دانیشیق- 15 / آزربایجان دموکراسی اوجاغی نین تالاس آوشار ایله اوزه ل دانیشیغی

آزربایجان، گونئی آزربایجان میللی حرکتینین خئیرینه بیر گئچیش سوره جی ایچریسینده دیر . بو سورج آزربایجاندا یاپیسال بیر دئییشیمی برابرینده گتیرجکدیر

آزربایجان دموکراسی اوجاغی: میللی حرکت نه زامانا قدر ایراندا اولوب- بیتن‌لر حاقیندا سوکوت ائده‌جک؟ میللی فعال‌لارین سوکوتو اونلاری توپلومون مرجع طیفی دورومون‌دان آییرماغا زمین یاراتمازمی؟ ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار؟ و …. بونا بنزر باشقا سورولاریمیزین جاوابینی سیاسی آراشدیریجی سایین تالاس آوشار دان سوروشموشوق، سایغی دیر دوشونورلریمیزین امکداش‌لیغی ایله بو مباحیثه‌لرین گئنیشلنمه‌سی و بو مباحیثه‌لرین ایچین‌دن میللی منافعیمیز اوغروندا دوغرو بیر یول خریطه‌سی‌نین ایپ اوجلاری‌نین چیخماسینی آرزو ائدیریک.

ایندی نه ائتمه لیییک؟

شوبهه ‌سیز کی ایران سیاسی سینیرلاری ایچریسینده باش وئرن اولایلار، بیزی ده بو جوغرافیانین ایچینده اولدوغوموز ایچین ایلگیلندیرمکده ‌دیر. ایران حاکیمیتی‌نین اؤزللیکله سون ایکی ایلده درین بیر بحران لا بوغوشدوغونا شاهیدیک. ایراندا اولایلارین هارایا گئده جه یینی میللی حرکت کسدیرمه‌لی و اونا گؤره تاویرینی آلما‌لی‌دیر.

دارتیشما‌لار سونوجو دوشونجه لری اورتایا قویوپ اورتاق بیر قرارا گلمک، دوغرو حرکت چیزگی‌سینی تاپیب و اورتاق چؤزومه اولاشمایی قولایلاشدیرماق، آزربایجان میللی منفعتلری یولوندا موشترک حرکت ائتمه ایمکانینی دوغورا بیلر. بو آچیدان آزربایجان دموکراسی اوجاغی‌نین دارتیشما‌لارا زمین یاراتماسی تقدیره لاییق‌دیر.

سورونوزا گلینجه، آزربایجان میللی حرکتی اؤز ایلکلرینه دایانا‌راق استراتژی‌سینی بلیرلمه لیدیر. حرکت هر شئیدن اؤنجه آزربایجانین میللی منفعتلرینی گؤز اؤنونده بولوندورما‌لی و آددیم‌لارینی بو هدف دوغرولتوسوندا آتما‌لی‌دیر. باشقا اؤنملی بیر مسئله ده بو کی میللی حرکت اؤز گوجونو دوغرو تثبیت ائتمه ‌لی، گوجو و ایمکان‌لاری داخیلینده یول آلمایی پیلانلاما‌لی‌دیر. خورداد اولایلاری بیزی یانیلتماما‌لی، او بیر استثنا‌دیر و اولوشماسیندا میللی دویغولارین یانیندا باشقا بیر چوخ فاکتورون دا اؤنملی رول اوینادیغینی اونوتمامالیییق. خورداد اولایلاریندان‌ سونرا میللی حرکت ده اؤزونو گؤسترمک ایچین تشبوثده بولونموش اما ایسته نن یانیتی آلامادیغینی سؤیلمه میز مومکون‌دور. بو چابا‌لارین ان اؤنملی‌سی اورمو گؤلونون قورماسی ایله ایلگی‌لی اعتراض چاغیری‌لاری اولموش‌دور. اما اومولان سونوج آلینمامیشدیر. آزربایجان میللی حرکتی‌نین گوجونو آبارتماماق لازیم، بو بیزی یانلیش موحاسیبلره سوروکلییه بیلر. آزربایجاندا گئنیش چاپدا بیر اعتراض حرکتینی باشلاتماق، بو حرکته رهبرلیک ائتمک، اونو سوردورمک، باشقا گوجلره قارشی قوروماق و آخیشی‌نین دئییشمه مه سینی ساغلاماق میللی حرکتین بوگونکو شرطلرینده مومکون گؤزوکمه مه کده‌دیر. بیزیم حتما تهراندا باش وئرن بو اعتراضی حرکتلره قاتیلمامیز گرکیر دییه بیر شئی یوخ‌دور.

آزربایجان چوخ حساس تاریخی بیر دؤنمدن گئچیر و مرکزله باغلاری گه وشه مه کده‌دیر. مرکزچی سیاسی گوجلرین یانیندا اولماق و یا آلینا‌جاق تاویرلا بو گروپ‌لارین گوجله نمه سینه زمین یاراتماق میللی چیخارلاریمیزا ترس دوشمه کده‌دیر. آزربایجان میللی حرکتی‌نین آماجی بو حوکومتی ییخماق دئییل اونون داها اؤته سینده ایران‌داکی عیرقچی ذهنیتی دییشدیرمک‌دیر، چونکو ایراندا عیرقچی ذهنیت دییشمه دیکجه آزربایجانین سورونو چؤزولمیه جک‌دیر. توتالیم ایسلام جومهوریتی دوشدو، ایراندا بو گون وار اولان و اقتدارا طالب اولان هانسی بیر تشکیلات بو چاغدیشی دوشونجه دن اؤزونو تصفیه ائتمیش کی بیزه یاراری اولسون. بوگون بوتون وارلیق‌لاری ایله آزربایجانا احتیاجی اولان تئشکیلات‌لار سؤزده اولسون بئله آزربایجان‌لی‌لارین حقوق‌لارینا داییر اولوم‌لو بیر مساژ وئرمه میشلردیر. اگر بونلاردان قورتولوب یارین اونلارلا موجادله ائدجه ییکسه، هزینه وئرمه میزین نه فایداسی و آنلامی واردیر. بو رئژیمله موجادیله ائتمک بوتون آجیما‌سیزلیغینا رغما داها آوانتاژلی‌دیر. آزربایجان میللتی و حرکتی اؤزو اؤز باشی‌نین چاره سینه باخما‌لی‌دیر. بیزیم دوشونجه مرکزیمیز و ائیله م لریمیزی یؤنه تن تهران دئییل، تبریز و آزربایجان اولما‌لی‌دیر. بیز گونئی آزربایجاندا میللی ایراده نی حاکم قیلیب، اؤز وارلیغیمیزی و گوجوموزو مرکزه تحمیل ائتمه لیییک. کوردلرین تورکیه ده و عراقدا یاپدیغی کیمی. بیز کورد حرکتینی بو قونودا اؤرنک آلمالیییق. هر شئییمیزین قایناغی آزربایجان اولما‌لی‌دیر، دوشونجه لریمیزی بسله ین یئر آزربایجان اولما‌لی‌دیر. یاپمامیز گرکن ایش بو.

ایرانداکی ایچ چکیشمه هارا گئدیر؟

ایرانداکی ایچ چکیشمه لرین هارایا گئتدیگینی کسدیرمک گوج. اما بوتون اولان‌لارا و اولایلارا باخمایا‌راق هله‌لیک هر شئیین رئژیمین کونتورولو آلتیندا اولدوغونو سؤیلمه میز مومکون‌دور و گؤزله نیلمز بیر حادیثه باش وئرمزسه رئژیمین وارلیغینی قورویا بیله جه یی مؤحتمل‌دیر. ایکی ایله یاخین بیر سوره ده گؤروندو کی یاشیل حرکت بو توتومو ایله باشاری قازانامایا‌جاق‌دیر و یاشیل حرکتین گوددویو بو یول باشارییا اولاشمایا‌جاق‌دیر. یاشیل حرکتین یؤنتیم کادروسو بو رئژیمین بسلدیگی و ائییتدییی بیر کادرودور. اونلار ایسلام جومهوریتی‌نین چؤکوشونو ایستمیرلر و بو چئلیشکی‌لی تاویرلاری بیر یئرده گوون‌لیک سوپاپی رولو اوینویا‌راق توپلومون انرژی‌سی‌نین، نیفرت دویغوسونون بوشالماسینا و دولای‌لی بیر شکیلده رئژیمین بقاسینا یاردیم ائتمه کده‌دیر. آیریجا یاشیل حرکتین، چوخ فرق‌لی و ضید دهنیت و یاپی‌دان اولوشدوغو ایچین بوتؤو‌لویونو و دینامیک‌لییینی قوروماسی زور گؤرونور. اؤنوموزده کی جومهور باشقان‌لیغی سئچیملری چوخ اؤنم‌لی‌دیر. اگر داها ایلیم‌لی بیر موحافیظه کار گروپ ایش اوستونه گلیرسه، کی گلمه سی موحتمل‌دیر ایصلاحاتچی‌لاری یئنی‌دن سیستئمه سوخمازلارسا بئله بیر اوزلاشما یاپیلاجاغی و حاکیمیت ایچ چئکیشملری‌نین بیر نبضه ده اولسون سنگیه جه یینه شاهید اولابیلیریک، آیریجا ایچریده خاتمی دؤنمینده اولدوغو کیمی نیسبی بیر آزالدیغین وئریلمه سی ده کیتله نین بیر چوخ کسیمینی ممنون ائده بیلیر. موحافیظه کارلار دا اؤز ایچینده پارچالانمیش وضعیتده دیرلر. احمدی نژاد حوکومتی‌نین توتوم و داورانیشلاریندان‌ راضی اولمایان گروپ‌لار موجوددور. احمدی نژاد حاکیمیتی‌نین هم ایچریده هم ده دیشاریدا سوروم‌سوزجا داورانیشی موحافیظه کارلارین دا بیر چوخونو چیله دن چیخارمیش‌دیر. بو سببدن دولایی احمدی نژاد ذهنیتی و تاکیمی‌نین یئنی‌دن ایش باشینا گلمه سی زور گؤرونور کی بو اولمازسا حاکمیتین ایشی اؤزللیکله دیش باسقی‌لار سببی ایله داها آغیرلاشا‌جاق و ایچریده یئنی پاتلاییش‌لارا زمین حاضرلایا‌جاق‌دیر.

جومهوری ایسیلامی بحران لار حاکیمیتی‌دیر و ذاتا بو بحران لاردان بسلنیر و یولونا دوام ائدیر. بو حاکمیت 30 ایلی آشقین بیر سوره ایچه ریسینده بیر آی بئله کیریزسیز یاشامامیشدیر، اونون ایچین کیریزلر ایله باش ائتمه یی یاخشی بیلیرلر.

بیز نه زامان قدر سوکوت ائده جه ییک؟

بیزیم سوکوت ائتدیگیمیزی سؤیلمک منجه یانلیش اولار. آزربایجان میللی حرکتی اؤز موجادله سینه دوام ائدیر. حرکت اؤز آخیشیندا و اؤز یولونو سوردورمکده دیر. موجادله ساده جه میدان‌لاردا یاپیلماز، میدان حرکتلری موجادله نین ساده جه بیر مئتودودور. آزربایجان میللی حرکتی و میللیلشمه ذهنیتی توپلوم ایچینده نهادینه اولور/قورومساللاشیر. آزربایجان میللی حرکتی بو بیچیمی ایله قیسا بیر تاریخین اورونودور. بیزیم میللی مسئله ایله ایلگی‌لی تجروبه میز آزدیر، میللی تشکیلات‌لاریمیز یئنی شکیللنمیه باشلامیش. آزربایجان میللی حرکتی ایله پارالل بیر شکیلده و بو حرکتین ائتکیسینده، آزربایجان میللتی ده مرکزله آیریشما ایچریسینه گیرمیش‌دیر. بو بیر سورج مئسله سی‌دیر و بو سورج نورمال و دوغال بیر شکیلده گلیشمکده‌دیر. بو حرکت گنج، دینامیک و چوخ بویوک پوتانسیله صاحب اولان بیر حرکت‌دیر. مئسله ساده جه زامان مسئله سی و بو پوتانسیل گوجون فعله چئوریلمسی سؤز قونوسودور. یاشیل حرکتله ایلگی‌لی سوکوت‌دان سؤز گئدیرسه، مرکزی قوولر آزربایجان میللتی‌نین حاق‌لارینی فارس میللتی ایله ائشیت بیر شکیلده قبول ائتمدیکلری زامانا قدر بایکوت ائدیلمه لیدیرلر. مرکز یان‌لی تشکیلات‌لار اؤزللیکله یاشیل حرکت آرتیق دئورین دییشدیغی گئرچیینی قبول ائتمه‌لی و اؤزلرینی یئنی شرتطرله اویغونلاشدیرما‌لی‌دیرلار. آرتیق آزربایجان ایرانین باشی دیییه مسئله نی گئچیشدیرمک مومکون دئییل. مرکزی تشکیلات‌لار میللیتلر مسئله سینی و بورا‌داکی میللی آکتورلاری بیر وزنه کیمی قبول ائتمه‌لی و حساب‌لارینی بونا گؤره یاپما‌لی‌دیرلار.

آزربایجاندا یارانان بو اورتام تاریخیمیزده اندر راست‌لانان بیر حادیثه‌دیر و هر باخیم‌دان آزربایجانین خئیرینه‌دیر. آزربایجان، گونئی آزربایجان میللی حرکتی‌نین له ینه بیر گئچیش سوره جی ایچریسینده دیر. بو سورج آزربایجاندا یاپیسال بیر دییشیمی برابرینده گتیرجکدیر. میللی حرکت بوتون گوجونو میللتیمیزین بو سوره جدن ساغ‌لیق‌لی و اکسیک‌سیز گئچمه سی ایچین سفربر ائتمه لیدیر. تاریخ بیر ایکی گوندن عبارت دئییل، بعضا بیزیم فورصت گؤردوگوموز بیر دوروم داها بؤیوک تهدیدلری برابرینده گتیره بیلر. بیزیم میللت اولا‌راق آجی تجروبه لریمیز وار، اتابک پاریکندا، خیابانی اولای‌لاریندا، 21 آزرده، خالق ی موسلمان حرکتی و خورداد اولای‌لاریندا تهرانین تاویرینی تجروبه ائتمیش بیر میللتیک. بیر دلیکدن ایکی کره سانجیلماق خطا‌دیر. بیز دفعه لرجه سانجیلدیق، بیر داها و بیله رک سانجیلمانین عاغیل دیشی بیر داورانیش اولدوغو آیدین‌دیر. هر حالدا آزربایجان میللتی‌نین تاریخی حافیظه سینده بو اولای‌لار مؤوجوددور و اونون داورانیش‌لارینی شکیللندیریر.

بیزیم عمله گیرمه میز اوچون هانسی شرطلرین اولماسی گرکیر؟

بیزیم عمله، حرکته گئچمه میز آزربایجان میللتی‌نین ایراده سینه باغلی‌دیر و آزربایجان میللی حرکتی بو ایراده یه تابع اولما‌لی‌دیر. یاپیلماسی گرکن بیر شئی اولورسا دا تامامیله یاشیل حرکتدن باغیمسیز اولما‌لی‌دیر. من شخصا بو آشامادا میدان حرکتیندن یانا دئییلم، چونکو آزربایجاندا صفلر هله نئتلشمه میش، منجه گؤزله مه پولیتیکاسی نی ایزلمک چوخ ساغ‌لیق‌لی و دوغرو بیر یؤنتم‌دیر.

گونازپورت کوچوردو

Danışıq-15 / Azərbaycan Demokrasi Ocağının Talas Avşar ilə danışığı

Azərbaycan Demokrası Ocağı : milli hərəkət nə zamana qədər iranda olub-bitənlər haqqında sukut edəcək ? milli fəalların sukutu onları toplumun mərcə teyfi durumundan ayırmağa  zəmin yaratmazmı ? İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulması bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola bilər yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var  ? və …. buna bənzər başqa sorularımızın cavabını Siyasi araşdırıcı sayın Talas Avşar ilə danışmışıq , sayğı deyer düşünürlərimizin əməkdaşlığı ilə bu mubahisələrin genişlənməsi və bu mubahisələrin içindən milli mənafeimiz uğrunda doğru bir yol xəritəsinin ip uclarının çıxmasını arzu edirik

İndi ne etmeliyik?

Şubhesiz ki İran siyas sınırları içerisinde baş veren olaylar, bizi de bu cografiyanın
içinde olduğumuz için ilgilendirmekdedir. İran hakimiyetinin özellikle son iki ilde derin bir kirizle boğuşduğuna şahidik. İranda olayların haraya gedeceğini Milli Hereket kestirmeli ve ona göre tavırını almalıdır.

Dartışmalar sonucu düşünceleri ortaya qoyup ortaq bir qerara gelmek, dogru hereket çizgisini bulup ve ortaq çözüme ulaşmayı qolaylaştırmaq, Azerbaycan milli menfeetleri yolunda müşterek hereket etme imkanını doğura biler.
Bu açıdan Azerbaycan demokrasi Ocağının dartışmalara zemin yaratması teqdire layiqdir.
Sorunuza gelince, Azerbaycan Milli Hereketi öz ilkelerine dayanaraq stratejisini belirlemelidir. Herket her şeyden önce Azerbaycanın milli menfetlerini göz önünde bulundurmalı ve addımlarını bu hedef doğrultusunda atmalıdır. Başqa önemli bir mesele de bu ki Milli Hereket öz gücünü doğru tesbit etmeli, gücü ve imkanları daxilinde yol almayı pılanlamalıdır. Bezileri Mill Hereketin gücünü çox qabardaraq istediğini yapma gücüne sahib olduğunu beyan edirler ve genelde 2006 olaylarını buna örnek olaraq gösteyirler. Xordad olayları bizi yanıltmamalı, o bir istisnadır ve oluşmasında milli duyguların yanında başqa bir çox faktorun da önemli rol oynadığını unutmamalıyıq. Xordad olaylarından sonra Milli Hereket de özünü göstermek için teşebbusde bulunmuş amma istenen yanıtı almadığını söylememiz mümkündür. Bu çabaların en önemlisi Urmu Gölünün qurması ile ilgili etiraz çağırıları olmuşdur. Amma umulan sonuc alınmamıştır.
Azerbaycan Milli Hereketinin gücünü abartmamaz lazım, bu bizi yanlış muhasibelere sürükleyebiler. Azerbaycanda geniş çapta bir etiraz hereketini başlatmaq, bu herekete rehberlik etmek, onu sürdürmek, başqa güclere qarşi qorumaq ve axışının deyişmemesini sağlamaq Milli Hereketin bugünkü şertlerinde mümkün gözükmemekdedir. Bizim illa ki Tehranda baş veren bu etirazi hereketlere
qatılmamız gerekir deye bir şey yoxdur.
Azerbaycan çox hessas tarixi bir dönemden geçir ve merkezle bağları gevşemektedir. Merkezçi siyasi güclerin yanında olmaq veya alınacaq tavırla bu grupların güclenmesine zemin yaratmaq milli çıxarlarımıza ters düşmektedir.
Azerbaycan Milli Hereketinin amacı sadece bu hukumeti yıxmaq degil onun daha ötesinde İrandakı ırqçı zehniyeti deyiştirmekdir, çünkü İranda ırqçı zehniyet deyişmedikce Azerbaycanın sorunu çözülmiyecekdir. Tutalım İslam cumhuriyeti düşdü, İranda bu gün var olan ve iqtidara talib olan hansı bir teşkilat bu çagdışı düşünceden özünü tesfiye etmiş ki bize yararı olsun. Bugün bütün varlıqları ile Azerbaycana ehtiyacı olan teşkilatlar sözde olsun bele Azerbaycanlıların huquqlarına dayir olumlu bir mesaj vermemişlerdir. Eyer bunlardan qurtulub yarın onlarla mücadele edeceyikse, hezine vermemizin ne faydası ve anlamı vardır. Bu rejimle mücadile etmek bütün acımasızlığına reğmen daha avantajlıdır. Azerbaycan milleti ve hereketi özü öz başının çaresine baxmalıdır.

Bizim düşünce merkezimiz ve eylemlerimizi yöneten Tehran deyil, Tebriz ve Azerbaycan olmalıdır. Biz Güney Azerbaycanda milli iradeni hakim qılıb, öz varlığımızı ve gücümüzü merkeze tehmil etmeliyik. Kürdlerin Türkiyede ve Iraqda yapdığı kimi. Biz Kürd hereketini bu qonuda örnek almalıyıq. Her şeyimizin qaynağı Azerbaycan olmalıdır, düşüncelerimizi besleyen yer Azerbaycan olmalıdır. Yapmamız gereken iş bu.

İrandaki iç çekişme hara gedir?

İrandakı iç çekişmelerin haraya getdiyini kesdirmek zor. Amma bütün olanlara ve olaylara baxmayaraq helelik her şeyin rejimin kontorolu altında olduğunu söylememiz mümkündür ve gözlenilmez bir hadise baş vermezse rejimin varlığını qoruya bileceyi möhtemeldir. İki ile yaxın bir sürede göründü ki Yaşıl Hereket bu tutumu ile başarı qazanamayacaqdır ve Yaşıl Hereketin güddüyü bu yol başarıya ulaşmayacaqdır. Yaşıl Hereketin yönetim kadrosu bu rejimin beslediyi ve eyitdiyi bir kadrodur. Onlar İslam Cumhuriyetinin çöküşünü istemirler ve bu çelişkili tavırları bir yerde güvenlik supapı rolu oynuyaraq toplumun enerjisinin, nifret duygusunun boşalmasına ve dolaylı bir şekilde rejimin beqasına yardım etmekdedir. Ayrıca Yaşıl Hereketin, çox ferqli ve zit zehniyet ve yapıdan oluştuğu için bütövlüyünü ve dinamikliyini qoruması zor görünür. Önümüzdeki cumhur başqanlığı seçimleri çox önemlidir. Eger daha ılımlı bir muhafizekar grup iş üstüne gelirse, ki gelmesi muhtemldir islahatçıları yeniden sisteme soxmazlarsa bele bir uzlaşma yapılacağı ve hakimiyet iç çekişmelerinin bir nebze de olsun sengiyeceğine şahid olabilirik, ayrıca içeride Xatemi döneminde olduğu kimi nisbi bir azaldığın verilmesi de kitlenin bir çox kesimini memnun ede bilir. Muhafizekarlar da öz içinde parçalanmış veziyetdedirler. Ehmedinejad hukumetinin tutum ve davranışlarından razı olmayan gruplar mevcuddur. Ehmedinejad hakimiyetinin hem içeride hem de dışarıda sorumsuzca davranışı muhafizekarların da bir çoxunu çileden çıxarmışdır. Bu sebebden dolayı Ehmedinejad zehniyeti ve takımının yeniden iş başına gelmesi zor görünür ki bu olmazsa hakmiyetin işi özellikle dış basqılar sebebi ile daha agırlaşacaq ve içeride yeni patlayışlara zemin hazırlayacaqdır. Cumhuriye İsalami krizler hakimiyetidir ve zaten bu krizlerden beslenir ve yolunu devam edir. Bu hakmiyet 30 ili aşqın bir süre içerisinde bir ay bele kirizsiz yaşamamıştır, onun için kirzler ile baş etmeyi iyi bilirler.

Biz ne zaman qeder sukut edeceyik?
Bizim sukut etdiyimizi söylemek mence yanlış olar. Azerbaycan Milli Hereketi öz mücadelesine devam edir. Herket öz axışında ve öz yolunu sürdürmekdedir. Mücadele sadece meydanlarda yapılmaz, meydan hereketleri mücadelenin sadece bir metodudur. Azerbaycan Milli
Hereketi ve millileşme zehniyeti toplum içinde nehadine olur ve hereket qurumsallaşdıqca milli hereketi besleyecektir. Ve hereketin önüne yeni imkanlar ve fursetler yaradacaqdır. Azerbaycan Milli Hereketi bu biçimi ile qısa bir tarixin ürünüdür. Bizim milli mesele ile ilgili tecrübemiz azdır, milli teşkilatlarımız yeni şekillenmeye başlamış. Azerbaycan Milli Hereketi ile paralel bir şekilde ve bu Hereketin etkisinde, Azerbaycan milleti de merkezle ayrışma içerisine girmişdir. Bu bir sürec meselesidir ve bu sürec normal ve doğal bir şekilde gelişmektedir. Mill hereketin gelişimi ise çox yönlü ve murekeb bir sürecdir, şertlere uygun duraqlar ve ya hız qazanar. Bu Hereket genc, dinamik ve çox büyük potansiyele sahib olan bir hereketdir. Mesele sadece zaman meselesi ve bu potansiyel gücün fele çevrilmesi söz qonusudur. Yaşıl Hereketle ilgili sukutdan söz gedilirse, merkezi quvveler Azerbaycan milletinin haqlarını Fars milleti ile eşit bir şekilde qebul etmedikleri zamana qeder baykot edilmelidirler. Merkez yanlı teşkilatlar özellikle Yaşıl Hereket artıq devrin değiştiği gerçeğini qebul etmeli ve özlerini yeni şertlerle uygunlaşdırmalıdırlar. Artıq Azerbaycan İranın başı diye meseleni geçişdirmek mümkün değil. Merkezi teşkilatlar milliyetler meselesini ve buradakı milli aktorları bir vezne kimi qebul etmeli ve hesablarını buna göre yapmalıdırlar.
Azerbaycanda yaranan bu ortam tariximizde ender rastlanan bir hadisedir ve her baxımdan Azerbaycanın xeyrinedir. Azerbaycan Güney Azerbaycan Milli Hereketinin lehine bir geçiş süreci içerisindedir. Bu sürec Azerbaycanda yapısal bir değişimi beraberinde getirecektir. Milli hereket bütün gücünü milletimizin bu sürecden sağlıqlı ve eksiksiz geçmesi için seferber etmeldir. Tarix bir iki günden ibaret deyil, bezen bizim furset gördüyümüz bir durum daha böyük tehditleri beraberinde getire biler. Bizim millet olaraq acı tecrübelerimiz var, Etabek Parıknda, Xiyabani olaylarında, 21 Azerde , Xalq i Muselman Herketi ve Xordad olaylarında Tehranın tavırını tecrübe etmiş bir milletik. Bir delikten iki kere sancılmaq xetadır. Biz defelerle sancıldıq, bir daha ve bilerek sancılmanın ağıl dışı bir davranış olduğu aydındır. Her halda Azerbaycan milletinin tarixi hafizesinde bu olaylar mövcuddur ve onun davranışlarını şekillendirir.

Bizim emele girmemiz üçün hansi şertlerin olması gerekir?

Bizim emele, herekete geçmemiz Azerbaycan milletinin iradesine bağlıdır ve Azerbaycan Milli Herekiti bu iradeye tabi olmanin yanısıra milli çıxarlar dogrultusunda milletin iradesine yön vermeli, Yapılması gereken bir şey olursa da tamamiyle merkezi quvelerden bağımsız olmalıdır. Bu aşamada meydan hereketinin olumlu sonuc dogurub doğurmıyacağı ve olanaqları haqda derin düşünmek gerekir, çünkü Azerbaycanda sefler hele netleşmemiş, mence bu aşamada gözlemleme ve gözleme politikası çox sağlıqlı ve dogru bir yöntemdir.

Danışıq-14 / Azərbaycan Demokrasi Ocağının Güntay Gəncalpla söyləşisi

Azərbaycan Demokrası Ocağı : milli hərəkət nə zamana qədər iranda olub-bitənlər haqqında sukut edəcək ? milli fəalların sukutu onları toplumun mərcə teyfi durumundan ayırmağa  zəmin yaratmazmı ? İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulması bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola bilər yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var  ? və …. buna bənzər başqa sorularımızın cavabını Siyasi araşdırıcı sayın Güntay Gəncalp dan soruşmuşuq , sayğı deyer düşünürlərimizin əməkdaşlığı ilə bu mubahisələrin genişlənməsi və bu mubahisələrin içindən milli mənafeimiz uğrunda doğru bir yol xəritəsinin ip uclarının çıxmasını arzu edirik

İndiki durumda nə etməliyik?

Bəzən ictimai olayların sürətli gəlişməsi insanların bilinc düzeyini üstələyir. Yaradılışı etibarı ilə insanın duyqusallığa qapılması özünü düşüncələrə buraxmasından daha asandır. Bu üzdən də tarix duyquların ürünü, bilim isə, daha çox düşüncənin ürünüdür. Bilim və duyqusallıq arasında tarazlıq yaratmaq gərəkir, yəni ağıl və duyqu arasında. Müşəxxəs olaraq “nə etməmiz gərəkir?” sorusuna mən bu şəkilədə cavab verə bilərəm: Biz çalışmalarımızı duyqu planından düşüncə planına sövq etməliyik. Çünkü biz tarix boyu fikrən məğlub olmuşuq. İnqilab yaradacaq gücümüz hər zaman olmuş, indi də var. Lakin milli düşüncə zəminində biz uzun zamandan bəri yenilə-yenilə gəlmişik. Əsas amacımız bu yenilgəni tarixdən qaldırmaq olmalıdır. Bunun üçün siyasi-ictimai inqilaba imkan yoxdursa, mədəniyətdə inqilab etməliyik. Bizim bu qonu üzərində dərincə çalışmamız gərəkir. Farsların pozisionu ilə bizimki eyni deyil. Biz asimilasiona məhkum edilmişik. Mədəni inqilab yoluyla birikdirəcəyimiz gücü başqa tür əldə edə bilmərik. Yəni bir nitəlik yolunda çabalarımızı sürdürməliyik. Tələsməyə gərək yoxdur, tarixin sonu da deyildir. Milli duyqu və düşüncələrimizi toplumun dərin qatlarına daşımalıyıq. Bu da örnəyin İranda hansısa hərəkətə və göstərilərə qatılmaqla gerçəkləşə bilməz. Farslar demokrasi yolunda mübarizə aparırlarsa, biz milli-demokrasi yolunda mübarizə aparırırıq. Hər türlü İranda demokrasi savaşlarına moral dəstək vermək borcumuzdur, ancaq bu öz kimliyimizi unudaraq o hərəkətin bir parçası olmaq anlamında olmamalıdır. Olayları müqayisə yolu ilə daha yaxşı anlaya bilərik. Çində demokrasi yolunda mübarizə gedir. Ancaq Doğu Türkistanın dərdi başqa. Buna rəğmən Batıdakı Doğu türkistan liderləri Çindəki demokratikləşmə hərəkətinə qatılmasalar da ona teoridə dəstək verməkdədirlər. Sanıram bizdə də buna bənzər pozision var. Yaşıl Hərəkəti Dünya dəstəkləməkdə ikən, bizim ona “bunlar da keçmişdə iqtidarda olmuşlar” kimi bayağı sözlərlə qarşı çıxmamız etik deyil, dünyadakı özgürlük dalğalarının əsintisi ilə uyumlu açıqlama deyil. Ancaq bütün olanların ötəsində bizim təməl sorunlarımız var, ona cavab verməmiz lazəımdır. Düşünən bir türk toplumu oluşdurmamız lazım. Bunun üçün milli aydınlama evrələri gərəkir. Bu, olmadan biz gerçək tarixi pozisionumuzu əldə edə bilmərik. Məncə, bir çox suallar düşüncə zəminində hələ cavablanıb toplumun qatmanlarına yayımlanmamışdır. Düşüncə düzəni dəyişməlidir, yoxsa heç bir dəyişim olmaz. Bizim açımızdan da gerçək inqilab budur. Uzun sürsə də biz çabalarımızı bu yöndə yürütməliyik. Bir az da biz səbirli olalım, başqaları inqilab etsinlər. Tələsməyə gərək yoxdur və gənclərimizi bu canavar rejimə yem etməməliyik. Dünya və Orta Doğudakı olaylar bu rejimlə hesablaşacaq. Uzun sürməz. Biz ana amacımızın peşində olmalıyıq. Milli kadrlaşma, milli iradə, milli hüquq, milli ordu, milli kimlik. Bizim ana sorunlarımız budur. Bunların siyasi, mədəni, hüquqi və tarixi ədəbiyatını hələ oluşdurmamışıq. Biz hələ əkinlə məşğul olmalıyıq. Bizim biçinimiz bir az zaman alacaq. Zaman hər şeyin çözücüsüdür. Yetər ki, bu zamanın içini türkçə düşüncələrlə doldura biləlim. Biz milli hərəkətin düşüncəsini, etiyini və estetiyini oluşdurmaqla görəvliyik.

 

İrandaki iç çəkişmə hara gedir?

Bir çox filosofların ortaya qoyduğu dialektik evrim sürəci İran şərtləri üçün də uyqulanmaqdadır. Hər hakim tez öz içindən antitezini yetişdirər. Belə olmazsa, evrim olmaz. İran inqilabı da öz antitezini yetişdirmişdir. Heç bir müxalifət İranda Yaşıllar kimi bu möhtəşəm hərəkəti yarada bilməzdi. Çünkü onların heç birinin xalq içində nüfuzu yoxdur. Yaşıl Hərəkət ilk başlanqıcında yasal bir hərəkət idi. Bax, antitezlər bu şəkildə yasal olaraq ortaya çıxar, sonra yasalara sığmaz, yeni anayasa istər. Yasal olduğu üçün dəyişimdən yana olan, dini istibdaddan bezmiş olan toplum çox güclü şəkildə qatıldı. Çünkü ilk günlərdə öldürmə yox idi. Təbliğat idi. Seçimə hiylə qarışdıqdan sonra da toplumun qatılımı çox möhtəşəm idi. Çünkü yasal hərəkət idi. Ya da toplum yasal olduğunu sanırdı. Öldürmələr, saldırılar toplumu qorxutdu. Qatılımlar az olsa da davam etdi. Ancaq hər basqı özünə uyqun təpki oluşdurar. Yaşıl Hərəkət yasa dışılığına itələndi. Liderləri tutuqlandıqdan sonra tamamən bu savaş yasalara qarşı dönüşdü. İndi artıq anayasanın uyqulanması yolunda deyil, anayasanın dəyişməsi yolunda savaş gedir. Uzun illər boyunca ölkənin sərmayəsini ələ keçirmiş bu rejim ölər, anayasanın dəyişiminə getməz. Dünya kamuoyu rejimə qarşı dönüşmüş bu savaşa dəstək verir. Bu üzdən də artıq böyük uçurumlar müxalifət və rejim arasında ortaya çıxmış. Böyük ayətullahlar da liderlərin tutuqlanmasına təpki göstərirlər. Bu gəlişmələr rejimə qarşı savaşı daha da təşviq etməkdədir. Ancaq dəyişimin çox qanlı və sancılı, həm də uzun vədəli olması söz qonusu ola bilər. Önəmli olan toplumda rejimin 32 illik qorxu düzəninə qarşı etiraz cəsarətinin yaranmasıdır.

Biz nə zamana qədər sükut edəcəyik?

Sükut etməmişik. Güclü düşüncə işləri ilə uğraşan insanlarımız var. Həm daxildə, həm də xaricdə. Yanlış ortamlarda çətinliklə birikdirdiyimiz milli enerjimizi sükutu pozmaq adı ilə hədər vermək doğru olmaz. Zahirən səssizlik olaraq görənən bu sükutumuzun pozulmasını zaman özü bəlli edəcək. Biz İranda demokrasi yolunda gedən savaşlara açıqca açıqlamalarımızda dəstək verməliyik məncə. Bunun yanı sıra bəlli zaman üçün hazırlanmalıyıq. Yaxın gələcəkdə də böyük dəyişimlər ola bilər. Xaməneyi ölə bilər. Başqa olaylar da ola bilər. Belə olur genəldə. Elə bir an gəlir ki, diktator rejimlər artıq xiyabanlardakı göstərilərə güllə ata bilmir. Müzakirəyə başlayır. Hər zaman belə olmuş, İranda da belə olacağı bəklənir. Bax, bu zaman bizim sükutumuzun içindən böyük səslər çıxacaq. Biz bu günə hazır olmalıyıq. Güney Azərbaycanda və İranın genəlində möhtəşəm türklük hərəkəti başlamalı və İranın dəyişik hərbi yerlərində görəvli olan türkləri milli hərəkətin yanında və önündə aparıcı güc kimi görməliyik. Belə olmazsa, Batı Azərbaycanda millətimizin üzərinə soyqırım uyqulana bilər. Millətimizi qorumaqla mükəlləfik. Ancaq o zaman hansı siyasi öncəliklərlə çıxış edəcəyimiz qonusunda bir söz deyə bilmərəm. Bunu o zamankı pozisionlar bəlli edər.

 

Bizim əməl etməmiz üçün hansı şərtlərin olması gərəkir?

Birinci, toplumumuzda geniş türklük bilinci oluşmalıdır. Bu olmazsa, olmaz. İkinci, toplumumuzda türk kimliyi və türk dili mərkəzli çağdaşlaşma sürəci başlamalıdır. Üçüncü, bizim başqaları ilə tarixi istəklərimizin sınırları bəlirlənməlidir. Niyət bizim hərəkətin ontolojisini oluşdurar. Toplumlar tarixlərinə, təbiətlərinə görə millətləşməzlər, niyətlərinə görə millətləşərlər. Ata sözümüz deyir: “Niyət hara mənzil ora.” Niyətimizin yazısı, sənəti, etiyi və estetiyi açıqca göz önündə olmalıdır. Böylə olduğunda əməl üçün, yalnızca hələ sinfi kimliyi bəlli olmayan gənclər aktiv olmazlar, bütün siniflər, özəlliklə orta sinif də bu hərəkətə qatılar. 2006-ci ildə gənclərimiz şəhid oldu. Bu mübarizəyə bazar dəstək vermədi. Etisablar olmalı idi. Nədən belə olmadı? Çünkü onu da zaman yetişdirəcək. Bizim mübarizəyə bütün təbəqələr qatılmaldır. Bunlar zamanla oluşacaq və bizim əməl meydanımız o zaman daha da genişləyəcək.

Bəzi aydınlarımız İranda olan başqa hərəkətlər ilə tənqidi diyaloğun qurulmasından yanadırlar. Bunun bizim milli çıxarlarımız uğrunda ola biləcəyini duşunürlər. Sizcə böylədir, yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsimi var?

Bu hərəkətlərin içində ərimə təhlükəsi deyə bir şey yoxdur. Əgər bu hərəkət hansısa bir hərəkətin içində əriyəcək dərəcədə zəifdirsə, o zaman ona güvənmək də olmaz. Niyə ərisin ki? Əriyəcək olan bir hərəkətin gələcəyinə güvənmək olmaz ki. İranda bəzi dəyişimlər olacaq ki, biz onlarla işbirliyi etmək zorunda olacağıq. Biz bu ölkədə yaşayırıq, bu ölkənin gerçəklərinin dışına çıxa bilmərik. Yaşıl Hərəkətlə işbirliyi edəlim deyənlər də haqlıdırlar. Burada haqsız olan yoxdur. Önəmli olan olaya hansı baxış açısından baxmaqdır. Yəni yaşıl hərəkətə qatılımdan niyət nədir, o, göz önündə bulunmalıdır. Yaşıl Hərəkət İranda yaşayan bütün millətlərin yararınadır. Başda da bizim yararımızadır. Çünkü Musəvi türkdür. Biz soy olaraq türk olan hər kəsin türklüyə yararlı ola biləcəyinə inanmalıyıq. Yoxsa 30 milyon türk haqqından danışa bilmərik. 30 milyon türk dediyimiz varlığın 10 milyonu bəlkə Musəvi kimidir. Biz fərdlərlə ilgilənməməliyik sistemlə ilgilənməməliyik. Yəni örnəyin Musəvini də türklüyündən uzaqlaşdırmış olan bir düzən var. Bu düzən bizim düşmənimizdir, Musəvi kimi şəxsiyətlər deyil. Ayrıca, bu gün Musəvi dünyada demokrasidən yana olan bir lider kimi tanınmış və onun türk olması da bu açıdan türklər üçün bir məziyətdir. Bir şəkildə biz Yaşıl Hərəkətin dışında deyilik. Liderliyindəyik. Türk insanı olaraq bu hərəkətin başındayıq. Ancaq modern türk istəkləri olaraq hərəkətin dışındayıq. Bunu da ələ keçirmənin yöntəmləri üzərində düşünməkdə yarar var. Musəvi özbəöz türkdür. Onun dünyagörüşü dartışıla bilər, ancaq milliyəti türkdür. Milliyəti insan verən doğadır. Onu dəyişdirmək olmaz. Dəyişimi, asimilasion yolu ilə olur.

Birləşdirci amillər nədir?

Bizim əsas birləşdirici amilimiz ortada yoxdur nə yazıq ki. Çünkü birləşdirici amil, düşüncələr deyil, ortaq bir inancdır. Düşüncə professional bir işdir. Biri az bilər, biri çox. Ancaq toplumu bir mərkəzdə bütünləşdirən ortaq bir inancdır. Bu günə qədər də bizim farsların qarşısında yenilişimizin səbəbi budur. Məsələn Doğu Türkistanda birləşdirici bir inanc amilir var. Toplumun asimilasionunu önləyir. Məncə Doğu Türkistanda asimilasion yoxdur, kolonizasion var. Ancaq İranda türklərin asimilasionu söz qonusudur. Çünkü Uyqurların inanc fərqliliyi onların qoruyucusu və bizim farslarla inac özdeşliyimiz bizim əridicimizdir. Bunun üzərində böyük din mütəfəkkirləri düşünməlidir. Bu, bizim tarixi sorunumuzdur, əsas sorunumuzdur. Türk—İslam inancı oluşmalıdır. Bunun əskilərdən örnəkləri vardır. Ancaq Pəhləvilər, özəlliklə islam rejimi çox güclü biçimdə türklərin özgürlükçü İslam alqılayışlarını məhv etdilər. Bunu canlandırmanın bir yolu olmalı. Bir mədəniyətin orta dirəyini təşkil edən inancdır. Bir toplum inancını itirdiyində, başqa millətlərin içində əriməsi asanlaşar. Bizim inancımızı farslar çalmışlar. Bunu onarmamız lazımdır. Türk kimliyi Anadoluda olduğu kimi İranda da türklərin inanc düzeyinə yüksəlməlidir. Atatürkün ən böyük başarısı türk kimliyini toplumun tarixi inancı ilə özdeşləşdirməsi olmuşdur. Biz bu kimi böyük işlərlə uğraşmalıyıq. Bu da sükut anlamında deyil, tarixin dərinliyini etkiləyəcək işlər görmək anlamındadır.

دانیشیق- 14 / آزربایجان دموکراسی اوجاغی نین گونتای گنجالپ لا اوزه ل سؤیله شی سی

آذربایجان دموکراسی اوجاغی : میللی حرکت نه زامانا قدر ایراندا اولوب-بیتن‌لر حاقیندا سوکوت ائده‌جک ؟ میللی فعال‌لارین سوکوتو اونلاری توپلومون مرجع طیفی دورومون‌دان آییرماغا  زمین یاراتمازمی ؟ ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار  ؟ و …. بونا بنزر باشقا سورولاریمیزین جاوابینی سیاسی آراشدیریجی سایین گونتای گنجالپ دان سوروشموشوق، سایغی دیر دوشونورلریمیزین امکداش‌لیغی ایله بو مباحیثه‌لرین گئنیشلنمه‌سی و بو مباحیثه‌لرین ایچین‌دن میللی منافعیمیز اوغروندا دوغرو بیر یول خریطه‌سی‌نین ایپ اوجلاری‌نین چیخماسینی آرزو ائدیریک.

اينديکي دورومدا نه ائتمه لي یيک؟

بعضن ايجتيماعي اولايلارين سورعتلي گليشمه سي اينسانلارين بيلينج دوزئييني اوسته له يير. ياراديليشي اعتيباري ايله اينسانين دويقوسالليغا قاپيلماسي اؤزونو دوشونجه لره بوراخماسيندان داها آساندیر. بو اوزدن ده تاريخ، دويقولارين اورونو، بيليم ايسه، داها چوخ دوشونجه نين اورونودور. بيليم و دويقوسالليق آراسيندا تارازليق ياراتماق گره کير، یعنی عاغیل و دویقو آراسیندا. مشخص اولاراق «نه ائتمه ميز گره کير؟» سوروسونا من بو شکيلده جاواب وئره بيلرم: بيز چاليشمالاريميزي دويقو پلانيندان دوشونجه پلانينا سؤوق ائتمه لي یيک. چونکو بيز تاريخ بويو فيکرن مغلوب اولموشوق. اينقيلاب ياراداجاق گوجوموز هر زامان اولموش، ايندي ده وار. لاکين ميللي دوشونجه زمينينده بيز اوزون زاماندان بري يئنيله- يئنيله گلميشيک. اساس آماجيميز بو يئنيلگه ني تاريخدن قالديرماق اولماليدير. بونون اوچون سياسي-ايجتيماعي اينقيلابا ايمکان يوخدورسا، مدنييتده اينقيلاب ائتمه لي یيک. بيزيم بو قونو اوزرينده درينجه چاليشماميز گره کير. فارسلارين پوزيسيونو ايله بيزيمکي عئيني دئييل. بيز آسيميلاسيونا محکوم ائديلميشيک. مدني اينقيلاب يولويلا بيريکديره جگيميز گوجو باشقا تور الده ائده بيلمريک. يعني بير نيته ليک يولوندا چابالاريميزي سوردورمه لي یيک. تلسمه يه گرک يوخدور، تاريخين سونو دا دئييلدير. ميللي دويقو و دوشونجه لريميزي توپلومون درين قاتلارينا داشيماليييق. بو دا اؤرنه یين ايراندا هانسيسا حرکته و گؤستريلره قاتيلماقلا گئرچکلشه بيلمز. فارسلار دئموکراسي يولوندا موباريزه آپاريرلارسا، بيز ميللي- دئموکراسي يولوندا موباريزه آپاريريريق. هر تورلو ايراندا دئموکراسي ساواشلارينا مورال دستک وئرمک بورجوموزدور، آنجاق بو اؤز کيمليگيميزی اونوداراق او حرکتين بير پارچاسي اولماق آنلاميندا اولماماليدير. اولايلاري موقاييسه يولو ايله داها ياخشي آنلايا بيلريک. چينده دئموکراسي يولوندا موباريزه گئدير. آنجاق دوغو تورکيستانين دردي باشقا. بونا رغمن باتيداکي دوغو تورکيستان ليدئرلري چينده کي دئموکراتيکلشمه حرکتينه قاتيلماسالار دا اونا تئوريده دستک وئرمکده ديرلر. سانيرام بيزده ده بونا بنزر پوزيسيون وار. ياشيل حرکتي دونيا دستکله مکده ايکن، بيزيم اونا «بونلار دا کئچميشده ايقتيداردا اولموشلار» کيمي باياغي سؤزلرله قارشي چيخماميز ائتيک دئييل، دونياداکي اؤزگورلوک دالغالاري نين اسينتيسي ايله اويوملو آچيقلاما دئييل. آنجاق بوتون اولانلارين اؤته سينده بيزيم تمل سورونلاريميز وار، اونا جاواب وئرمه ميز لازيمدير. دوشونن بير تورک توپلومو اولوشدورماميز لازيم. بونون اوچون ميللي آيدينلاما ائوره لري گره کير. بو، اولمادان بيز گئرچک تاريخي پوزيسيونوموزو الده ائده بيلمريک. منجه، بير چوخ سواللار دوشونجه زمينينده هله جاوابلانيب توپلومون قاتمانلارينا ياييملانماميشدير. دوشونجه دوزه ني دَييشمه ليدير، يوخسا هئچ بير دَييشيم اولماز. بيزيم آچيميزدان دا گئرچک اينقيلاب بودور. اوزون سورسه ده بيز چابالاريميزي بو يؤنده يوروتمه لي یيک. بير آز دا بيز صبيرلي اولاليم، باشقالاري اينقيلاب ائتسينلر. تلسمه يه گرک يوخدور و گنجلريميزي بو جاناوار رئژيمه يئم ائتمه مه لي یيک. دونيا و اورتا دوغوداکي اولايلار بو رئژيمله حسابلاشاجاق. اوزون سورمز. بيز آنا آماجيميزين پئشينده اولماليييق. ميللي کادرلاشما، ميللي ايراده، ميللي هوقوق، ميللي اوردو، ميللي کيمليک. بيزيم آنا سورونلاريميز بودور. بونلارين سياسي، مدني، هوقوقي و تاريخي ادبيياتيني هله اولوشدورماميشيق. بيز هله اکينله مشغول اولماليييق. بيزيم بيچينيميز بير آز زامان آلاجاق. زامان هر شئيين چؤزوجوسودور. يئتر کي، بو زامانين ايچيني تورکچه دوشونجه لرله دولدورا بيله ليم. بيز ميللي حرکتين دوشونجه سيني، ائتيگيني و ائستئتيگيني اولوشدورماقلا گؤرولي یيک.

ايرانداکي ايچ چکيشمه هارا گئدير؟

بير چوخ فيلوسوفلارين اورتايا قويدوغو ديالئکتيک ائوريم سورجي ايران شرطلري اوچون ده اويقولانماقدادير. هر حاکيم تئز اؤز ايچيندن آنتيتئزيني يئتيشديرر. بئله اولمازسا، ائوريم اولماز. ايران اينقيلابي دا اؤز آنتيتئزيني يئتيشديرميشدير. هئچ بير موخاليفت ايراندا ياشيللار کيمي بو مؤحتشم حرکتي يارادا بيلمزدي. چونکو اونلارين هئچ بيري نين خالق ايچينده نوفوذو يوخدور. ياشيل حرکت ايلک باشلانقيجيندا ياسال بير حرکت ايدي. باخ، آنتيتئزلر بو شکيلده ياسال اولاراق اورتايا چيخار، سونرا ياسالارا سيغماز، يئني آناياسا ايستر. ياسال اولدوغو اوچون دَييشيمدن يانا اولان، ديني ايستيبداددان بئزميش اولان توپلوم چوخ گوجلو شکيلده قاتيلدي. چونکو ايلک گونلرده اؤلدورمه يوخ ايدي. تبليغات ايدي. سئچيمه حيله قاريشديقدان سونرا دا توپلومون قاتيليمي چوخ مؤحتشم ايدي. چونکو ياسال حرکت ايدي. یا دا توپلوم یاسال اولدوغونو سانیردی. اؤلدورمه لر، سالديريلار توپلومو قورخوتدو. قاتيليملار آز اولسا دا داوام ائتدي. آنجاق هر باسقي اؤزونه اويقون تپکي اولوشدورار. ياشيل حرکت ياسا ديشيليغينا ايته له ندي. ليدئرلري توتوقلانديقدان سونرا تامامن بو ساواش ياسالارا قارشي دؤنوشدو. ايندي آرتيق آناياسانين اويقولانماسي يولوندا دئييل، آناياسانين دَييشمه سي يولوندا ساواش گئدير. اوزون ايللر بويونجا اؤلکه نين سرمايه سيني اله کئچيرميش بو رئژيم اؤلر، آناياسانين دَييشيمينه گئتمز. دونيا کامواويو رئژيمه قارشي دؤنوشموش بو ساواشا دستک وئرير. بو اوزدن ده آرتيق بؤيوک اوچوروملار موخاليفت و رئژيم آراسيندا اورتايا چيخميش. بؤيوک آيت اللاهلار دا ليدئرلرين توتوقلانماسينا تپکي گؤستريرلر. بو گليشمه لر رئژيمه قارشي ساواشي داها دا تشويق ائتمکده دير. آنجاق دَييشيمين چوخ قانلي و سانجيلي، هم ده اوزون وعده لي اولماسي سؤز قونوسو اولا بيلر. اؤنملي اولان توپلومدا رئژيمين 32 ايلليک قورخو دوزَنينه قارشي اعتيراض جسارتي نين يارانماسيدير.

بيز نه زامانا قدر سوکوت ائده جه یيک؟

سوکوت ائتمه ميشيک. گوجلو دوشونجه ايشلري ايله اوغراشان اينسانلاريميز وار. هم داخيلده، هم ده خاريجده. يانليش اورتاملاردا چتينليکله بيريکديرديگيميز ميللي ائنئرژيميزي سوکوتو پوزماق آدي ايله هدر وئرمک دوغرو اولماز. ظاهيرن سس سيزليک اولاراق گؤرنن بو سوکوتوموزون پوزولماسيني زامان اؤزو بللي ائده جک. بيز ايراندا دئموکراسي يولوندا گئدن ساواشلارا آچيقجا آچيقلامالاريميزدا دستک وئرمه لي یيک منجه. بونون ياني سيرا بللي زامان اوچون حاضيرلانماليييق. ياخين گله جکده ده بؤيوک دَييشيملر اولا بيلر. خامنه ایي اؤله بيلر. باشقا اولايلار دا اولا بيلر. بئله اولور گئنلده. ائله بير آن گلير کي، ديکتاتور رئژيملر آرتيق خيابانلارداکي گؤستريلره گول له آتا بيلمير. موزاکيره يه باشلايير. هر زامان بئله اولموش، ايراندا دا بئله اولاجاغي بکله نير. باخ، بو زامان بيزيم سوکوتوموزون ايچيندن بؤيوک سسلر چيخاجاق. بيز بو گونه حاضير اولماليييق. گونئي آذربايجاندا و ايرانين گئنه لينده مؤحتشم تورکلوک حرکتي باشلامالي و ايرانين دَييشيک حربي يئرلرينده گؤرَولي اولان تورکلري ميللي حرکتين يانيندا و اؤنونده آپاريجي گوج کيمي گؤرمه لي یيک. بئله اولمازسا، باتي آذربايجاندا ميلتيميزين اوزَرينه سويقيريم اويقولانا بيلر. ميلتيميزي قوروماقلا موکللفيک. آنجاق او زامان هانسي سياسي اؤنجه ليکلرله چيخيش ائده جگيميز قونوسوندا بير سؤز دئيه بيلمرم. بونو او زامانکي پوزيسيونلار بللي ائدر.

 

بيزيم عمل ائتمه ميز اوچون هانسي شرطلرين اولماسي گره کير؟

بيرينجي، توپلوموموزدا گئنيش تورکلوک بيلينجي اولوشماليدير. بو اولمازسا، اولماز. ايکينجي، توپلوموموزدا تورک کيمليگي و تورک ديلي اوداکلی (مرکزلي) چاغداشلاشما سورجي باشلاماليدير. اوچونجو، بيزيم باشقالاري ايله تاريخي ايستکلريميزين سينيرلاري بليرلنمه ليدير. نييت بيزيم حرکتين اونتولوژيسيني اولوشدورار. توپلوملار تاريخلرينه، طبيعتلرينه گؤره ميلتلشمزلر، نييتلرينه گؤره ميلتلشرلر. آتا سؤزوموز دئيير: «نييت هارا منزيل اورا.» نييتيميزين يازيسي، صنعتي، ائتيگي و ائستئتيگي آچيقجا گؤز اؤنونده اولماليدير. بؤيله اولدوغوندا عمل اوچون، يالنيزجا هله صينفي کيمليگي بللي اولمايان گنجلر آکتيو اولمازلار، بوتون صينيفلر، اؤزلليکله اورتا صينيف ده بو حرکته قاتيلار. 2006-جي ايلده گنجلريميز شهيد اولدو. بو موباريزه يه بازار دستک وئرمه دي. اعتيصابلار اولمالي ايدي. ندن بئله اولمادي؟ چونکو اونو دا زامان يئتيشديره جک. بيزيم موباريزه يه بوتون طبقه لر قاتيلمالدير. بونلار زامانلا اولوشاجاق و بيزيم عمل مئيدانيميز او زامان داها دا گئنيشله يه جک.

بعضي آيدينلاريميز ايراندا اولان باشقا حرکتلر ايله تنقيدي دييالوغون قورولماسيندان ياناديرلار. بونون بيزيم ميللي چيخارلاريميز اوغروندا اولا بيله جگيني دوشونورلر. سيزجه بؤيله دير، يوخسا او حرکتلرين ايچينده اريمک تهلوکه سيمي وار؟

بو حرکتلرين ايچينده اريمه تهلوکه سي دئيه بير شئي يوخدور. اگر بو حرکت هانسيسا بير حرکتين ايچينده ارييه جک درجه ده ضعيفديرسه، او زامان اونا گووَنمک ده اولماز. نييه اريسين کي؟ ارييه جک اولان بير حرکتين گله جگينه گووَنمک اولماز کي. ايراندا بعضي دَييشيملر اولاجاق کي، بيز اونلارلا ايشبيرليگي ائتمک زوروندا اولاجاغيق. بيز بو اؤلکه ده ياشاييريق، بو اؤلکه نين گئرچکلري نين ديشينا چيخا بيلمريک. ياشيل حرکتله ايشبيرليگي ائده ليم دئينلر ده هاقليديرلار. بورادا هاقسيز اولان يوخدور. اؤنملي اولان اولايا هانسي باخيش آچيسيندان باخماقدير. يعني ياشيل حرکته قاتيليمدان نييت ندير، او، گؤز اؤنونده بولونماليدير. ياشيل حرکت ايراندا ياشايان بوتون ميلتلرين يارارينادير. باشدا دا بيزيم ياراريميزادير. چونکو موسوي تورکدور. بيز سوي اولاراق تورک اولان هر کسين تورکلويه يارارلي اولا بيله جگينه اينانماليييق. يوخسا 30 ميليون تورک حاققيندان دانيشا بيلمريک. 30 ميليون تورک دئديگيميز وارليغين 10 ميليونو بلکه موسوي کيميدير. بيز فردلرله ايلگيلنمه مه لي یيک سيستئمله ايلگيلنممه لي یيک. يعني اؤرنه یين موسويني ده تورکلوگوندن اوزاقلاشديرميش اولان بير دوزن وار. بو دوزن بيزيم دوشمنيميزدير، موسوي کيمي شخصييتلر دئييل. آيريجا، بو گون موسوي دونيادا دئموکراسيدن يانا اولان بير ليدئر کيمي تانينميش و اونون تورک اولماسي دا بو آچيدان تورکلر اوچون بير مزييتدير. بير شکيلده بيز ياشيل حرکتين ديشيندا دئييليک. ليدئرليگينده یيک. تورک اينساني اولاراق بو حرکتين باشينداييق. آنجاق مودئرن تورک ايستکلري اولاراق حرکتين ديشينداييق. بونو دا اله کئچيرمه نين يؤنته ملري اوزرينده دوشونمکده يارار وار. موسوی اؤزبه اؤز تورکدور. اونون دونیا گؤروشو دارتیشیلا بیرلر. میللییتی تورکدور. میللییتی اینسانا وئرن دوغادیر، اونو دَییشدیرمک اولماز. دَییشیمی، آسیمیلاسیون یولویلا اولور.

بيرلشديرجي عاميللر ندير؟

بيزيم اساس بيرلشديريجي عاميليميز اورتادا يوخدور نه يازيق کي. چونکو بيرلشديريجي عاميل، دوشونجه لر دئييل، اورتاق بير اينانجدير. دوشونجه پروفئسسيونال بير ايشدير. بيري آز بيلر، بيري چوخ. آنجاق توپلومو بير مرکزده بوتونلشديرن اورتاق بير اينانجدير. بو گونه قدر ده بيزيم فارسلارين قارشيسيندا يئنيليشيميزين سببي بودور. مثلن دوغو تورکيستاندا بيرلشديريجي بير اينانج عاميلي وار. توپلومون آسيميلاسيونونو اؤنله يير. منجه دوغو تورکيستاندا آسيميلاسيون يوخدور، کولونيزاسيون وار. آنجاق ايراندا تورکلرين آسيميلاسيونو سؤز قونوسودور. چونکو اويقورلارين اينانج فرقليليگي اونلارين قورويوجوسو و بيزيم فارسلارلا ايناج اؤزدئشليگيميز بيزيم اريديجيميزدير. بونون اوزَرينده بؤيوک دين موتفککيرلري دوشونمه ليدير. بو، بيزيم تاريخي سورونوموزدور، اساس سورونوموزدور. تورک— ايسلام اینانجی اولوشماليدير. بونون اسکيلردن اؤرنکلري واردير. آنجاق پهلويلر، اؤزلليکله ايسلام رئژيمي چوخ گوجلو بيچيمده تورکلرين اؤزگورلوکچو ايسلام آلقيلاييشلاريني محو ائتديلر. بونو جانلانديرمانين بير يولو اولمالي. بير مدنييتين اورتا ديرگيني تشکيل ائدن اينانجدير. بير توپلوم اينانجيني ايتيرديگينده، باشقا ميلتلرين ايچينده اريمه سي آسانلاشار. بيزيم اينانجيميزي فارسلار چالميشلار. بونو اونارماميز لازيمدير. تورک کيمليگي آنادولودا اولدوغو کيمي ايراندا دا تورکلرين اينانج دوزئيينه يوکسلمه ليدير. آتاتورکون ان بؤيوک باشاريسي تورک کيمليگيني توپلومون تاريخي اينانجي ايله اؤزدئشلشديرمه سي اولموشدور. بيز بو کيمي بؤيوک ايشلرله اوغراشماليييق. بو دا سوکوت آنلاميندا دئييل، تاريخين درينليگيني ائتکيله يه جک ايشلر گؤرمک آنلاميندادير.

دانیشیق 13 – ایراندا یئنی گلیشمه‌لر و میللی حرکتین دورومو / عاریف کسکین ایله اؤزل دانیشیق

آذربایجان دموکراسی اوجاغی : میللی حرکت نه زامانا قدر ایراندا اولوب-بیتن‌لر حاقیندا سوکوت ائده‌جک ؟ میللی فعال‌لارین سوکوتو اونلاری توپلومون مرجع طیفی دورومون‌دان آییرماغا  زمین یاراتمازمی ؟ ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار  ؟ و …. بونا بنزر باشقا سورولاریمیزین جاوابینی ایران اوزمانی سایین عاریف کسکین دن سوروشموشوق، سایغی دیر دوشونورلریمیزین امکداش‌لیغی ایله بو مباحیثه‌لرین گئنیشلنمه‌سی و بو مباحیثه‌لرین ایچین‌دن میللی منافعیمیز اوغروندا دوغرو بیر یول خریطه‌سی‌نین ایپ اوجلاری‌نین چیخماسینی آرزو ائدیریک.

ایرانداکی ایچ چکیشمه هارا گئدیر؟

ایران ایسلام جومهوریتی 1979-دان گونوموزه قدر ان بؤیوک بحرانی یاشاییر. خاریجی سیایستینه باخدیغینیزدا یالنیزلاشمیش و دوستو اولمایان دؤولت کیمی گؤرونومونده دیر. ایران اتم کریزیله آمئریکا و آوروپلا‌لی‌لاری قارشی‌سینا آلمیش و دیر طرف‌دن ده روسیا و چین‌دن گؤزلدیگی دستیی آلامامیش‌دیر. قونشولارییلا دوست و گوونیلیر موناسیبت قورامایش و سالدیرقان اوسلوبو اونون قونشولاری‌نین گؤزونده تهلوکه‌لی گؤرسنمه‌سینه سبب اولموش‌دور. سننی عرب دؤولت‌لری، ایرانی ان بؤیوک تهلوکه اولا‌راق گؤرمکده و او رئژیمین ییخیلماسی اوچون حربی موداخیله آلتئرناتیفینی تشویق ائتتیک‌لری بیلینیر.

داخی‌لی سیاستده ایسه، ایران رئژیمی 1979-دان گونوموزه ایلک کز چوخ یؤن‌لو بوهرانی تجروبه ائتمکته‌دیر. رئژیمین داخیلینده ایختیلاف رسمن چاتیشما و توققوشمایا چئوریلمیش و رئژیمین داخی‌لی ترازی‌لیغی و هارمونی‌سی پوزولموش‌دور. ایران رئژیمی آرا‌دان ایکی شاققایا آیریلمیش‌دیر. ائله کی رئژیمین 30 ایللیک تاریخینده ایلک کز  باش ناظیری، مجلیس باشقانی، ناظیرلری و اوست روتبه‌لی بروکرات‌لاری زین‌دانا سالماق مجبوریتینده قالمیش‌دیر. ایختیلاف رئژیمین بوتون رسمی و قئیری رسمی اورگان‌لارینی بوروموش‌دور. خامنئه یی حلل ائدیجی و ایختیلاف چؤزوجو گوجونو ایتیرمیش و اؤزو ایختیلاف‌لارین قایناغینا بدل اولموش‌دور. بو مسئله ده رئژیم ایچین ایختیلاف‌لارین حل اولونماسینی چوخ چتینلشدیرمیش‌دیر.

یاشیل حرکاتی 2009-دان گونوموزه قدر اؤز موخالیفت وارلیغینی قورویابیلمیش، رئژیمین سرکوب تشکیلات‌لارین قارشی‌سیندا دایانیق‌لیغینی گؤسترمیش و بیتمه میش‌دیر. عرب برلگه ده باش وئرمیش سیاسی و سوسیال عصیان‌لاردان گوج آلا‌راق یعنی‌دن میدانا گلمیی باشارمیش‌دیر. ایران رئژیمی‌نین ان اؤنم‌لی امنیتی مسئله‌سینه چئوریلمیش‌دیر.

بوتون بو فاکتؤرلر/عامیل‌لر ایشیغیندا، ایران رئژیمی‌نین چوخ یؤن‌لو بحران ایچینده اولدوغونو دیبیلریک. ایران رئژیمی‌نین قارشیلاشدیغی بو بحران مورککب، چوخ یؤن‌لو و ماهار ائدیلمه‌سی آسان دئییل. حتی ایران رئژیمی بو بحرانی حلل ائتمک اوچون راسیونئل/عقلانی بیر پروژه یه ده صاحب دئییل. رئژیم فقط شیددت/خوشونت بو بحران‌لاری حل ائدجه یینی دوشونور. خوشونت ایسه وار اولان بحرانی داها دا دئرینلشدیریر.

بیز نه زامانا قدر سوکوت ائدجه ییک؟

آذربایجان، ایران رئژیمی‌نین قارشیلاشدیغی بو چوخ یؤن‌لو و مورککب بحرانین فرقینده‌دیر.چوخ دقتله، تیتیزلیکله(وسواس) و هر طرف‌لی حادیثه لری ایزله ییر. آذربایجان بو سورچده ان دوغرو عملی آلترناتیفینی معین ائتمک ایستییر. آذربایجان، ایرانداکی پروسه سی سویوققان‌لی، تمکین‌لی، آغیر، تحریکلردن اوزاق ، فارس میللیتچی‌لری‌نین تله سینه دوشمه دن، اؤز میللی ماراق‌لاری‌نین ماکسیموم قورونماسینی نظرده توتا‌راق و تاریخی بوتون تجروبلرینی دیققته آلا‌راق ایزلییر. آذربایجان بو بحران‌دان ضررلی چیخماق ایستمیر. کئچمیش‌دکی یاشادیق‌لارینی یئنی‌دن یاشاماق ایستمیر. آزربایجانین بو گلیشمه‌لردکی دوروشو “ عقلانی احتیاط کارلیق” اولا‌راق آدلان‌دیرماق مومکون‌دور.

یاشیل حرکاتی اؤنم‌لی و جدی اعتراضی حرکت اولاسا دا، آذربایجان‌لی‌لارین دویقوداش‌لیغینی قازانابیلمه میش‌دیر. آذربایجان‌لی‌لار یاشیل حرکاتینی فارس میللیتچی‌لیگی‌نین فرق‌لی تظاهورو اولا‌راق گؤرمکتدیلر. اونلارا گؤره یاشیل حرکاتی ایرانداکی حقیقی دئموکراسی‌نین قوروجوسو اولابیلمز. آذربایجان‌لی‌لار یاشیل حرکاتینا عملی دستک وئرمسلر ده مرکزدکی گئدن گرگین‌لیگی اؤز خئییرلرینه اولدوغونو دوشونورلر. آذربایجان‌لی‌لارین سیاسی، ایقتیصادی و کولتورل ایستک‌لرینه یاشیل حرکاتی‌نین جاواب وئرمیجیی بل‌لی‌دیر. یاشیل حرکاتی 2009-دان گونوموزه قدر میللت‌لرین مسئله‌سی موضوسوندا هر هانسی فیکیر و گفتمان ایلری سورمه میش‌دیر. میللت‌لر مسئله‌سی گلینجه سوکوت ائدیرلر. بون‌لاری یئرسیز، “بؤلوجولوک” و لوزوم‌سوز طلب اولا‌راق گؤرورلر. آذربایجان‌لی‌لار دا بون‌لاری گؤرور. آذربایجان بوتون بون‌لارا یاخین تاریخین‌دکی یاشادیغی ناکامی‌لری و عذاب‌لارین چرچیوسین‌دن باخیر.

آذربایجانلا یاشیل حرکاتی‌نین یول‌لاری آیریلمیش‌دیر. آذربایجان ایندی اؤزو، فرق‌لی بیر دئموکراتیک پروژه‌نین صاحبی‌دیر. آذربایجان ایندی اؤزو اوچونجو جبهه‌دیر. اوچونجو گوچ‌دور. آذربایجانلی‌لار، ایران رئژیمی‌نین آذربایجان-تورکونه اولان دوشمان‌لیغینی بیلیر. 1979-دان او دوشمانلیغین ایچینده یاشاییر. یاشیل حرکاتی‌نین سؤیلملرینده ده اؤز حاق‌لی ایستکلئرینی گؤرمور. گلینن نوقطه ده آذربایجان اؤزو چوخ فرق‌لی و داها قاپسامالی/جامع دئموکراتیک جبهه‌نین لیدری پوزیسیونونا گلمکده‌دیر. آذربایجان بو دوروشونون گرکلیلیکلرینی یئرینه گتیرمسی لازیم‌دیر.

آذربایجان “ یاشیل حرکاتینا قاتیلالیم-قاتیلمایالیم” ایکیله مینی بوراخما‌لی‌دیر. چونکی یاشیل حرکاتییلا یول‌لاری آیریلمیش. بو ایکیلم‌دن چیخمادیغی سورجه یعنی شرایطه اویقون ایستراتژیلر گلیشدیرمز. منیم فیکریمجه میللی حرکاتیمیز یعنی و فرق‌لی بیر مرحله‌نین باشلاندیغینی حیسس ائتسه ده هله اؤزونو اونونلا آداپت/سازگاری ائتمیش دئییل. یاشیل حرکاتا “قاتیلالیم-قاتیلمایالیم” دارتیشماسی میللی حرکاتین اؤنونو باغلاییر. گونوموزدکی شرط‌لره اویقون ایستراتژیک معین ائتمخ یی و گونوموز شرط‌لرینه اویوم‌لو حاله گتیرمه‌یه مانع اولور. اونون بوتون انرژی‌سینی امیر. بیز ایچینه دوشدوگوموز بو کؤردوغوم‌دن چیخمالیییق. باشقا بیر سؤزله هله ده میللی حرکاتیمیز اؤزونو اوچونجو جبهه اولدوغونون شورونا چاتمیش دئییل. اؤزونو اوچونجو جبهه اولا‌راق حیسس ائتمه یی درونلشدیرمه یی باشارسایدی اونون گرک‌لی‌لیک‌لرینی ده یرینه گتیریردی. میللی حرکاتیمیز سیلکینمه‌لی و بایرام‌لاردا نئجه کی، ائولر تمیزلنیر اؤزونون ایستراتژی‌لرینی گؤزدن کئچیرمه‌لی‌دیر. میللی حرکاتیمیز سیلکینیب اؤزونو یئنی دؤنمه اویقونلاشدیرمازسا آذربایجانی ایتیرمه احتیمالی واردیر.

ایندی نه ائتملیگیک؟

اؤنجه‌لیکله بؤلگه‌میزده و ایراندا اولوب-بیتن‌لر حاقیندا اوبژکتیف تحلیلیمیز اولما‌لی و بیلملیگیک کی ایران سیاسی حیاتیندا یعنی بیر صحیفه آچیلمیش‌دیر. اسکی دفترین نه زامان باغلاناجاغی بیلینمه‌سه ده یئنی بیر مرحله باشلادیغی چوخ آشیکاردیر. بیز بو یعنی مرحله‌نین بوتون اؤزل‌لیک‌لرینی بیلمه‌لی و اونا گؤره یعنی ایستراتژیلر گلیشدیرملیگیک.

-گونئی آذربایجان میللی حرکاتی یاواش یاواش اؤز وارلیغینی حیسس ائتدیرمه‌لی‌دیر. وارلیغینی حیسس ائتدیرمه‌نین آنلامی فقط کوچه‌یه چیخماق ویا میتینگ دوزنلمک دئییل. آذربایجان تورک میللتی گونئی آذربایجان میللی حرکاتی‌نین وارلیغینی اؤز یانیندا حیسس ائتمه‌لی، اونو گؤرمه‌لی و اونون ایستک‌لریله داها یاخین‌دان تانیشما‌لی‌دیر.

-بیزیم میللی حرکاتیمیز ایچینده- کیچیک ده اولموش اولسا -چوخ قیمت‌لی تشکیلات‌لاریمیز وار. بو زاماندا بو تشکیلات‌لار ان وئریم‌لی دؤنم‌لرینه گیرمه‌لی و اونلار گوجلندیریلمه‌لی‌دیر. هر هانسی بیر تشکیلات‌لاریمیزا هر هانسی شکیلده یاخین‌لیق حیسس ائدن‌لر وارسا زامان ایتیرمه‌دن اونلارا گیرمه‌لی‌دیرلر. تشکیلات‌لاریمیز آکتیفلشدیریلمه‌لی‌دیر.

-عمومی-میللی تشکیلاتیمیز یوخ‌دور . بیزیم میللی حرکاتیمیزین بؤیوک بؤلومو تشکیلات‌سیزدیر. اینسان‌لاریمیز بؤیوک تشکیلات‌لارین قورولماسینی گؤزله ییر، اونلار قورولماییناجا دا فعالیت ائتمیرلر. سیاسی فعالیت اوچون تشکیلات اؤنم‌لی آنجاق “اولمازسا سیاسی فعالیت اولاماز” دئییل. تشکیلات‌سیز دا فعالیت ائدیلبی‌لر. بیزیم قازاندیغیم بوتون باشاری‌لار شخصی‌دیر. شخصی حیاتیندا اؤزونه یول آچان اینسان سیاسی فعالیت اوچون ده اؤزونه ایمکان یارادابی‌لر. بیز ایندی “هر فرد بیر تشکیلات” شعارینی حیاتا گئچیرملیگیک. اؤز شخصی یئتنک، ایمکان، زامان و گوجوموزدن میللی حرکاتیمیزا آییرمالیییق. امین اولون کی، بولاری نورمال حیاتینیزین آخیشینا ضرر وئرمه‌دن ده ائتمک مومکون‌دور. “ هر فرد بیر تشکیلات “مدلی بوگون بیزیم اساسی چیخیش نوقطه‌میز. هر کس اؤزون‌دن مسئول. هر کس اؤزونون رئیسی و مرئوسو.

-ایندی کی زاماندا ایختیلاف‌لاردان، بؤلجو و قیشقیر دیجی لاف‌لاردان اوزاق دورمالوییق. اؤنوموزدکی گون‌لرده ایچیمیزه ایختیلاف آسلامیا باشلایجاق‌لار. بیر چوخوموزون علیهینده یازی‌لار یازیلما احتیما‌لی واردیر. بیرگه بون‌لارین قارشی‌سیندا دورمالیییق. نزاکت و اخلاقی قورول‌لاری آشان یازی و دانیشیق‌لاردان قاچینما‌لی و بونو ائدن‌لری ده انگللملیگیک. ایختیلاف‌لار هله‌لیک دوندورولما‌لی.

– رهبرلیک ادعا‌لاری “هر شئیی من یاراتدیم” ایفاده و دوشونجه‌لردن واز گئچیلمه‌لی. موساوی و دوستانه موناسبت‌لرین قورولماسی لازیم. تشکیلات‌لار اؤز آرا‌لاریندا کوسلوک و یئرسیز رقابتی بوراخما‌لی‌دیرلار. بیر آرایا گلبیلمه‌لی و باشاربیلیرلرسه اؤز آرا‌لاریندا بیر کوردیناسیون (هماهنگی) شوراسی قورمالا‌لاری لازیم‌دیر.

-وب سیته‌لریمیزی و درگی‌لریمیزی زنگین‌لش‌دیرمک و چکیجی حالا گتیرملیگیک. یازی، خبر، ترجومه وب. ایشلری گؤربیلن‌لر بو ایشلرله و ماددی ایمکان‌لاری اولاناکلار ایسه بو سیته‌لری و درگی‌لری حمایه ائتمه‌لی‌دیرلر. بو سیته‌لرین چکیم گوجونو آرتیرمالییق.

-بوگون آزربایجانین هر یئری میللی حرکاتیمیزین شعارلاریلا دولما‌لی‌دیر. گونئی آذربایجان میللی حرکاتی‌نین تاریخی سمبول‌لاری میللتین گؤزونون اؤنونه گتیرتیلمه‌لی. تبلیغات چالیشما‌لاری چوخ یؤن‌لو اولا‌راق سورتلندیریلمه‌لی. آذربایجان توپلومو میللی حرکاتین شعارلارینی منیسمه‌یه حاضردیر.

-گونئی آذربایجان میللی حرکاتیمیز اؤز میللی-اومومی بیلدیرگسی/منشورونو حاضرلاما‌لی‌دیر. حاضرلانا‌جاق بو میللی-عمومی منشوردا آذربایجانین بوتون مسئله‌لری دقته آلینما‌لی‌دیر. آذربایجان تورک‌لرینه یاخشی حیات اومودونون وئریلمه‌لی گرکیر. آذربایجان توپلومونون بوتون لایه‌لری‌نین ایستک، آرزو و قورخولاری دقته آلینما‌لی‌دیر. گونئی آذربایجان میللی حرکاتی داخی‌لی و خاریجی مسئله‌لره باخیش آچی‌سینی و سیاسی، سوسیال، مدنی، ایقتیصادی و دینی مسئله‌لر ده اؤز فیکیرلرینی محسوس و ملموس شکیلده بلیرگینلشتیرمه‌لی و آذربایجان تورک میللتینه چاتدیرما‌لی‌دیر.

بعضی آیدین‌لاریمیز ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسینی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلجیینی دوشونورلر سیزجه بؤیله‌دیر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار؟

سیاسئت و دیپلوماسیده گؤروشولمه یجک طرف یوخ‌دور. گرکیرسه هر کسله گؤروشولور و مذاکیره ائدیلیر. آمئریکا دوشمن اولا‌راق گؤردوگو ایران و طالبانلا گؤروشور. آنجاق دیالوق و مذاکرنین شرطلری و شرایطی‌نین یارانماسی لازیم‌دیر. بوگون بئله بیر شرایط یوخ‌دور. چونکی یاشیل حرکاتییلا قورولا‌جاق دیالوغون نتیجه سی اولمایجاغینی دوشونوروم. یاشیل حرکاتی میللتلر مسئله سینی دانیشماق ایستمیر. اونو حل ائتمک ایستمیر. بئله بیر پروبلئمین اولمادیغینا اینانیر. میللتلر مسئله سینی کومپلو/توطئه اولاارق گؤرور. گئجه-گوندوز تحقیر ائدیر. بو تور ذهنیت صاحب اولانلارلا گؤروشمک زامان ایتیرمک‌دیر.

آنجاق طرفلر آراسیندا غیری موستقیم مذاکیره گئدیر. آذربایجانین عملی اولا‌راق اعتیرازلارلا قاتیلماماسی و میللی حرکاتین دانیشیق‌لاری، یازی‌لاری و عمللری بو سمبولیک ایرطیباتین بیر عنصورلاری. مذاکیره لر سمبوللر و حرکتلرله گئدیر. طرفلر بیر-بیرلری‌نین باخیشینی مطبوعاتدان اؤیرنیرلر. طرفلرین نه ایسته دیکلری اورتادا‌دیر.

بوگون مذاکره و اینتیقادی دیالوق شرایطی یوخ‌دور. اونلار بیزدن اریمه میزی ایستییرلر. بوگون ان اؤنم‌لی ایستراتئژیک وظیفه میز اؤزوموزو توپارلاماق، هدف/ایستک/سؤیلملریمیزی بلیزلمک، منشوروموزو(بیلدیرگمیزی) حاضیرلاماق، تشکیلات‌لار آراسیندا اورگانیک هماهنگی قورماق و فردی فعالیتی آرتیرماق، اوچونجو جبهه اولا‌راق اؤزونو گؤستربیلمک و باشقا مسئله لره تمرکوز ائتمه لی ییک.

بوگون آزربايجانين ان اؤنملي استراتژيک مساله سي ايران رئژيمين سرنيگوني مساله سي اولماليدير. ايران ايسلام جومهورييئتي نين سرنيگون اولماسيني ان چوخ تورکلر ايستمه ليديرلر. ايران ايسلام جومهورييتي سرنيگون اولماديغي سوره جه بيز هئچ بير هدفيمیزه يئتيشه بيلمه يه جه ييک. ايسترسه ايستيقلاچي، ايسترسه فئدرالچي، ايسترسه هر هانکي بير ميللي ايسته ييميز اولسون بونلارين گئرچئکله شمه سي نين يولو ايران ايسلام جومهورييتي نين سرنيگوني سيدير. ايرانداکي رژيم گئتمه دیيي سوره جه بيز هئچ بير هدفيميزه يئتيشمه يه جه ييک. بو رژيم قانون اساسي نين 15.مادده سيني بئله ايجرا ائتمه يه جک. اساسي مساله ميز بونلاري دارتيشماق

danışıq 13 – İranda yeni gəlişmələr və milli hərəkətin durumu / Arif Kəskin ilə özəl danışıq

Azərbaycan Demokrası Ocağı : milli hərəkət nə zamana qədər iranda olub-bitənlər haqqında sukut edəcək ? milli fəalların sukutu onları toplumun mərcə teyfi durumundan ayırmağa  zəmin yaratmazmı ? İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulması bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola bilər yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var  ? və …. buna bənzər başqa sorularımızın cavabını İran uzmanı sayın Arif Keskin den soruşmuşuq , sayğı deyer düşünürlərimizin əməkdaşlığı ilə bu mubahisələrin genişlənməsi və bu mubahisələrin içindən milli mənafeimiz uğrunda doğru bir yol xəritəsinin ip uclarının çıxmasını arzu edirik.

İrandaki iç çəkişmə hara gedir?

Iran İslam cumhuriyəti 1979-dan günümüzə qədər ən böyük böhranı yaşayır. Xarici siaysətinə baxdığınızda yalnızlaşmış və dostu olmayan dövlət kimi görünümündə dir. İran Nüve kriziylə ABŞ və avruplalıları qarşısına almış və diyər tərəfdən də Rusya və Çindən gözlədiyi dəstəyi alamamışdır. Qonşularıyla dost və güvənilir münasibət quramaış və saldırqan uslubu onun qonşularının gözündə təhlükəli görsənməsinə səbəb olmuşdur. Sünni Ərəb dövlətləri, İranı ən böyük təhlükə olaraq görməkdə və o rejimin yıxılması üçün hərbi mudaxilə alternatifini təşviq ettikləri bilinir.

Daxili siyasətdə isə, İran rejimi 1979-dan günümüzə ilk kəz çox yönlü buhranı təcrubə etməktədir. Rejimin daxilində ixtilaf rəsmən çatışma və toqquşmaya çevrilmiş və rejimin daxili tərazılığı və harmonisi pozulmuşdur. İran rejimi aradan iki şaqqaya ayrılmışdır. Elə ki rejimin 30 illik tarixində ilk kəz  başnaziri, məclis başqani, nazirleri və üst rütbəli brokratları zindana salmaq məcburiyətində qalmışdır. İxtilaf rejimin bütün rəsmi və qeyri rəsmi organlarını bürümüşdür. Xaməneyi həlledici və ixtilaf çözücü mevkisini itirmiş və özü ixtilafların qaynağına bədəl olmuşdur. Bu məsələ də rejim için ixtilafların həll olunmasını çox çətinləşdirmişdir.

Yaşıl hərəkatı 2009-dan günümüzə qədər öz muxalifət varlığını qoruyabilmiş, rejimin sərkub təşkilatların qarşısında dayanıqlığını göstərmiş və bitmemişdir. Ərəb Regionunda baş vərmiş siyasi və sosyal üsyanlardan güc alaraq yənidən meydana gəlməyi başarmışdır. İran rejiminin ən önəmlı əmniyəti məsələsinə çevrilmişdir.

Bütün bu faktörlər/amillər ışığında, İran rejiminin çox yönlü böhran içində olduğunu diyəbilərik. İran rejiminin qarşılaşdığı bu böhran mürəkkəb, çox yönlü və mahar edilməsi asan dəyil. Hətta iran rejimi bu böhranı həlletmek üçün rasyonel/əqlani bir projeyə də sahib deyil. Rejim fəqət şiddət/xuşunət bu böhranları həl edəcəyini düşünür. Xuşunət isə var olan böhranı daha da derinləşdirir.

 

Biz nə zamana qədər süküt edəcəyik?

Azərbaycan, İran rejiminin qarşılaşdığı bu çox yönlü və mürəkkəb böhranın fərqindədir.Çox diqqətlə, titizliklə(vəsvas) və her tərəfli hadiseleri izleyir. Azərbaycan bu sürəçdə ən doğru əməli alternatifini müəyyən etmək istəyir. Azərbaycan, İrandaki prosesi soyuqqanlı, temkinli, ağır, tehriklerdən uzaq , Fars milliyetçilərinin telesine düşmedən, öz milli maraqlarının maksimom qorunmasını nəzərdə tutaraq və tarixi bütün tecrübelerini diqqete alaraq izləyir. Azərbaycan bu böhrandan zərərli çıxmaq istəmir. Keçmişdəki yaşadıqlarını yenidən yaşamaq istəmir. Azərbaycanın bu gəlişmələrdəki mövgiyəte “ əqlanı ehtiyatkarlık” olaraq adlandırmaq mümkündür.

Yaşıl hərəkatı önəmli və ciddi etirazı hereket olasa da, Azərbaycanlıların duyqudaşlığını qazanabilmemişdir. Azərbaycanlılar Yaşıl hərəkatını Fars milliyetçiliyinin fərqli tezahürü olaraq görmektediler. Onlara göre Yaşıl Hərəkatı İrandaki heqiqi demokrasinin qurucusu olabilmez. Azərbaycanlılar Yaşıl hərəkatına əməli destek vərmeseler de merkezdeki gedən gerginliyi öz xeyirlerine olduğunu düşünürler. Azərbaycanlılarin siyasi, iktisadi və kültürəl istəklərinə yaşıl hərəkatının cavab verməyəcəyi bəllidir. Yaşıl hərəkatı 2009-dan günümüze qədər millətlərin məsələsi mevzusunda hər hanki fikir və gofteman iləri sürmemişdir. Millətlər məsələsi gəlince sukut edirler. Bunları yersiz, “bölücülük” və luzumsuz tələb olaraq görürler. Azərbaycanlılar da bunları görür. Azərbaycan bütün bunlara yaxın tarixindəki yaşadığı nakamiləri və əzabların çarçıvasından baxır.

Azərbaycanla Yaşıl hərəkatının yolları ayrılmışdır. Azərbaycan indi özü, fərqli bir demokratik projənin sahibidir. Azərbaycan indi özü Üçüncü Cebhədir. üçüncü güçdür. Azerbayacnlılar, İran rejiminin Azərbaycan-Türkünə olan düşmanlığını bilir. 1979-dan o duşmanlığın içində yaşayır. Yaşıl hərəkatının söylemlerinde de öz haqlı istəklerini görmür. Gəlinən noqtada Azərbaycan özü çox fərqli və daha qapsamalı/came demokratik cebhənin lideri pozisyonuna gəlməktədir. Azərbaycan bu mövqeiyetinin gerekliliklerini yerine getirmesi lazımdır.

Azərbaycan “ yaşıl hərəkatına qatılalım-qatılmayalım” ikilemini buraxmalıdır. Çünki Yaşıl Hərəkatıyla yolları ayrılmış. Bu ikilemdən çıxmadığı sürece yəni şeraite uyqun stratejiler gelişdirmez. Mənim fikrimcə milli hərəkatımız yəni və fərqli bir mərhələnin başlandığını hissətsə də hələ özünü onunla adaptə/sazegari etmiş deyil. Yaşıl hərəkata “qatılalım-qatılmayalım” dartışması milli hərəkatın önünü bağlayır. Günümüzdəki şərtlərə uyqun stratəjik müəyyən ətməyi və günümüz şərtlərinə uyumlu halə gətirməyə mani olur. Onun bütün ənərjisini əmir. Biz içinə düşdüyümüz bu kördüğümdən çıxmalıyıq. Başqa bir sözlə hələ də milli hərəkatımız özünü üçüncü cəbhə olduğunun şuruna çatmış deyil. Özünü Üçüncü cəbhə olaraq hiss etməyi dərunləşdirməyi başarsaydı onun gərəkliliklərini də yərinə gətirirdi. Milli hərəkatımız silinkinməli və bayramlarda nəcə ki, evlər təmizlənir özünün stratejilərini gözdən gəçirməlidir. Milli hərəkatımız silikinib özünü yeni dönəmə uyqunlaşdırmazsa Azərbaycanı itirmə ehtimali vardır.

 

İndi nə etməliyik?

Öncəliklə bölgəmizdə və İranda olub-bitənlər haqqında objektif təhlilimiz olmalı və bilməliyik ki İran siyasi həyatında yəni bir səhifə açılmışdır. Əski dəftərin nə zaman bağlanacağı bilinməsə də yəni bir mərhələ başladığı çox aşıkardır. Biz bu yəni mərhələnin bütün özəlliklərini bilməli və ona görə yəni stratejiler gəlişdirməliyik.

-Güney Azərbaycan Milli hərəkatı yavaş yavaş öz varlığını hissəttirməlidir. Varlığını hissəttirmənin anlamı fəqət küçəyə çıxmaq vəya miting düzənləmək deyil. Azərbaycan Türk milləti Güney Azərbaycan milli hərəkatının varlığını öz yanında hiss ətməli, onu görməli və onun istəklərilə daha yaxından tanışmalıdır.

-Bizim milli hərəkatımız içində- kiçik də olmuş olsa -çox qimətli təşkilatlarımız var. Bu zamanda bu təşkilatlar ən vərimli dönəmlərinə girməli və onlar gücləndirilməlidir. Hər hanki bir təşkilatlarımıza hər hanki şəkidə yaxınlıq hiss edənlər varsa zaman itirmədən onlara girməlidirlər. Təşkilatlarımız aktifləşdirilməlidir.

-Umumi-milli təşkilatımız yoxdur . Bizim milli hərəkatımızın böyük bölümü təşkilatsızdır. İnsanlarımız böyük təşkilatların qurulmasını gözleyir, onlar qurulmayınaca da faaliyət etmirlər. Siyasi faaliyət üçün təşkilat önəmli ancaq “olmazsa siyasi faaliyət olamaz” deyil. Təşkilatsız da faaliyət ediləbilər. Bizim qazandığım bütün başarılar şəxsidir. Şəxsi həyatında özünə yol açan insan siyasi faaliyət üçün də özünə imkan yaradabilər. Biz indi “hər fərd bir təşkilat” şuarını hayat gəçirməliyik. Öz şəxsi yetənək, imkan, zaman və gücümüzdən milli hərəkatımıza ayırmalıyıq. Əmin olun ki, buları normal hayatınızın axışına zərər vərmədən də etmek mümkündür. “ hər fərd bir təşkilat “modeli bugün bizim əsası çıxış noqtəmiz. Hər kəs özündən məsul. Hər kəs özünün rəisi və mərusu.

-İndi ki zamanda ixtilaflardan, bölcü və qıştırcı laflardan uzaq durmaluyıq. Önümüzdəki günlərdə içimizə ixtilaf aslamya başlaycaqlar. Bir çoxumuzun əleyhində yazılar yazılma ihtimali vardır. Topyekun bunların qarşısında durmalıyıq. Nəzakət və əxlaqı qurulları aşan yazı və danışıqlardan qaçınmalı və bunu edənləri də ənglləməliyik. İxtilaflar hələlik dondurulmalı.

– Rəhbərlik iddiaları “hər şeyi mən yarattim” ifadə və düşüncələrdən vaz geçilməli. Musavi və dustanə münasəbətlərin qurulması lazım. Təşkilatlar öz aralarında küslük və yərsiz rəqabəti buraxmalıdırlar. Bir araya gələbilməli və başarbilirlərsə öz aralarında bir kordinasyon (həmahəngi) şurası qurmalaları lazımdır.

-Wəb sitələrimizi və dərgilərimizi zənginləşdirmək və çəkici hala gətirməliyik. Yazı , xəbər, tərcümə vb. işləri görəbilənlər bu işlərlə və maddı imkanları olankar isə bu sitələri və dərgiləri himayə etməlidirlər. Bu sitələrin çəkim gücünü artırmalyıq.

-Bugün Azərbaycanın hər yeri milli hərəkatımızın şuarlarıla dolmalıdır. Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının tarixi səmbolları millətin gözünün önünə gətirtilməli. Təbliğat çalışmaları çox yönlü olaraq sürətləndirilməli. Azərbaycan toplumu milli hərəkatın şuarlarını mənisəməyə hazırdır.

-Güney Azərbaycan milli hərəkatımız öz milli-umumi bildirgəsi/mənşurunu hazırlamalıdır. Hazırlanacaq bu milli-umumi mənşurda Azərbaycanın bütün məsələləri diqqətə alınmalıdır. Azərbaycan Türklərinə yaxşı həyat umudunun vərilməli gərəkir. Azərbaycan toplumunun bütün layələrinin istək, arzu və qorxuları diqqətə alınmalıdır. Güney Azərbaycan Milli hərəkatı daxili və xarici məsələlərə baxış açısını və siyasi, sosial, mədəni, iktisadi və dini məsələlər də öz fikirlərini məhsus və məlmus şəkildə bəlirginləştirməli və Azərbaycan Türk millətinə çatdırmalıdır.

 

bezi aydinlarimiz İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulmasını bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola biləcəyini duşunürlər sizce böyledir yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var?

siyaset ve diplomaside görüşülmeyecek teref yoxdur. Gerekirse her kesle görüşülür ve müzakire edilir. ABŞ düşmen olaraq gördüyü İran ve talibanla görüşür. Ancaq diyaloq ve müzakeren şetleri ve şeraitinin yaranması lazımdır. Bugün bele bir şerait yoxdur. Çünki Yaşıl Herekatıyla qurulacaq diyaloğun neticesi olmaycağını düşünürüm. Yaşıl herekatı milletler meselesini danışmaq istemir. Onu hel etmek istemir. Bele bir problemin olmadığına inanır. Milletler meselesini komlo/totie olaarq görür. Gece-gündüz tehqir edir. Bu tür zenihiyet sahib olnalarla görüşmek zaman itirmekdir.

Ancaq terefler arasında qeyri müsteqim müzakere gedir. Azerbaycanın emeli olaraq itirazlarla qatılmaması ve milli herekatın danışıqları, yazıları ve emelleri bu sembolik irtibatın bir unsurları. Müzakereler semboller ve herekatlerle gedir. Terefler bir-birlerinin baxışını metbuattan öyrenirler. Tereflerin ne istedikleri ortadadır.

bugün müzakere ve intiqadi diyaloq şeraiti yoxdur. Onlar bizden erimemizi isteyirler. Bugün en önemli stratejik vezifemiz özümüzü toparlamaq, hedef/istek/söylemlerimizi müeyyenleşdirmek, menşurumuzu(bildirgemizi) hazırlamaq, teşkilatlar arasında organik hemahengi qurmaq ve ferdi faaliyeti artırmaq, üçüncü cebhe olaraq özünü gösterebilmek vb. meselelere temerkuz etmeliyik.

Bugün Azerbaycanın en önemli stratejik meselesi İran rejimin serniguni meselesi olmalıdır. İran islam cumhuriyetinin sernigün olmasını en çx türkler istemelidirler. İran İsalm cumhuriyeti sernigun olmadığı sürece biz heç bir hedefime yetişebilmeyeceyik. isterse istiqlaçı, isterse federalçı, isterse her hanki bir milli isteyimiz olsun bunların gerçekleşmesinin yolu İran islam cumhuriyetinin sernigunisidir. İrandaki rejim getmedeyi sürece biz heç bir hedefimize yetişmeyeceyik. Bu rejim qanun esasının 15.maddesini bele icra etmeyecek. Esası meselemiz bunları dartışmaq