسيز دٶورلريندن افسانه يه بنزر بو روايتلر، بعضاً سندسيز ادعالار آرايا آتماقدا بير-بيرلرينه بنزه سه لرده، ميللي حركت پروپاقاندا و  پسيكولوژيك موحاريبه نين بو جبهه سينده ديرلي اوغورلار قازانميشدير. قئيد ائتمك يئرينده اولار كي، فارس ناسيوناليسمي، آلترناتيو روايتي قبول ائتمه ميشدير. استغفرالله! اونلار هله بوگونه كيمي اوزدوكلري بولانليق «ايران فرحلي تاريخي» آدلي چال حٶوضون لاپ درينليك لرينده چیمیرلر . منيم ايشاره ائتدي ييم بودور كي بو حٶوضدا ايندي اونلار كنديلري فعاليتده ديرلر.

آمما سوآلينيزدان منه موستفاد اولان بير تله يه، بير طيليسيمه دوشمك تهلوكه سي ده قئيد اولونمالي دير.

ذيكري موصيبت، حركتين اوشاقليق ايللري نين درسلري و تجروبه لريني، تيكرار و تيكرار ائتمك بيزه بير شئي وئرمير.  بوگون حركتين سياسي قوه لري و  تورك ضيالي لاري نين ديقت مركزينده، ايثباتي آلترناتيوين مئيدانا چيخارماسي دير. بيز  موستملكه چيلييين قوربانلاري اولان لاتين آمريكانين اينديانلاري ( قیرمیزی دری لر ) و قولدارليغين قوربانلاري اولان شيمالي آمريكانين قارالاري و بير چوخ بئله قوروپلارين شرح حاليندن اٶيرنمه لي ييك. ذيكري موصيبته عادت ائدن، آيدين بير صاباحين كونتورلاريني  جيزا بيلمه ين بير  ميللت، قورتولوشا لازيم اولان موثبت انرژي ني اٶزونده جمعلشديره بيلمز. ذيكري موصيبت، موصيبتدن چيخماق يوخ، موصيبته عادت ائتمك، اونونلا ياشاماق طرزيني مشق ائتمك دير. پوشكين ين ايفاده سيله دئسم، موصيبت دن «غملي بير حظ آلماق» و موصيبتين ذيكري و بو ذيكره قولاغ آسماغي ياشاييش طرزي و حياتي تنظيم له ين  بير ريتوآلا چئوريره بيلر. باشقا طرفدن مسئله يه باخييب دئمك اولاركي، بيزي موصيبته دوچار ائتمك اگر باشقالاري نين ايشي اولوبسا، موصيبتدن قورتارا بيلمه مك، قطعاً  اٶز سوچ و گناهیمیزدیر. بوگون نئچه نسلي فرانسادا ياشايان الجزايرلي موهاجيرلرين، دوچار اولدوقلاري هر فلاكتي، بوندان نئچه نسيل قاباق فرانسانين الجزاييرده سوردويو موستملكه چي ليك سياستيندن گٶرومك نه دوزگون دور و نه فرانسانين او سياستينه لعنتلر ياغديرماق، بوگونكو الجزاير كٶكلو فرانسالي لارين بدبخت حياتدان نجات وئرمه يه بير يارديم ائده بيلر. آرزو ائديرم كه سوآلينيزي دوزگون باشا دوشموشم.

س. هر اجتماعی و سیاسی حرکتین ضعف و قوت نقطه لری وار ، قطعا آذربایجان میللی حرکتیده بو قاعده دن اوزاق دئییل ، باشقا طرفدن ایسه حرکتین مخالف لری ده اونو بعضی اتهاملارا معروض قویورلار ، سیزجه بو گون حرکتین ان اونملی ضعف لری نه دیر ؟

اٶنجه ايشاره ائتدي ييم كيمي آذربايجان ميللي آزادليق حركتي مودرن بير حركتدير و  بيزه قارشي اعمال اولان راسيستي سيستمه وئريلن بير «گئجيشميش» جاوابدير. بو گئجيشمك قانونا اويغون اولسادا، تأثيرسيز اٶتمه ميشدير. بيزيم ساييميزين چوخلوغو و بيزه قارشي يالنيز حربي چئوريليشله هژمونلوغو اله آلميش و ائله بو يوللا  دا حاكميتيني بيزه قارشي اعمال ائده بيلن، فارس سيستمي، مجبور اولموشدور كي، تورك ميللتي نين محو ائتمه سين، صبيرله اوزون مدت بير پراسئسله عملي ائتمك ايسته سين. بو مودت عرضينده آذربايجانلي لارين بير قيسمي بو تدريجي قتلي عامي بير نٶوع «نورم» كيمي قبول ائديب، بو قتلي عاما قارشي اوجالان سسلري «نورمي پوزماغا جهد» و ناحق عوصيان گٶرورلر. بوگون دين و مذهب اساسيندا اعمال اولان آيري-سئچگي لييي گٶرمك اوچون هئچ درين معلومات يا سياسي آناليز لازيم دئيل. اٶز نامازيني بير شيعه مچيدينده قيلماغا مجبور اولان هر سني مٶمن، بير كيلاس ساوادي اولماسادا، بو تبعيضي گٶرور و اوندان حيدتتلنير و اونو باغيشلانيلماز حوقوق پوزونتوسو كيمي ديرلنديرير. آمما هر ايل مهر آيي نين اولينده، اٶز ائولاديني، علم اوجاغي و تدريجي قتلي عام كرخاناسي رولونو اوينايان فارس ديللي مكتبه يولا سالان والدين اوچون، مسئله مچيد ميثالي كيمي آيدين دئیيل. مچيد ميثالي نين كونتراستي بو مكتب حاليندا، داها بولانليق و چتين درك اولان بير سوآلا چئوريلير. منجه آذربايجان ميللي دموكراتيك حركتي نين ان اساس پرابلئمي، مسئله نين اٶزه يي نين بئله موركب لي يينده دير. بو كولتورل و تدريجي ژنوسايدي گٶرمك، هئچ ده، آشوويئتس دوشرگه لرينده باش وئرنلري گٶرمك كيمي راحات دئيیل. بيرده اساس دردي چٶرك و مسكن اولان كاسيب دونيادا، ديل و مدنيت، لوكس جينسلر كيمي طبقه بندي اولورلار. ايراندا ياشايان بير والدين ين مين بير دردله ال-به-ياخا اولدوغو حالدا، اوشاقلارين اونيورسيتته داخيل اولوب-اولمامالاري، اٶلوم-دیریم اهميتي كسب ائدن مقامدا، آنا ديلي چوخ اوزاق و لوكس بير مسئله كيمي گٶرونور. بو دردي گٶرمك هم ساواد و هم  حاكيم وضعيتدن دوغرو بير آناليز طلب ائدير، حالبوكي ديني هويت اساسيندا، تبعيضي گٶرمك اوچون هئچ بير عينك لازيم دئيیل. وضعيتين بو درجه ده موركکب لي ييندن، اٶز ميللتي نين طالعينه لاقيد قالان آداملارين اولماسي آرايا چيخير. هئچ بير شيعه، حاكيم دٶولتين، اونو سني مچيدينده ناماز قيلماغا مجبور ائتدي ييني «نورم و عادی » سانا بيلمه دييي حالدا، راسيستي سيستمين ايجبارينا گٶره، فارس مكتبينه اوشاغيني يوللايان توركلرين، احوالاتي فرقلنير و اونلاردان بير قيسمي يا وضعييتي هئچ گٶرمور و يا راحاتجاسينا اونا راضيلاشابيلير. بو ايسه  آذربايجان ميللي آزادليق حركتينين سيرالاريني ضعيفلنديریر و حاكيم رژيمه، مظلوملارين آراسيندان كادرلار جلب ائتمه يه ايمكان وئرير. بو البته ائله استعمار دٶرونده هيندوستان، الجزاير  و ديگر موستملكه لرده ده بئله ايدي و هيندوستاندا، بريتانيا كولونياليزمي نین نوماینده سی، چوخ واختلار بير هيندوستانلي مأمور اولوردو.

ایندی سيزين سوردوغوز «بو گون حرکتین ان اونملی ضعف لری» مسئله سيني ايضاح ائتمك ايستيرم. اينديجه شرح ائتدي ييم  بير آپارتايد سيستمي نين «نورم» گٶروب و اونا قارشي اعتيراضيني، ماجراجولوق سايانلارين، حركتين سيرالاريندا اولماماسي، حركتي بير سيرا ديرلي كادرلاردان محروم ائدير. البته بو  مسئله، ميللي حركتي، لازيم اولان كادرلار و اينتللكتوئل قوه لردن محروم ائدن يگانه عاميل دئيیل. بيلديييز كيمي،  غئيري دموكراتيك دونيادا، سياست و اعتيراض حركتينه قاتيلماغين هزينه سي آغير اولور و بو عاميل ده بير چوخلاريني سكوتا مجبور ائدير. آمما منيم بوردا وورغولاماق ايسته دي ييم، بيزيم لازيم كادرلاردان محروم اولوب ، عوضينده تجروبه سيز، صلاحيت سيز فردلرين حركتده موهوم يئرلري توتماسي دير. سٶز يوخ كي بير وطنداشين حتي سياسي ساواد و تجروبه دن محروم اولسادا، حتي واختيندا قولدورلوق ائديب قانون طرفيندن موجازات اولموش اولسادا، اٶز موقدراتي ني تارتيشان سياسي حركتده ايشتيراك ائتمك حاققي واردير و بيز كيمسه ني بو حاقدان محروم ائده بيلمه ريك، آمما منيم اشاره ائتدي ييم، ميللي آپارتايدين بير سيرا توركلر طرفيندن  «نورم» ساييلماسي، بيزي گتيرير اورايا چيخارير كي، بيزيم ساوادلي لاريميز حركتدن اوزاق قالديقلاري حالدا، اٶز باشلاريني باغلايا بيلمه ينلر، تويدا گلين باشي باغلاماق هوسينه دوشورلر. بوگون حركتين سيرالاريندا بير چوخ يارانان پروبلئملرين آرخاسيندا ائله بو قحط الرجالين اوجوباتیندان مئيدانا آتيلان شخصلر دورورلار. بو گون بيزيم شيمالي ياريميزا قارشي آپاريلان زهرلي تبليغات يالنيز دوشمنلريميزين طرفيندن يوخ ائله اٶزونو ميلتچي آدلانديران قوه لر طرفيندن آپاريلير، آنتي توركيه ليكله عجين اولان روس پرستليك اٶزونو گونئي آذربايجان ميللي فعالي معرفي ائدن بعضي آداملار طرفيندن آپاريليرسادا، چوخ آرتيق سايي دا، آذربايجانچي ليق ادعاسيندا بولونان، آداملارين سوكوتو ايله موشاييعت اولونور. آذربايجان  جومهوريتينه قارشي كامپانياني آپارانلارين سايي آز اولسادا، بو چيركين كامپانياني سوكوت لا تأييد ائدنلر آز دئيیل لر.
آذربايجان ميللي- دموكراتيك حركتينين سيرالاريندا ساغلامليغين قورونماسي و قوه لريميزين ياخينلاشماسيندا مانع اولان مسئله لرين حاقيندا بير نئچه مقاله نشر ائتمیشم ، بو موصاحيبه نين اته يينده اونلارين سياهي سين و اينترنت لينكلريني وئرمیشیک.**

س.  بو ضعف لر حرکتین ذاتیندا حرکتدن آیریلماز قونولاردی می ؟ یوخسا بو ضعفلری آرادان آپارماق اولار، نئجه ؟
بو آندا ايستيقلالچي دوستلارلا موشترك بير ديالوق باشلانيبدير. من اينانيرام كي ساغلام ايستيقلالچي قوه لر، محمد امين رسولزاده و ائلچي بيه قارشي تبليغات آپارمازلار و بئله ايشلرين قارشي سيندا سوكوت دا ائتمزلر. هابئله آذربايجان  و توركيه جومهوريتلرينه قارشي كامپانيا آپارماق و دوشمن تبليغاتينا مئيدان وئرمه يه راضي اولمازلار. ديگر غيري ساغلام داورانيشلار دا هر سياسي جرگه ده اولجه همان جرگه نين منسوبلاري طرفيندن موخاليفتله قارشيلانمالي دير.
آديني استيقلالچي قويوب، ايران ايسلام جومهوريتي نه هفته باشي ( weekend trip ) مسافرت ائدن شخصلري جيدي سايماماق، بيرينجي نٶوبه ده ائله حقيقي و ساغلام ايستقلالچيلارين ايشي اولمالي دير.

فئدرالچي ليق مٶوقعينده اولان بير نئچه فعالين، محمد امين رسولزاده، ابولفضل ائلچي بي، 1918-1920.جي ايللرين آذربايجان خالق جومهوريتي، بوگونكو آذربايجان جومهوريتي و ديگر ميللي ديرلر و شخصيتلره قارشي آپارديقلاري نيفرت كامپانيالاري فدراليست لر طرفيندن چوخ مسئوليت حيسي ایله قارشيلانيب و جيددي جاوابلار آلميشلار. آيدين دير كي، اگر او شخصلرين فدراليست اولدوغو سببدن، ديگر فدرالچي قووه لر اونلارين آنتي آذربايجان فعاليتلريني آكتيو حيمايت ائتسه يديلر يا سوكوتلا تأييد ائتميش اولسايديلار، هم حركته و هم اٶزلرينه ضربه وورموش اولارديلار. منجه ايستيقلالچي دوستلاردا اٶز سيرالاريني تميزله مك مکانيزم لريني ايشله ييب حاضيرلامالي ديرلار.
آذربايجان ميللي – دموكراتيك حركتي بير ديري اورگانيزم كيمي، اٶز ساغلام ليغيني داخيلي و خاريجي آفتلر قارشي سيندا قوروماغي تأمين ائدن موثر مکانيزم لره ماليك اولمالي دير.

س.  حرکتین کئچن ایللرده سئیرینه باخاندا بوگونکو دونیادا دیر ساییلان دمکراسی و انسان حاقلارینا تاکید چوخ آزدیر و اولاندادا اصیل دئییل و دمکراسی المانی هله آذربایجان میللی – دمکراتیک حرکتینین ادبیاتیندا یئرینی آلمامیشدیر ندن بو اورتام حرکته حاکیم اولوب ؟

دموكراسي بير «ذيكر و دعا » دئيیل كي، اونون آديني ديله چوخ گتيرمكله دموكرات ليغين درجه سي معلوم اولسون. بوراكيمي آذربايجان  ميللي آزادليق حركتي نين يولچولاري، دموكراتيك ديرلره باغلي اولدوقلاريني نوماييش ائتديرميشلر البته معلوم سببلره گٶره هله تشکیلات لانما و پارتيالاشما، فارسلاردا عمله گلمه دييي كيمي، بيزده ده اينكيشاف ائتمه ميشدير.  آذربايجان ميللي -دموكراتيك حركتي، باشقا بير ميللتدن اوستون اولماسيني، باشقا بير ميللتين ديليني غير رسمي ائتمه سي، باشقا بير ميللتين شهرلرينه قوشون چكمك، باشقا بير ميللتي «سوسك» و … آدلانديرماق، باشقا ميللتين توپونيميك آدلاريني دئيشديرمك و بو كيمي غيري دموكراتيك فيكيرلري يوخدور. بوتون بونلار، عملده دموكراسي يه اينانماق معناسيندادير. يوخسا قيشري زاهيدلر كيمي، گون چيخاندان گون باتانا كيمي مين تسبيه «دموكراسي» سٶزونو ذيكر ائتمك و ائله همان ذيكر گونو عرضينده، 30-40 ميليون اينسانين ديلينه وورولان قيفيلا اعتيراض ائتمه مه يي، من دموكرات اولماق سانميرام . اگر آمريكانين ويتناما و عيراقا قوشون چكمه سي بير فاكت دير، باشقا بير فاكت دا، آمريكا ميللتي نين بو قوشون­ چکمه­يه بسله -دیگی موناسيبتدير . بيزه قارشي 88 ايل ليك ظولمون اعمال اولماسي دا بير فاكت اولدوغو حالدا، بو ظولمي گٶرمك ايسته مه یه نلري «دموكرات» سايماق اولماز. باشقا سٶزله، بيز حاقلي اولاراق، 88 ايل ليك ائتنيك فارس آپارتايد سيستميني گٶره بيلمه ينلر، گٶرمك ايسته مه يه نلر و اونو مودافيعه ائدنلري «دموكرات» سايا بيلمه ريك.

س. مخالف لر آذربایجان حرکتی نی آشيري تمايول لر و آنتی دمکراتیک داورانیش لارا متهم ائدیرلر، بو اتهام لار دشمن لیکدن اولسادا دئمک آشیری ناسیونالیسم ادبیاتی بعضا حرکتی چوخ قورخونج تصویر ائدیر و چوخ زامانلاردا حرکتی بو ناسیونالیسم ادبیاتی تمثیل ائدیر ، لطفا بونو ایضاح ائدین .
ايجازه وئرين مسئله ني بير آزدا عومومي لشديريب، حركتين ساغلام ليغي مسئله سينه توخوناق.

حركتين ساغلام ليغي مسئله سي سون درجه جيددي بير مٶوضوع دور. نظره آلين كي حركتين بوگونكو حجمي، حركتين رئال حجميندن يارانميش بير مينياتور دير. يادينيزا سالين كي اينقيلابدان اٶنجه وارليقلاري، محدود سايي دا سياسي دوستاقدا اوتورانلاردان عيبارت اولان سول تشكيلات لاري يا مجاهدين خلق، اينقيلابدان سونرا نه عظمت ده بير حركته چئوريلديلر. بو سببدن آذربايجان ميللي – دموكراتيك حركتي نين بوگونكو بيچيمي، اونون حقيقي گوجوندن يوزلر دفعه آزدير و بوگونون ضعيف و گوجلو جهتلري ده، حركت اٶز حقيقي فورماتيندا ظاهير اولاندا، يوزلر دٶنه بٶيويه بيلر.

هر سياسي اورگانيزم (اوخشار بيولوژيك نمونه لر كيمي)  ايكي واجيب مکانيزمه ماليك اولمالي دير: اٶزونو مودافيعه و ساغلام لاشديرما مکانيزمي

– خاريجدن ايچري نوفوذ ائتمك ايسته ين انگل لره قارشي اٶزونو مودافيعه مکانيزمي،
– اٶز داخيلينده اينكيشاف ائتمك ايسته ين انگل لره قارشي اٶزونو ساغلام لاشديرما مکانيزمي،

انگل لرين (منشألريندن آسيلي اولماياراق)، اونملی لريني بئله سیرالاماق اولار :

– نظري باخيمدان آشيري ليق.
-پرينسيپ سيزليك  و شخصيت چاتيشمامازليقلاري.
– آنلاشيلماز داورانيشلار.
بو اوچ دسته دن من يالنيز بيرينجي نه توخونماق ايستيرم. ايكينجي و اوچونجو نٶووعدن اولان انگللر حاقيندا من و باشقا دوستلاردان بير سيرا يازيلار نشر اولموشدور و اينترنت سايتلاريندا هله ده اوخوجولار او مقاله لره  موراجعه ائده بيلرلر.
نظري باخيمدان آشيري ليق، ائله بيزيم ياشاديغيميز دموكراتيك غرب اٶلكه لرينده ده يايغين دير. آمما گئري قالميش توپلوملار و اينكيشاف ائتميش اٶلكه لر آراسيندا چوخ واخت، معين فرقلرده وار. اساس فرق بودوركي غرب دموكراسي لرينده آشيري ليق، ساغ و هم سول نٶوعوندن اولماسينا باخماياراق، حاشيه اي بير فنومن اولور ، آمما غيري دموكراتيك و اينكيشاف ائتمه ميش اٶلكه لرده، بو آشيري ليق، بوتون حاكميت، بوتون اوپوزيسيون و بوتون اهالي طرفيندن دستكله نه بيلر. ميثال اوچون اسلوبودان ميلوسوويچ و رادووان كاراجيج جوتلويونون كئچميش يوگوسلاويادا تبليغ ائديب، حيات كئچيرديكلري فيكيرلرين، غرب ده ده، طرفدارلاري وار آمما فرق دئديييم كيمي بوردادير كي، همان جريانلار غربده نورمال شراييطده بير نئچه مين نفري اٶز دالينجا چكه بيلير حالبوكي ميلوسويچ-كاراجيج جينايتلري دونيا مئدياسيندان گئنيش افشا اولسادا، هله ده صرب ميللتي نين بٶيوك بير قيسمي اونلاري حيمايه ائدير.

غرب اٶلكه لرينده ده، بٶحراني شراييط ده بو آشيري و غيري اينساني فیکیرلرين عمومی لشمه سينه شاهيد اولوروق. بئله حاللارين كلاسيك نوومونه سي، آوروپادا نازيسم و فاشيزمين آياق توتماسي دير. آمما بو نظري ساحه ده آشيري ليغا گلديكده، من سبب گٶرمورم كي، آذربايجان ميللي آزادليق حركتي سيرالاريندا اولان، آشيري ليق غرب سياستينده اولان، ساغ و سول نومونه لريندن فرقلي بير فورماتدا تظاهور ائتسين و ايستيرم هر ايكي طرفدن اينكيشافي احتيمال ائديلن ، آشيريليغا بير نظر سالام. مطلبه كئچمه دن قئيد ائديم كي، مسئله دقيق علملره عاييد اولماديغي اوچون، بوردا دقيق متدولارلا اٶلچوله بيلن، فنومنلردن صٶحبت گئتمير. منيم گٶزومه آشيري گٶرونن بير فيكر، باشقاسي اوچون تام نورمال بير فيكير اولابیلر . بو سبب دن من هر ايكي نٶوع آشيري ليقدان دانيشاركن ايلك اٶنجه، مسئله دن تعريفيمي آرايا قويمالي يام.

سولچي آشيريليق
غيري دموكراتيك، اينسانلارين آزاد سس وئرمه سي اولمادان، اينقيلاب يا حربي چئوريليشله سياسي حاكيميتي اوزون مودت اوچون اله كئچيرمه يي توجيه ائدن ايدئولوژي. بو باخيمدان غرب دموكراسي لرينده، پارلامنتاريستي اويون قايدالاري اساسيندا فعالييت ائدن كمونيست پارتيالاري، دموكراتيك پارتيالار اولدوقلاري حالدا، گئري قالميش اٶلكه لرده بوتون وطنداشلارين آزاد پارلامنتاريستي سئچيمينه دايانمايان، بير طبقه (فعله صينفي)  نيابتيندن، بير پارتياني همشه ليك حاكمييته چاتديرماغا اينانان ايدئولوژيني من سول آشيري جريان تانيرام.

منيم بيلديييم – خبريم اولدوغو قدر، بوگون ، بو نٶوع ايفراطچي ايدئٶلوژيلر آذربايجان ميللي آزادليق حركتي سيرالاريندا و بلكه بوتون دونيادا، اهميتلي بير درجه ده طرفدارا ماليك دئيیل دير. من اينديليك ده بو تمايولو يوخ درجه سينده گٶرورم. آمما بو او دئمك دئيل كي گله جكده، بو نٶوع ايدئولوژي آياق توتا بيلمز  من «تاريخين سونو» نو اعلان ائدن ادعالارلا راضي لاشا بيلميرم. ايفراطي غيري دموكراتيك سولچولوق (و ساغچي ليق)، بٶحراني شراييطده آياق توتا بيلر. منيم موشاهيده لريمه گٶره، بوگون يالنيز آذربايجان ميللي آزادليق حركتي سيرالاري نين حاشيه سينده، بو آشيري سولچولوغون بير نٶوع اوتانجاق واريانتي نين سيزمالاريني تاپماق اولار.

هله توتاليتر كمونيستي دونيادا باش وئرميش جينايتلر ، بير او قدر يادلاردا جانلي ديرلار كي، آچيق آشكار آشيري سولچولوغو غيري مومكون ائدير . «اوتانجاق» صيفتي ني من اونا گٶره ايشله ديرم كي، بونلار آچيق -آيدين فيكيرلريني سٶيله ميرلر و كليله و دمنه نين حئكايتلري كيمي، حئيوانلاريندان ديليندن دانيشيرلار. ميثال اوچون بولشويزم دن دفاع ائتمك اوچون، 1918-1920-جي ايللرين آذربايجان خالق جومهوريتي نه هجوم ائديرلر يا روس ايمپرياليسمينه محبت اعلان ائتمه نی بير باشا صراحتله يوخ، بوريس یئلتسيني ، كوزوو آلبانلاريني تام قتل عام ائتمكده، ميلوسويچه يارديم ائتمه مك اوچون «ساتقين» (!) آدلانديريلار و يا چئچنلرين اينسان حاقلاري نين تاپتالانماسيني دانيرلار. بيرده بو آز ساييلي شخصلر، چوخ واخت بو فيكيرلري اٶز ديللريندن يوخ، باشقالاريندان ترجومه و نشر ائديرلر، يا آذربايجان جومهوريتي نين توركيه يئرينه روسيه ايله ياخينليق سياستي خئيرينه تبليغ ائدركن، آذربايجان –توركيه-روسيه اوچ بيجاغي (مثلثي) آراسيندا مينلرله تاريخي و آكتوئل مسئله لري، «توركيه يه ساتيلان قاز ين قيمتي» كيمي آرايا قويورلار. ائله بو آشيري تفكور، اٶز استالينچي ليك (موساواتچي ليق قارشي سيندا)، و پوتينچي ليك (يئلسين ين ليبرال سياستيله موقاييسه ده) فيكيرلريني، پانتوركيسمه قارشي، صليب يورويوشو (جنگ صليبي) كيمي آپاریرلار. بيرداها دئيیم كي، بو جريان ايندي تام حاشيه اي و بير ايكي نفرين كئچميش سووئت سيستمينه «تعلق خاطير»ي نين و كئچميش معلوم امنيتي باغلاري نين نتيجه سي كيمي گٶرونمه لي دير. آمما بو فيكر صيرف روس پرستليك و پوتينچي ليك (!) كيمي اولماسادا، «زحمتكش لر» و كارگر طبقه سي نين قانلي بايراغي» اٶرتويو آلتيندا كام بك (comeback) ائتمك احتيمالي چوخدور.

آمما قالدي ساغ آشيري چيليق. اولا من آشيري ليغين بو نٶوعوندن تعريفيمي وئريم: اٶز ميلتيني، اٶز ديني يا اٶز ديليني باشقالاريندان اوستون اعلان ائديب، اونلارا سولطه تاپماغا چاليشماق.

سون 90 ايلده آذربايجانين دوچار اولدوغو موصيبتلرين قارشي سيندا، آذربايجان نئچه مٶوقع آرايا قويابيلر:

1. بيزي محو ائتمك ايسته ين قوه لرين ايسته دي يي كيمي، بو موصيبتلري،  رحمت و بركت الهي كيمي قبول ائديب، اونلارا تبريك و تشككور مكتوبو يازماق(!)
2. بير آز نيغ-نيغ ائديب، بير طٶرلي ايصلاحاتي، عاجيزانه ايستدعا ائتمك(!)  بو، كلاسيك ماركسيستلرين دئدي يي كيمي، قولدارليغين لغوي يوخ، قوللارين حالي زارينه ترحوم ائديب، اونلارين شراييطيني ياخشي لاشديرماق طلبي دير.
3. ميللي آپارتايدين لغويني و قارشي طرفين، مومكون قدر بو ايامي نيكبتين آثاريني آرادان قالديرماغا يارديم ائده جه يينه دايير، مسئوليت قبول ائتمه سي. باشقا سوزله دئيیم: پان فارسيستلر ، تورك ميللتيني ايراندا محو ائدن سياستلرين اعمال اولدوغونو بويون آلسين، بو پلانلاري درحال دايانديرسينلار و مومكون قدر بو 88 ايلين آثاريني آرادان قالديرماغا همكارليق ائتمه يي قبول ائتسينلر.
4. موقابيله به ميثل: بيزه ده 88 ايل وقت وئريلسين كي، بو مدت عرضينده فارسلارين، اصلينده تورك اولوب، روسلار طرفيندن فارسلاشمالاريني اعلان ائدك، فارس ديليني قدغن ائدك، ايراندا فارسلارا آنا ديلينده درسليك چاپ ائتمك يئرينه، افغانيستان اٶزبكلرينه درسليك چاپ ائدك، فارس توپونيملري نين آدلارين دئيشديريب، توركجه يه چئويرك، واخت تاپاندا فارس شهرلرينه حربي هجوملار تشكيل ائدك، رسمي مراسيملرده، راديو تلويزيونلاردا و حتي سينما فيلملرينده فارسلاري تحقير ائدك و…. و نهايت 88 ايل ليك بير قارا تاريخين قيصاصين آلاندان سونرا، ال الده-باش باشدا اعلان ائديب، قونشولوغا باشلاياق.
5. تورك ديل و مدنيتيني فارسلارينكيندان اوستون اعلان ائديب، اونلاري نه اينكي 88 ايل بلكه ائله يئرلي ديبلي محو ائتمه يه دائير، آسيملاسيون و تدريجي كولتورل قنوسيد پلانلاريني رسمي دٶولت پروژه لري كيمي عملي ائدك.

ايراندا نه اينكي رسمي و آچيق راسيستلر، بلكه اهالي دن گئنيش بير داييره فارسلار، يالنيز ايلك واريانتدا يعني بيزي محو ائتمك اوچون اونلاردان تشككور ائتدي يميز حالدا، بيزي «ايراني وطن پرست»، «دموكرات واقعي»، «آذري غيور» و بو كيمي اتيكتلرله «تلطيف» ائديرلر.

حتي ايكينجي واريانتدا يعني بير آزاجيق ژنوسيد قانونلاريني و اعماليني يوموشالتماغا دايير نيغ-نيغي دا تجزيه طلبي و پانتوركيسم آدلانديریرلار.

من دٶردونجو واريانتي، يالنيز مقایسه باخيميندان مطرح ائتديم و كيمسه ائله بير فيكر سٶيله مه ميشدير. و يالنيز بئشينجي آلترناتيو، آشيري ميلتچي ليك (=ايفراطي ناسيوناليسم، راسيسم) كيمي محكوم اولمالي دير. من سيزين سوآلين جاوابيندا بو آچيقلاماني چوخ فايدالي حئساب ائديرم چونكو، اگر بوتون بو واريانتلار آچيلماسا، بولانليق بير فضادا، هر حاق سٶزو دييه ني، آشيري ميللتچي آدلانديرماق، بيزيم يوخ، بيزه دوشمن اولانلارين مئتودلاري دير.

وورغولاييم كي، الده بير آماری رقملر و سوسيولوژيك آراشديرمالارين نتيجه لري اولمادان، بو سوآلا يالنيز شخصي تجروبه و موشاهيده لر اساسيندا جاواب وئرمك اولار. منجه بوگون اگر بيز كتبي قايناقلاري اساس توتساق، بئله آشيري ميللتچي ليك، هله آذربايجان ميللي آزادليق حركتي سيرالاريندا، تظاهورونو گٶسترمه ميشدير. حتي بئله بير دامغالاري حرکته ووران، فردلر، منظوري نظرلري اولان «آشيري ليغي» تعريف ائديب و اونون ميصداقلاريني سندلر و شاهيدلر اساسيندا آرايا قويماغا هئچ بير جهدده گٶسترمه ميشلر.

من قبول ائديرم كي، بير مودعانين  ضعيف مودعي طرفيندن ايره لي سورولمه سي، او دئمك دئيل كي، او مودعاني باشقا بيريسي ثوبوت ائده بيلمز. آمما منيم وورغولاماق ايسته دي ييم، بودور كي، بو  نوٶع آشيريليق، چوخ ياييقين اولسايدي،  داها گٶرسنن كنده بلدچي آختارمازديق يا دا حتي ضعضف مودعي لر ده، بئله بير مودعاني راحاتليقلا ثوبوت ائدرديلر و ميللي حركته لكه وورماق اوچون هيندوستاندان ميثال گتيرمه يه يا موبهم دانيشماغا احتياج دويمازديلار.

باشقا بير مسئله، برائت اصلي دير. مادام كي آذربايجان ميللي دموكراتيك حركتي  سيرالاريندا خوشا گلمز و نگاتيو حاللارين اولماسي ثوبوت اولماييب، بو حاللاردان يالنيز آييق-ساييق اولماق نامينه و بير «ائحتيمال»كيمي دانيشا بيله ريك، بير فاكت كيمي يوخ.

منجه آشيري ميللتچي ليك يا ساغ آشيري چيليق دا ائله اونون سول تايي كيمي، هله بيزيم آراميزدا بير پتانسيل حال كيمي قالير و معين سببلره گٶره  هله سايا گلن درجه ده مطرح دئيیل. آمما هر ايكي آشيري ليق تمايول لريله علاقه دار، بيز آييق-ساييق اولوب و هر ايكي احتيمالا قارشي نظري ساحه ده حاضيرليق گٶرمه لي و بیلگی لنمه لي ييك. اونوتمامالي ييق كي بيزيم ياشاديغيميز جوغرافيا بوتٶولوينده، دموكراتيك عنعنه لر صاحيبي دئیيلدير و اگر ضيالي لار و بوتون دموكراتيك قوه لر طرفيندن بو ساحه لرده مقصد يٶنلو و اوزون مودت ايشلر گٶرولمه سه، خصوصيله بٶحراني شراييطده بوگون يوخ درجه سينده اولان ضعيف غير دموكراتيك و آشيري  آخينلار، آز زاماندا سورعتله توپلومو بورويه بيلر.

س. ایراندا باشقا سیاسی و اجتماعی حرکت لرده وار قادینلار حرکتی ، یاشیل حرکتی ، باشقا میللتلرین حرکتی آذربایجان حرکتی نین اونلارا مناسبتی ندیر ؟

سيزين بو سوآلين بير قيسمينه من اٶنجه توخوندوم.

اولاً: ياشيل لار حركاتي اصلينده نفياً، سئچگيلرين نتيجه سينه اعتيراض دالغالاري كيمي مئيدانا چيخيبدي. ماراقلي و معنالي دا بودور كي، تهراندا، حتي سئچگي لرده ايشتيراك ائديب سس وئرمه يه نلرين ده چوخو بو حركاتا قاتيلميشديرسادا، تهراندان كناردا بو حركتين جيدي بير اقبالي اولماميشدير. بوگونه كيمي ده، حركتين رهبرلري آرتيق بو مينوالدا دانيشميشلار و ايثباتاً بير چوخ سٶز دئمه ميشلر. ياشيل حركتينده اولان بو ايبهام اولدن عمدي اولماسادا، زامانلا، او حركتين گئنيشلنمه سينه خيدمت ائتميشدير. بيز شاهيد اولموشوق كي حركتين رهبرلري اولان مير حسين موسوي و مهدي كروبي جنابلاري نين داشيديقلاري ايدئولوژيك يوكله هئچ بير علاقه سي اولمايان قووه لرده، بو حركتين حاشيه و متنينده آكتيو اولموشلار. بوگونه كيمي آذربايجان ميللي آزادليق حركتي بو حركتدن اوزاق دورموشدور. بو حركت حتي هله ليك تهرانا محدود اولسادا، آدلاريني چكديييم ايكي رهبر هر گون آغانين باشينا آند ايچسه لر ده، آچيق-آيدين فقاهتي رژيمين بوتٶلويونه قارشي يٶنلميش بير حركتدير.

ثانياً: من سيزين «باشقا سياسي و اجتيماعي حركت لر» ايفاده نيزي، زحمتكشلرين، سوسيال عدالت يولوندا سندیکالیستی موباريزه لريله عوض ائديرم كي، مسئله كونكرتلشسين.
بو ايكي قئيدله، منظره آيدينلاشير. يعني 5 اتنيك حركت، بير قادينلار حركتي بير سينديكايي حركت و ان سون مئيدانا گلميش ياشيل لار حركتي. قادينلار و سينديكا حركتي نين  سياسي حاكيميت مودعاسي يوخدور. نتيجه ده بو ايكي حركتي كناردا ساخلاياق، كي سونرا من اونلارا قاييديم.

دئمه لي 5 اتنيك حركت يعني توركلر، كوردلر، عربلر، بلوچلار و توركمنلر دن علاوه بيرده بو يئني ياشيل لار حركتي مٶوجوددور. بونلاردان، 5 اسير ميللتين حركتي نين گونده لي يينه اٶز ميللي حاكيميتيلريني قورماق و فارس هژمون لوغونو لغو ائتمك داخيل دير. ياشيل حركتي آمما هم يئني جه مئيدانا گلميشدير  و هم  بير اعتيراض حركتي كيمي، نه يه قارشي اولدوغونو هر زامان دئميشدير آمما  نه ايسته ديگی حاقدا واحيد بير فيكير يوخدور. ايشاره ائتدي ييم كيمي، بو حركت ايبهامي ساخلاماق ايستير كي، طرفدارلاريني الدن وئرمه سين و  رهبرلرين كونكرت ايثباتي پلاني اولماديغي دومانليق فضادا، هر بير جيناح اٶز سازيني چالير. سون آيلاردا خاريجده بو حركتا دستك وئرنلر، هر بير شهرده اونلارلا بير-بيرلريندن جيدي شكيلده فرقلنن آد، ايمضا، بايراق، رنگ و شوعارلارلا آكسيالار كئچيرميشلر.

ياشيل حركتي نين آذربايجان توركلري نين ايستكلرينه قانع ائديجي بير درجه ده ياناشماديغي حالدا، آذربايجان دا اٶز نٶبه سينده بو حركته قوشولماغا بير هوس گٶسترمه ميشدير. منجه آذربايجان بو حركتله ازلي عشق پيماني باغلامادان، پارالل حركت كيمي اٶز شوعارلايلا برابر، بيزيم آپارتايد رژيمي كيمي تانيديغيميز سيستمه قارشي سسيني اوجالتماسي، بيزه استراتژيك فايدالار وئره بيلر. البته دئدي ييم كيمي مسئله نين ايكي طرفي واردير و هر ايكي طرفدن، قارشي طرفه جيددي سوء ظنلر  واردير. عكس تقدديرده، تهراندا «جومهوري ايراني» شوعاري وئريلنده، تبريزده «جومهوري فدرال» شوعاري شهري و رژيمي تيتره تمه سه، اوندا بوش قالميش خيابانلاريميز و بوش قالميش مئيدانلاريميز ، ياد اللر، يادلارين تشبوثلريله حركته گلن آنتي آذربايجان  دالغالارا شاهيد اولا بيلر. بوگون آذربايجان، «نه غزه، نه لبنان،…» كيمي ارتيجاعي شوعار قارشي سيندا، «مرگ بر …، چه غزه، چه لبنان، چه تهران» مضمونوندا مترقي شوعار قويماسا، همان ارتيجاعي شوعارلارين آذربايجانا سرايت ائتمه سي نين قارشي سيني آلا بيلمز. مودرن سياستده چئويكليك و تشبوث ايكي موهوم آچار سٶزلردير.

آذربايجان ميللي آزادليق حركتي،  سلطنت طلبلر و استالينيست لردن آرتيق بير درجه ده، بو حركتله آنتاگونيسم ده دئيیل. اگر اونلار اٶز شوعارلاريني بو حركتين ايچينه داخيل ائده بيليرلر، اگر راسيستي آنتي عربيستي تمايول لره بوردا يئر وئريلير، آذربايجان  اٶز سسيني قالديرماغا هم حاقلي دير و هم بورجلو.

يئرده قالان ايكي حركت يعني قادينلارين فمنیستی و کارگرلرین سينديكاليستي حركتلرينین ، اساس فرقلري، سياسي حاكمييته ادعا ايره لي سورمه مه كلري دير. آمما هر ايكي حركت، آذربايجان توركلري و ديگر ميللتلرين ميللي پارالل حركت ديرلر و معين تاريخي شراييط ده آذربايجان ميللي- دموكراتيك حركتيله بيرلشمك ايمكانلاري يارانا بيلر.

س.  بیز بوگون بیر سیاسی محدوده ده یاشاییریق ایران آدیندا ، کئچن 80 ایلده ایران سوزجویو فارس دیلی ، فارس میللتی و فارس میللتی منافعینی قوورویان دوولتین مستعار آدی کیمی قوللانیلمیشدیر، بو دوروم آذربایجان چالیشقانلاریندا » ایران «کلمه سینی بیر تابو یا تبدبل ائتمیشدیر کی آردیندا بللی سیاسی نتیجه لرده اورتایا چیخیر، چیخیش یولو ندیر ؟
ايسوئچده كومونيستلرين واريثي اولان «سول پارتيا «نين نيظامنامه سينده آلكوليسمه قارشي بند گليبدير. بئله بير بند باشقا پارتيالارين نيظامنامه لرينده يوخدور. سبب بودور كي بو پارتيانين كئچميش ليدرلري و رهبرلري آراسيندا آلكوليسم يايقين بير خسته ليك حالي تاپميشدي. دئمك ايستيرم كي اينسانلار اٶز تجروبه لريندن حركت ائديرلر. هله من ايشاره ائديم كي، غربده، توركيه ده و قيسماً قوزئي آذربايجاندا بيزی «آذري» كلمه سيله آدلانديرماغا باخماياراق، ايران توركلري بو آدي اٶز  سياسي ادبيات تئرمينلري لیستیندن چوخدان چيخارميشلار. سبب معلومدور: بو سٶزون آپارتايد رژيمي نين ديسكورسوندا اويناديغي بٶيوك رولو هامي گٶرور. چوخ ميللتي توپلوملاردا، تك باشينا حاكيم بيلامونازع اولان هر حاكيم ميللت كيميفارس ميللتي ده اٶز ائتنيك هويتي ني تعريف ائتمكدن، جين بيسم الله دان قورخان كيمي، قورخور و » ايران » سوزوندن، غيري فارس ميللتلره مالكيت ادعا ائتمكده بير قباله كيمي استيفاده ائدير. يئري گلميشكن دئيم كي فارسلار اٶزلري هئچ بو سوزو سئوميرلر و اوزلريني » اصيل آريايي» سانان فارسلار، غربده، اٶز مملكتلرينين آدي نين،

Persian اولدوغون هم دئیيرلر و هم يازيرلار.

. » ايران » اگر بير زامان نئچه ميللتين، مولكي مشاع سي نين آدي ايدي، ايندي بو ميللتلرين بيرينين مسلط ميللت استاتوسو قازانديغي و بو سلطه نين 88 ايل ليك تاريخيندن سونرا، همان مولكي مشاع دٶورونده داشيديغي معناني وئره بيلمز. بو بيزیم بئنيميزده يوخ، رئال حياتدا باش وئرميش و 88 ايل سورموش پراسئسين سونوندا يارانان وضعيت دير. . «ايران» آدي بيزيم مشاع مولكوموزون آدي اولاندا باشقا ايفاده لرده واریدیلار كي بوگون اٶز معنالاريني دئيیشميشلر. بو سٶزلره ديقت ائدين:  «رجل سياسي»، «اعيان و اشراف»، «طبقه محترمين»، «نسوان» و «نجبا». آيا بو سٶزلر ايندي مشروطه دٶورونون آنلاميندا  ايشلنيرلر؟ منجه بيز بو كلمه نين ايكي آنلام داشيديغيني يعني هم راسيستي ديسكورسون تركيب حيصه سي و هم دونيادا تانينميش بير مملكتين آدي اولدوغو حاقدا معارف لنديرمك آپارمالیییق. طبيعي كي بو سياسي بير مسئله دير و مسئله يه خام و دويغوسال ياناشماق مصلحتلي ايش اولا بيلمز.

س. میللی حرکته منسوب بعضی لری ایرانین چوخ اولایلارینی «بیزه دخلی یوخدور و فارس لارین ایچ سورونودور» دئیه بیلمک بئله ایسته میرلر؟ بو باخیش تورکلرین منافعینی قورویا بیلر می ؟ سیزجه سراسری اولایلاردا نئجه مناسبت گوسترمک لازیمدی ؟
من ياشيل حركت حاققيندا فيكريمي سيزه سٶيله ديم. آمما » ايران » مسئله لري نين «بيزيم مسئله لريميز» اولماسي دا شوبهه سيز دير. يوخسا بيز اٶزوموزو رئال دونيادان تجريد ائديب و مجازی بير عالمده موباريزه آپارا بيلمه ريك. » ايران » بير رئال ليق دير هم بيزيم ميللتيميزين ياشاديغي اٶلكه نين آدي كيمي، هم آذربايجان جومهوريتي نين » قونشو «سو كيمي و هم فارس راسيسمي طرفيندن «بير ديللي فارس اٶلكه اولماغا كانديد » بير جوغرافيا كيمي. رئال ليغي گٶرمه مك و دونيا سياستينه حاكيم اولان يازيلي و يازيلماميش قانونلارا لاقيدليك ، بيزه چوخ زيانلار گتيره بيلر.

بو حاقدا جريان ائتميش و هله ده دوام ائدن موباحيثه لرده بير سيرا حاشيه لر اولسادا، مسئله نين اٶزه يي ساده بير سوآلين اطرافيندا فيرلانير. حاشيه لر چوخ ساييلي ديرلار. بونلارين بير سيراسي تأسسوفله آذربايجان ميللي آزادليق حركتي نين فعاللارینين بير قيسمي طرفيندن عنعنه يه چئوريلميش سوبيئكتيوليك و قاراياخماق كامپانيالاري كاراكتري داشييير. ميثال اوچون بير سيرا شيفاهي سٶز-صٶحبتلر و حتي بعضي يازيلاردا، آذربايجان ميللي آزادليق حركتي ني ياشيل حركتينه قوشوب اوردا حل ائتمك ايده ياسينا قارشي فيكيرلر سٶيله نير و هئچ واخت دا معلوم اولمور كي، آذربايجان ميللي – دموكراتيك حركتيني ياشيل لار حركتينده حل ائتمك هاردا و كيمين طرفيندن آرايا قويولوبدور.

موباحيثه بوردا دير کی آيا ياشيل لار حركتي جريان ائتدييي فضا و زماندا، سايير ميللتلرده توتاليتر رژيم  و آپارتايدا قارشي اولان، اٶز ميللي آزادليق شوعارلاري ایله مئيدانا چيخماليديرلار يا يوخ؟  بير فيكير اساسيندا، حاضيركي وضعيت ده مئیدانا چيخماق يعني ميللي حركتي حاكيميت جيناحلاري نين داخيلي تسويه حسابلاريندا  هزينه ائتمك. قارشيدا اولان فيكيرين اساسيندا، عكسينه ايندي مئيداندا فعالليق واركن و مئيدان دونيانين ديقت مركزينده اولدوغو حالدا و ان اساسي باسقي قوه لرينین موهوم حيصه لري تهران، ايصفاهان و شيراز كيمي يئرلرده مشغول اولدوقلاري حالدا، غيري فارس ميللتلرده اٶز ميللي آزادليق حركتلرينه تكان وئريب، ايراندا 6 زولاقلي بير اوتوباندا حركت ائدن 6 ماشين قطاري كيمي، 6 پارالل حركت عئيني حالدا مئيداندا اولا بيلر. بئله بير مارشين هم تاثیری و هم نتيجه سي بام باشقا اولا بيلر.

فرض ائدين كي ياشيل لارين حركتي نئچه ايل بئله سوردو.  اوندا عجبا بيز بو موددت عرضينده ميللي حركتي تعطيل مي ائتمه لي ييك؟! مگر سياسي حركتي ده نفتالين لاييب، صانديغا قويماق اولار؟ من بو و ديگر بو سياق مسئله لرده، بير اينستيكتيو (غريزي) ياناشما طرزيني گٶرورم. بيزيم بير سيرا تاريخي حركاتدا، «فنا في ايران» اولوب، اٶز ميللي ايستكلريميزي قابارتماماغيميز، حاضيركي نسيل اوچون بير آجي تجروبه ساييلير. بو سبب دن، بيرداها «فنا في ايران» اولماق قورخوسو، بيزي ياشيل حركتدن، اوزاق دورماغا چاغيرير. بوردا من «فنا في ايران» گئديشي يئرينه، بير ائموسانال و غئيري سياسي گئديشين اوتورماسيني گٶرورم. تهراندا بير عده نين «جانم فداي ايران» و «نژاد ما آرياست» باغيرديقلاري حالدا، بوتون آذربايجاندا، ميللي حركتين دموكراتيك شوعارلاري نين سسلنمه سي، حاكيم ديكتاتورا قارشي تهراندا وئريلن راسيستي شوعارلارلا، آذربايجاندا سسلنن دموكراتيك شوعارلاري موقاييسه ائتمه يه ايمكان وئره بيلر.

سيزين اشاره ائتدييز يالنيش فيكيردن، بيزه چوخ منفي عاريضه لر گله بيلر و اونلاردان ان تهلوكه لي سي، ايراندا حاضيركي وضعيتدن جانا گليب، اعتيراض ايسته ين آذربايجان و غئيري آذربايجان توركلري آراسيندا، آلترناتيو اولماديغيندان، » يئگانه مٶجود آلترناتيو » يعني آذربايجان ميللي آزادليق حركتينين كونترولوندا اولمايان ياشيل حركته مئيل تاپيلا بيلر. بو موصاحبه نين حاضيرلانديغي گونلرده تبريز اونيورسيته سينده، فارس طلبه لرين، «تبريزي واقعي» لري حركته قوشولماغا دعوت ائتمه لرینين شاهيدي اولدوق. بو البته كيچيك بير تست ايدي. نظره آلين كي، حاكيم شراييط بيرآز يوموشالديغي حالدا، اگر جناب موسوي تبريزه تشريف بويورسالار، بو دعوتين ، تبريز اونيورسيته سيندن آرتيق اوغور قازانمازمي؟ البته اهالي نين و ميللي كادرلارين تجروبه قازانماق شانسي دا بير موهوم مسئله دير.

ايرانين اولايلاري بيزيمده اولايلاريميزدير. بيز حتي ايراندان آيريليب موستقيل بير اٶلكه اولساق بئله، بير قونشو فارسيستانين مسئله لري بيزي تأثيرسيز بوراخا بيلمز. سياسي مسئله لره بئله غریزی ياناشماق،  بيزي حساس تاريخي-سياسي مقاملاردا آغير ايتگيلره معروض قويا بيلر. موركب پراسئسلري واختيندا آناليز ائديب، موناسيب بير آدديم آتماق يئرينه، «بيزه نه» دئيیب، اٶزوموز، اٶزوموزو پاسيولشديريب، حاديثه لردن اوزاقلاشديراركن، حاديثه لر بيزه مونتظير اولماييب، چرخي فلك بيزسيز و بيزيم منافعميزي نظره آلمادان دٶوران ائده جك. تصوور ائدين اگر بوگون آذربايجان بوتون دونيانين گٶزو قاباغيندا، اٶز ايستكلري و ميللي شخصيتلريله مئيداندا، اٶز مودرن و دموكراتيك شوعارلاريني هارايلاسايدي،دونيادا، ايراندا گئدن فارسلارين و توركلرين حركاتيندان دانيشيلاردي و آز زاماندا ايراندا دمكراسي قاطارينين لوكوموتيوي آدينا لاييق، دونيادا نازيسمله شٶهرت تاپميش» نژاد آريا » شوعاري وئرنلر يوخ، ائله باشكنديميز، قهرمان تبريز تانيناردي. هله ليك حاكيم ديكتاتورايا قارشي گئدن مارشين، جريان ائتدي يي اوتوباندا،يالنيز بير زولاقدا تحروك وار. بيزه و ديگر اسير ميللتلره عاييد اولان زولاقلاردا حاكيم اولان سوكوت يالنيز حاكيم رژيمين خئيرينه دير. بيز اٶز زولاغيميزدا، ايره لي يه دوغرو، ميللتيميزين آدينا ياراشان بير عظمتله حركت ائتمه سك، اوندا بيز ياشيل حركتين ایچينده حل اولماياجاييق، اوندا آذربايجان ميللي- دموكراتيك حركتي، يئني ايقتيدارا قارشي تظللوم و ذيكري موصيبت ائتمكدن باشقا بير ايشه قادر اولماياجاق. دونيادا بير پراكسيس كيمي قبول اولموش قايدا اساسيندا، هر توپلومون، آكتيو حيصه سي، او توپلومون، بوتونونون نوماينده سي حئساب اولور. بو گون ايراندا فئمينستي حركت كيمي تانينان محدود بير حركت بوتون قادينلارين آديندان دانيشماغا حاقلي تانينير . هابئله مادامكي آذربايجان حاكيم ديكتاتورايا قارشي اٶز سٶزونو، اٶزو ديلينه گتيرمير، ياشيل لار هم آذربايجان آديني گتيرمكدن امتيناع ائده جكلر و هم ايران توپلومونون آكتيو قيسمي كيمي بوتون پاسيو كوتله و او جومله دن آذربايجان ميللتي نين آديندان دانيشماقدا دا حاقلي حساب اولاجاقلار، حتي اگر دانيشماسالار.

س.  دین و مذهب تورک خالقی آراسیندا اونملی قونودور و بوگون آذربایجانلی لارین بویوک بولومو دینی ایناملارا اوستونلوک وئریر ، حکومت ایسه میللی حرکتی دینه قارشی دورماغا اتهام ائدیر ، جاوابینیز ندیر و حرکت دین قونوسوندا نئجه دوشونور ؟
آذربايجان ميللي دموكراتيك حركتي نين ايثباتي مدل لري تاريخي باخيمیندان، 1918-1920-جي ايللرده قوزئي ده آذربايجان خالق جومهوريتي و 1945-1946 فاصيله سينده گونئي ده يارانميش ميللي حوكومته دايانير. بونلار ايسه بوگونون طلباتيندان اوزاق تاريخي آبيده لر اولسالاردا، هر ايكي ميللي دٶولتچي ليك تجروبه لريميز ديني باخيمدان هم لائيك اولوبلار و هم تولرانت. يعني نه استالين و رضاخان كيمي دينه قارشي اولوبلار و نه افغانستان و فارسستان طالبانلاري كيمي دونيايا ترور و فاناتسيم صادر ائدن توتاليتر رژيملر. قوزئي ده 1918-1920-جي ايللرده يارانميش شرقين ايلك جومهوريتينده بوتون دينلر آزاد ايديلار و قادينلار موسلمان شرقده ايلك دفعه سس وئرمك حاققينا ماليك اولدولار. سيد جعفر پيشه وري نين باشچيليق ائتدييي ميللي حوكومت حاققيندا اوخوجولاري بو حوكومتين موخاليفي اولان روحاني، آيت الله مجتهدي نين طرفسيز شهادتلرينه حواله ائديرم. بو حوكومت هم رضاخانين ديني مراسيم و روحانيتين فعالتينه قويان قدغانلاري لغو ائتدي و هم قادين لارا ايراندا ايلك دفعه اولاراق سس وئرمك حاققي وئردي.

باشقا موهوم بير فاكت آذربايجانين موعاصير تاريخده ان بٶيوك ديني رهبري آيت الله سيد كاظم شريعتمداري نين، باشقالاري و حتي كومونيستلرين، به به-چه چهله  ولايتي- فقيهي قبول ائتدييي زامان، بو اصله قارشي جسارتله اعتيراضي و آذربايجان ميللتي نين بو اعتيراضي دستكله مه سيدير. بو بٶيوك ديني رهبرين موسلمانليق و شيعه ليكده هئچ كيمدن آز مٶمن اولماديغي حالدا، ديني حوكومتله موخاليفتي آذربايجان اوچون بير مباهات ائتمه لي تاريخي حاديثه دير.

گونوموزه گليب چاتاركن، آذربايجان ميللي آزادليق حركتي ايكي موعاصير دایاق و قایناق دان ايلهام آلماقدادير: معاصير آذربايجان جومهوريتي و توركيه دٶولتي. بو هر ايكي دٶوكت ايسه ايسلام ديني ديرلري و بشري معنوي ديرلر باخيميندان ايرانين (هابئله افغانستان و تاجيكیستانين) فارس رژيمي نين ياراتديغي وضعيتدن موقاييسه اولماز درجه ده عالي بير ذيروه ده دورورلار. بو حاقدا سون ايللرده ماراقلي آراشديرمالار و آماری گٶستريجي لر، اينسانلارين ايران و توركيه ده ايسلام و معنوي ديرلره سايقي و عمل ائتمه سينه دائير نشر اولموشدور كي بونلارين هاميسي توركيه لائيك مودلي اساسيندا  ايسلاما حقيقي حٶرمتين و اينامين ايراندان، قات-قات آرتيق اولماسيني گٶسترميشدير.

باشقا فاكت بوندان عيبارتدير كي آذربايجان ميللي حركتي هم داخيلده  و هم ايران رژيمي نين نظارتيندن كنار خاريج موحيطينده، مسئوليت و صميميتله بير دموكراتيك و تولرانت مٶوقع دن چيخيش ائديرلر. بو مودرن لائيك مٶوقع اينسانلارين ديني ايناملاري و آذربايجان توركونون عنعنوي ديني اولان،  ايسلام ديني نه سايقيلا ياناشير و فارس محفل لري نين، داخيلده و خاريجده آنتي عرب و آنتي ايسلام  فیکیرلریندن اوزاقدير. اٶنجه بو موصاحيبه ده قئيد ائتديييم كيمي بابك قالاسيندا كئچيريلن ايلليك ميللي قورولتايلاردادا ايسلام ديني يا عرب ميللتينه قارشي هئچ بير خوشاگلمز ايفاده لر باش وئرمه ميشدير. بو ساغلام و مودرن ياناشما طرزي ائله اولموشدور كي، همين مراسيمده ايشتيراك ائتميش عرب ضيالي سي جناب يوسف عزيزي بني طرف، بو مراسيمي عرب عالمي نين آپاريجي مطبوعات اورقانلاريندا  «ياشاسين آذربايجان!» (ائله توركجه) باشليغي آلتيندا وئرميشدي. بو بير آيدين فاكت دير كي، آذربايجان توركلرينه قارشي راسيستي تبليغات ائله آنتي عرب و آنتي ايسلام فارس ناسيوناليستلري طرفيندن باش وئرير.

موصاحيبه نين سونودا، آذربايجان دموكراسي اوجاغيندان بو موصاحيبه لري آپارماق و بوتون فعاليتلري اوچون تشككور ائديب و بوتون فعاليتلرينده بٶيوك باشاريلار آرزو ائديرم.

سیزده ساغ اولون علیرضا بی

**لیست مقالات مرتبط با مصاحبه علی رضا اردبیلی سردبیر سایت تریبون

لیست مقالات جناب علی رضا اردبیلی سردبیر سایت تریبون و عضو هیئت اجرائیه جنبش فدرال-دمکرات آذربایجان که مشروح مصاحبه با ایشان در پست بعدی منتشر شده است.

**موصاحيبه ده ايشاره اولونان مٶضوعلاردا، علي رضا اردبيلي دن باشقا مقاله لر:

عوموم ميللي قرارلار وئرمك مئكانيزملري

تابلوهاي روز محشر و احتمال بيطرفي نيروهاي سياسي…

آذربايجان و جنبش مدني ضد استبدادي جاري در ايران

عواملي ذي نفع در بيطرف نگاهداشتن آذربايجان در م…

ستم‌ ملی‌ و ستم‌ جنسی‌: يك بررسي مقايسه اي

منفی منم‌ـمنم‌ليك‌ مسابقه‌سی

اسطوره زدايي از ايدئولوژي و تاريخ «چپ»

ناممكن كردن ديالوگ كتبي و شفاهي

توتاليتر ایدئولوگیا و دموكراتيك سياست

معناسيز هذيانلار يا معنالي سٶزلر؟

فيكير موباحيثه­سي و شخصيت ترورو

نگاهي به ايدئولوژي و عملكرد جبهه ملي

» آزربایجان دموکراسی اوجاغی » انسان حاقلاری پوزونتوسونو محکوم ائدیر

سایین آزربایجان میللتی

سئچم ساختاکارلیغینا اعتراض ائدن انسانلارا آتش آچیب و اونلار گوناهسیز انسانی قانینا بله ییب اولدورمک ، یئنی قورخو و وحشت دونمی نین خبرچی سی کیمی ده یرلنمکده دیر. بو آجی خبر داها آرتیق انسان حاقلاری پوزونتوسونا تانیق اولاجاغیمیزی گوسترمکده دیر.

خالقی سوسدورماغا چالیشان حوکومت ، سیستئماتیک اولاراق و گئنیش چاپدا انسان حاقلاری و دئموکراتیک ده یرلری پوزماقدادیر، ایفاده اوزگورلویونو هئچه سایان ایران دوولتی ، اینترنتی یارارسیز حالا گتیریب ، سایتلاری فیلتر ائدیب ، قزئته لری قاپاتماق لا و … انسانلارین خبرلشمه حاققینی پوزموشدور.

دینج اعتراضلاری داغیتماغا شیددت قوللانان پولیس گوجلری ایله حکومته باغلی میلیشیا ، یاسا دیشی اولاراق ، گوز یاشارتیجی گاز ، بیبه ر گازی ، الکتریک باتوم و ایستی سیلاح قوللانمیشدیر ، پولیسین بو یاسا دیشی عملیاتلاریندا چوخ ساییدا وطنداشیمیز یارالانیب و یاشامینی ایتیرمیشدیر.

بونلارا یاناشی سیاسی چالیشقانلارین ، ژورنالیستلرین و …. توتوقلانما دالغاسی داوام ائتمکده دیر ، توتوقلانانلارین چوخ آغیر دورومدا ساخلاندیقلاری بلیرله نمیشدیر.

آزربایجانین اورمو شهرینده ، میللی شعارلار ایله گوستری یه چیخان سویداشلاریمیزین ایکی سی اولدورولوب و نئچه سی یارالانیبدیر.

دوغرو قایناقلاردان آلدیغیمیز خبرلره گوره ، تبریزده  یوزه یاخین سویداشیمیزین توتوقلانماسینی گوسترمکده دیر بو آرادا سئچیم اونجه سی اعتراضلاریندا توتوقلانان آزربایجان میللی فعاللارینین دا آغیر شرایطده و عایله لریندن خبرسیز ساخلانمالاری دیققتله ایزلنمه لی دیر.

باشقا شهرلر و بولگه لر یانی سیرا ، کئچن گونلرده زنگاندا ایسه آلتی نفر دیلداشیمیزین توتوقلانما خبری یاییلمیشدیر.

دینج توپلانتی و یورویوش لر بوتون وطنداشلارین یاسال حاققی دیر ، آنجاق مشروعییت ایتیرمیش ساختاکار حوکومت دینج اعتراضلارین امنیتی نی ساغلاماق یئرینه ، گوستری لری بوغماق ایله مشغول اولوبدور.

» آزربایجان دموکراسی اوجاغی » آدینا سایغی ایله بوتون ایتگی وئرمیش عاییله لره باش ساغلیغی دیله ییر و بیر داها میللی و انسانی گوره ویمیز کیمی  بو سانسور و بوغونتونون پوزولماسی اوغروندا چالیشاجاغینا سوز وئریر.

سایین مئدیا منسوبلاری

حورمتلی آزربایجانلی انسان حاقلاری اورگوتلری

آزربایجاندا اولان اولایلاری دوغرو یانسیتماق و میللتیمیزه  و دونیا قامو – اویونا ، تورک – آزربایجان میللتینه اویغولانان بو یاسا دیشی سیاستلری چاتدیرماق ، بوینوموزا دوشن آغیر یوکوموزدور بو قونودا ال – اله ، چییین – چییینه بیرگه چالیشمامیز گره کیر ، بو اساسدا » آزربایجان دئموکراسی اوجاغی » اولاراق هر یونلو ایش بیرلیگینه حاضیر اولدوغونوموزو اعلان ائدیریک.

آزربایجان دموکراسی اوجاغی

2 تیر 1388

» آزربایجان دموکراسی اوجاغی » میللی چالیشقانلارا سسلندی

حورمتلی آزربایجان میللتی

سایین میللی چالیشقانلاریمیز

بوگون میللی حرکتیمیز اونملی قازانجلار الده­ ائتمیشدیر و باشاری­ ایله یولونا داوام ائتمکده دیر.

بیلدیینیز کیمی یالنیز و یالنیز دوروموموزو دوزگون و اطرافلی چوزمک و یولوموزا چیخاجاق بوتون مانع لری و ائنیش – یوقوشلاری تانیماق بو باشاریلی سوره جین داوامینی تضمین ائده بیلر.

کئچمیشده دوغروجاسینا وورغولادیغیمیز دیل و میللی کیملیک مساله سی ، حرکتیمیزین باشقا آماجلارینی کولگه ده ساخلاییب و حرکتین آماجلارینی ساده جه میللی مساله ده خلاصه ائتمیشدیر.

اورتایا قویولان بو یالنیش تابلو سیاسی داورانیشلاریمیزی  ائتگی­له­میشدیر ، بو اساسدا دونم- دونم سیاسی گروه و چالیشقانلاریمیزین بعضی «استراتژیک باخیشدان اوزاق» ، داورانیش و موضع لرینه شاهید اولموشوق.

سایین باجی- قارداشلار

آزربایجان میللتینین و عمومیتله ایراندا یاشایان بوتون تورکلرین هر یونلو سعادت و خوشبختلیگینی ساغلاماق حرکتیمیزین اساس آماجینی اولوشدورماقدادیر، میللی کیملییمیز ایسه اولدوغو کیمی سعادتیمیزین مرکزینده دیر و قاباریق شکیلده بیان اولونمالیدیر.

میللی حرکتیمیزی دوغرو یانسیتماق و اونون بوتون یونلرینه ایشیق توتماق ایچین بیر ایل بویونجا سوره­ن درین مباحثه لر و گئنیش فیکیر آلیش- وئریشی سونوجوندا و نئچه سایغی ده­ یر دوشونوروموزون قاتقی ­سی ایله » آزربایجان دئموکراسی اوجاغی » نین قورولماسینا قرار وئردیک.

بیرلیک ، کیملیک ، گوج و دایانیشما قایناغیمیز اولان بیر خورداد آیاقلانماسی ایل دونومونو » آزربایجان دئموکراسی اوجاغی » نین اعلان ائدیلمه­سینه سئچمیشدیک آنجاق سسیمیزین سئچیم اونجه سی تارتیشمالاردا و سئچیم های- کویونده دوغرو یانسیماماسی احتمالی اوزه­ریندن قراریمیزی ائرته­له­دیک.

سئچیم سونراسی اولایلار و سونوجلاردان قایناقلانان اعتراضلار و بو اعتراضلارین طالعیمیزده اونملی ائتگی لر بوراخاجاغینا ایناندیغیمیز ایچین ، سیرادیشی اولاراق و اوجاغین مرامنامه و نظام نامه­سینی آچیقلامادان عزیز میللی چالیشقانلاریمیزا سسلنمه­یی دوشوندوک.

حورمتلی آزربایجان میللتی

سایین میللی چالیشقانلاریمیز

ایراندا سئچیم سیستئمی نین نه­قدر عیبه­جر اولدوغو هامیمیزا بللی دیر ، گوردویونوز کیمی، چوخلو میللی فعاللاریمیزدا بیله­رک و بو آنتی­دئمکراتیک سیستئمی وورغولایاراق، معین هدفلر ایچین سئچیملره قاتیلدیلار ، حاقلاریمیزین بوتون خالق ایچینده یاییلدیغی ایچین و بو فعاللارین چالیشماسی سونوجوندا بوتون آدایلار چئشیدلی درجه­ده میللی حاقلاریمیزی قبول ائدیب و اونلارا سایغیلی اولاجاقلارینا سوز وئردیلر.

» آزربایجان دموکراسی اوجاغی » آدینا میللتیمزی و چالیشقانلاریمیزی بو قازانجا گوره تبریک ائدیریک ، بیزجه بویوک  آرمانلارا چاتماق ایچین ساده جه سئویلن و گوزه ل شعارلار یئتمز بلکه امکانلاری تانییب و آرمانلاریمیزی خیردالاییب و اولچولو آددیملارا چئویرمکله سیاسی حرکت­لریمیزین باشاری شانسینی تضمین ائده بیله ریک.

سایغی ده یر چالیشقانلار

میللی کیملیک و دیلیمیز باشدا اولماقلا ، مطبوعات آزادلیغی ، انسان حاقلاری ، چئشیدلی یاشام طرزلری حاققی ، قادین حاقلاری و ….. حرکتیمیزین آماجلاری سیراسیندادیر و   گوجوموزون بللی اولچوسونو میللتیمیزی بو قونولاردا بیلگی لندیرمک و بو حاقلاری الده ائتمک ایچین آییرمامیز اوزون- مدت منافعیمیز اوچون گره کلی دیر.

شوونیزم ایله یاناشی ، توتالیتاریزم و استبداد باشدا گلن بویوک سورونوموزدور ، بونا آرتیق شوونیزم دوشونجه سینین استبداددان یارانماسی و یالنیز توتالیتر آتمسفرده یاشایا بیلمه­سی­ده گوز اونونده دیر ، بو اساسدا اوز پرینسیپ لریمیزه دایاناراق ، استبداددا قارشی باشقا گوجلر ایله امکداشلیغیمیزین میللی منافعمیز اوغروندا اولدوغونو دوشونوروک.

بیزجه سیاست دنگه لرینی ساده لشدیریب ، آغ – قارا باخیش ایله بیزیم کیمی دوشونمه_­یه­نلری شوونیست گورمک ، دوغرو داورانماغیمیزین بویوک انگلی دیر.

بوگون یاشادیغیمیز کودتا و سئچیم ساختاکارلیغی نی » بیزه هئچ دخلی اولمایان ، فارس شوونیزمی نین ایچ سورونودور » دئیه  ده­یرلندیریب، میللی حرکتیمیزی ساختاکار کودتاچی لارین کناریندا گوسترمک میللی منافعیمزه ترس و باشاباش ضرریمیزه دیر.

بیزجه ایراندا دمکراسی و آزادلیق ایسته ین جریانلاری و توتالیتاریزم طرفداری کوکدن دینچی لر آراسیندا یاشانان چاتیشمالاردا ، دمکراسی ایسته­ین لری دستکله مک ، ان آزیندان توتالیتریزمه قارشی دورماق میللی منافعیمیز قورویاجاغیمیز سئچه نک دیر.

خاتمی دونمینده یاشادیغیمیز چتینلیک و حاقلاریمیزین پوزولماسی آز اولمامیشدیر آنجاق او دونمی کئچن دورد ایل ایله توتوشدوراندا ، رفورمجولار حاکمیتینین بیزیم داها آرتیق خئییریمیزه اولماسی آچیقجا گورونمکده دیر.

» آزربایجان دموکراسی اوجاغی » حکومت­ایچی یاشانان چاتیشمالاری و گئنیشلنمکده اولان چاتلارین ، میللتیمیزه اوغورلو اولاجاغینی دوشونوره ک  ، فیکیرلرینی سایغی ده یر میللی چالیشقانلاریمیزا سونور:

– سئچیم ساختاکارلیغینی قیینییاراق ، سئچیم سوره جینین یئنی دن و اولوسلار آراسی ناظرلرین قاتیلماسی ایله باشلانماسینی ایسته ییریک.

– سونوج آلینجایا قدر دایانماق ، سایین مهدی بی کروبی و میرحسین موسوی نین اخلاقی گووره ویدیر ، بوتون خالق ایله یاناشی اعتراضلارین داوام ائتمه سین لازیم گوروب و بو سوره جی دستکله ییریک.

– آزربایجان میللتی نی و سایغی لی چالیشقانلاریمیزی دیقتله اولایلاری ایزله مه یه و پرینسیپ لریمیزی ساخلایاراق ، اعتراضلارا قاتیلماغا دعوت ائدیریک.

– بوتون توتوقلانانلارین شرط سیز آزاد ائدیلمه سینی طلب ائدیریک اوزه ل لیکله سئچیم اونجه سی آزربایجاندا ، خاتمی یه اعتراض آکسییالاریندا توتوقلانان دیلداشلاریمیزین آزاد بوراخیلماسینی وورغولاییریق.

– پلیس و امنیت گوجلرینین انسانلیق و قانون دیشی داورانیشلارینی محکوم ائدیب و دیکتاتورلوق قوللوقچوسو اولماق یئرینه خالقین حاقلاریندان یانا اولماغا چاغیریریق.

آزربایجان دموکراسی اوجاغی

28 خورداد 1388