چگونه می‌توان از یک‌پارچگی ایران دفاع کرد؟ / محمد بابایی

محمد بابایی

ایران کشور تک‌قومی و تک‌زبانی نیست، سرزمین کاملاً متکثری است. طی صد سال گذشته مانند عموم کشورهائی که از چنین تکثری برخوردار بودند، سیاست رسمی و حاکم، قرائت ویژه‌ای از ملیت ارائه کرد که دیگران را به حاشیه براند. چون این سیاست با واقعیت‌ها تناقض آشکار داشت، تمام منابع عمومی با پشتکار فراوان صرف اعمال آن شد، و موفقیت‌هائی درخور توجهی هم کسب کرد. این که طراحان این سیاست نابغه بودند و دیگران در خواب زمستانی، تحلیل درستی نیست. زمان مناسب بود و آموزش عمومی گسترده تازگی داشت. تقریباً در همه کشورهای اینچنینی، قومی که دست بالا را داشت و فرصت را هم درست تشخیص داد، در اجرای این سیاست موفق شد.

اکنون با خودآگاهی گسترده میان تمام اقوام و ملل و طوایف تشکیل دهنده ایران، کمتر کسی از این واقعیت فرار می‌کند که تنوع کشور را باید به رسمیت شناخت و حقوق همه را محترم شمرد. به تعبیر یک شاعر و محقق آذربایجانی، ایران خاورمیانه کوچک است. تفاوت‌های آشکار ساکنان آن را نمی‌توان انکار کرد. در چنین شرایطی، چگونه باید کشور را از گزند حوادث حفظ، و از یک‌پارچگی آن دفاع کرد؟

بعضی لیبرال‌ها می‌گویند عموم مکاتب سیاسی قصد دارند انسان را به سمت تعالی ببرند و به ایده‌آل‌ها نزدیک کنند. اما لیبرالیسم انسان را همانگونه که هست، به رسمیت می‌شناسد. موجودی با خصائل زشت و زیبا. زیاده‌خواهی و لذت‌جوئی و حسادت و منفعت‌طلبی و انحصارطلبی همه جزو صفات انسان است. لیبرالیسم آنها را انکار نمی‌کند و کاملاً به رسمیت می‌شناسد. اجازه بدهید به لیبرال‌ها اقتباس کنیم و کوروش و داریوش و ساسانیان و فردوسی و زبان فارسی و اتحاد تاریخی هزاران ساله و این حرفها را که سخت مورد مناقشه است، و بیشتر به رویا شباهت دارد، کنار بگذاریم، و از ایران واقعی بگوئیم که هر کدام از اقوام آن می‌توانست یک کشور مستقل برای خود داشته باشد.

تُرک‌ها، خراسانی‌ها، عرب‌ها، کُردها، ترکمن‌ها همه در بیرون از ایران، کشور و منطقه و یا حتی کشورهای مستقلی دارند، که احدی نمی‌تواند در مشروعیت آنها خدشه وارد کند. بسیاری از آنها از ایران موفق‌تر و ثروتمندتر و جهانی‌تر هم هستند. در چنین شرایطی، قرار است اقوام ایرانی چُرتکه بیندازند و به این نتیجه برسند که یکپارچگی این سرزمین، ضامن منافع بسیار بهتری برای آنهاست. با این حساب، ایران فعلی کشوری است که همه در آن شریک هستیم و به تساوی باید به آن خدمت کنیم و از مزایای شهروندی آن نیز به طور برابر بهره ببریم.

اجازه بدهید مثال واضحی بزنم. چهار نفر تصمیم می‌گیرند تا یک شرکت نرم‌افزاری تاسیس کنند. هر کدام نیز ده میلیون تومان سهم، و تمام وقت در این شرکت به کار مشغول می‌شوند. درآمد آنها از شرکت ماهی یک میلیون تومان است. اما یکی از شرکاء، املاکی هم دارد که ماهانه پنجاه میلیون تومان از آنها اجاره دریافت می‌کند. اگر روزی این شرکت در آستانه بحران ورشکستگی قرار بگیرد، سه نفر از شرکاء به خاک سیاه خواهند نشست، اما شریک چهارم ککش هم نخواهد گزید. در چنین مواردی اتفاق افتاده که شریک چهارم با تکیه بر سهام و سهم مدیریت خود، تعمداً شرکت را به مدت طولانی متضرر نگاه می‌دارد تا آن سه به زانو درآیند و کل سهام شرکت را به ثمن بخس مال‌خود کند.

چه بسیارند کسانی که به طور جدی برای فرهنگ و زبان خود فعالیت می‌کنند. فرهنگ و زبانی که در صد سال گذشته با نارواترین هجمه‌ها مواجه بوده و انکار شده است. اما دل در گرو ایرانی یکپارچه و متحد هم دارند. ایران آزاد و دموکراتیک و متکثر را برای همه اقوام درون آن متضمن منافع بیشتری می‌دانند. و از آن به مراتب مهم‌تر، تصور می‌کنند هر آسیبی به تمامیت ارضی کشور، اقوام بزرگتر نظیر فارس و تُرک را بیش از بقیه متضرر خواهد کرد.

تُرکها در حفظ وجب به وجب، و ولایت به ولایت ایران واقعی و نه ساسانی و رویائی، حق آب و گلی وصف‌ناپذیر دارند. اما در اینجا صحبت از مواضع مختلف نیست. ضرر و زیان با هم بودن و یا جدا بودن را به این راحتی و با محاسبات دقیق ریاضی نمی‌توان اندازه گرفت، تا همه به آن تمکین کنند. استقلال‌طلبی هم به تعبیر نویسنده‌ای یک ترم سیاسی است و نه یک عمل جنائی، که تفکرات تمامیت‌خواه مدام آن را خیانت و جنایت و مزدوری اجانب جلوه می‌دهند.

اگر به آینده این کشور فکر می کنیم و نگران آن هستیم، باید در پی پاسخ به این پرسش باشیم که  آیا ما شرکای خوبی در این سرزمین هستیم؟ بدیهی است که شرایط فعلی منظور نیست. بدون در نظر گرفتن نظام سیاسی حاکم، و با این فرض که قادر هستیم کشورمان را بازتعریف کنیم، آیا خواهیم توانست شرایطی را به وجود آوریم که رضایت نسبی همگان فراهم شود؟ در غم و شادی پشت هم باشیم؟ اگر توان این کار را نداریم، چه کسی و چه گروهی مقصر است؟ استقلال طلبان؟ بیگانگان؟ قدرتهای جهانی؟ شکی نیست که همه این عوامل می‌توانند موثر باشند.

اما عامل موثر و بسیار مهمتری وجود دارد که اتفاقاً خود را متولی اصلی ایران می‌داند و بیشترین موضع را در مقابل استقلال‌طلبان دارد. و آن نگرش جامعه مدنی و بدنه اجتماعی فارسی‌زبان و کارگزاران مستقل از قدرت آن است، که زبان و فرهنگ مطلوب آنها در وضعیت فعلی، نه تنها دست بالا، بلکه عملاً موقعیت انحصاری دارد. و هر تغییری، لزوماً شرایط فعلی را به هم خواهد زد. اما به نظر می‌رسد این جامعه دچار غرور کاذب شده و در خصوص مسائل قومی، یا از آن بی‌خبر است و یا توطئه دشمنان می‌داند و یا به آن اهمیت نمی‌دهد و شوخی شوخی می‌پندارد که از ازل همه به این شرایط رضایت داشته‌اند و عده محدودی بی‌جهت عرض خود می‌برند و زحمت آنها می‌دارند.

اجازه بدهید دو مثال عینی و ساده بزنم. چندین سال پیش شادروان احمد شاملو سخنرانی تندی کرد و در آن فردوسی را خان‌زاده‌ای دانست که قصد دفاع از سلطنت را داشت. کاوه آهنگر را در تحلیل نهائی شعبان بی‌مخ فریدون نامید که فردوسی با تحریف عامدانه تاریخ او را تطهیر می‌کند. پس از این سخنرانی، قیامتی بپا شد. اغلب منتقدان شمشیر را از رو بستند و به دفاع از فردوسی و قصه‌های شاهنامه پرداختند. فضای تند و ملتهب، محمود دولت‌آبادی را ناچار کرد تذکر دهد، هم شاملو از ما ماست و هم فردوسی، و بهتر است حد نگه داریم.

چندی پس از آن، شاملو سخنان دیگری هم در خصوص موسیقی سنتی به زبان آورد. بعضی از بزرگان آن را با تعابیر تند نواخت. این موسیقی را کسل‌کننده و تکراری تشخیص داد و از آن اعلام بی‌زاری کرد. به محمدرضا لطفی با لحن تحقیرآمیزی گفت حوصله تار و کمانچه‌اش را ندارد. و همان بهتر که این افتخار نصیب شعر او نشده تا مناسب ساخته‌های لطفی باشد. تمام اهل موسیقی، بی توجه به مقام شامخ شاملو، سخنان او نقد کردند و بعضاً تعابیر بسیار تندی به کار بردند. کسانی گفتند شاملو همان بهتر که شعر بگوید و در کاری که هیچ از آن نمی‌فهمد، دخالت نکند.

جالب اینجاست که در این عرصه، حکومت هیچ دخالتی نداشت. از حکومتی‌ها فقط عطاءالله مهاجرانی در روزنامه اطلاعات نقدی بر شاملو  نوشت، که آن نیز وجهه شخصی داشت. مهاجرانی اهل این مباحث بود. نظام نه علاقه‌ای به موضوع داشت و نه کاری به شاملو و منتقدین او. شاید هم بسیاری از حاکمان که با ایران باستان میانه‌ای نداشتند و ندارند، در دل با شاملو همراه بودند. اما یک مسئله به خوبی ثابت ثابت شد. با موسیقی سنتی و ابوالقاسم فردوسی، حتی احمد شاملو هم به این راحتی‌ها نمی‌تواند برخورد کند.

وقتی نام نامیرای آذربایجان به گوش می‌رسد و قرار است موسیقی مناسبی پخش شود که عمیقاً به این سرزمین اشاره کند، موسیقی عاشیقی به عنوان قوی‌ترین و اصیل‌ترین شناسنامه ملی، انتخاب اول است. هیچ موسیقی‌دانی هم در این موضوع خدشه وارد نمی‌کند. اما وقتی آقای داریوش پیرنیاکان، نوازنده مطرح تار، رئیس خانه موسیقی بود، در حضور عاشیق‌های آذربایجانی و پس از پایان اجرای آنها، سخنرانی مبسوطی کرد و تاریخچه خود ساخته خویش را ریشه این موسیقی نامید. مدام آشوق آشوق کرد تا ثابت کند این موسیقی مربوط به ایران باستان است و هیچ ارتباطی به تُرک‌ها ندارد که بعدها نوازندگان آن را «عاشیق» تلفظ کرده‌اند.

شایان ذکر است که موسیقی همه ملل جهان از هم تاثیر پذیرفته، و هیچ ملت عاقلی هم در این دنیا مدعی نیست که بطور مطلق مالک نوعی موسیقی است و دیگران همه از آنها یاد گرفته‌اند. اما پرنیاکان به وضوح برای موسیقی عاشیقی شناسنامه‌سازی کرد. کار او فقط توهین‌آمیز نبود، مخرب و تاریخ‌سازی و انکار دیگری هم بود. دست‌کم احمد شاملو موسیقی جهان را می‌شناخت و با آن مقایسه می‌کرد، اما پیرنیاکان حتی متوجه نبود که تُرک‌های باستان به عاشیق، اوزان می‌گفتند و  لفظ عاشیق خیلی قدیمی نیست تا او با آشوق آشوق گفتن پای آنها را به دربار خشایارشاه بکشاند و جعل تاریخ کند.

اخیراً مجله مهرنامه مطالبی از دکتر سید جواد طباطبائی منتشر کرده که در آن پیشینه و ظرفیت زبان تُرکی به شکلی باور نکردنی و سخیف، تحقیر می‌شود. سخنرانی مرحوم شاملو نقد یک حماسه‌سرا بود، اما طباطبائی تُرکی را زبان علیلی می داند که سقف گسترش آن حیدربابایه سلام شهریار است. به وضوح می گوید این زبان یک زبان فرهنگی نیست.

جامعه مدنی فارسی‌زبان با رسانه‌های بی‌شمار خود که هیچ ارتباطی هم به قدرت ندارد، چه عکس‌العملی در خصوص این سخنان نشان داد؟ این چه شراکتی است که اگر در آن به یکی بگویند بالای چشمت ابروست و کاوه آهنگر قصه‌هایت، شعبان بی‌مخ پادشاه دیگر همان قصه‌هاست، بلوا به پا می‌شود. اما به دیگری می‌گویند زبان و فرهنگ تو اساساً ظرفیت تربیت مُخ ندارد، اما هیچ کدام از مُخ‌های این جامعه به خود زحمت نمی‌دهد تا دست‌کم بگوید : «مرد حسابی! اندکی مودب باش»

شاملو در محفلی دوستانه می‌گوید موسیقی سنتی دل ای دل ای طولانی است که حوصله‌اش را سر می‌برد، بلافاصله او را به نقدی می‌کشند که هنوز ادامه دارد. اما در یک مکان رسمی و توسط یک مقام رسمی، شناسنامه موسیقی آذربایجان را به سخره می‌گیرند. سکوت عکس‌العمل همان حضراتی است که بر شاملو تاختند. کسانی که خود را نقطه پرگار تمدن می‌دانند، و یا کسانی که ماموریت و یا علاقه دارند خود را پیش‌قراول لشگر هخامنشی در آذربایجان بدانند، حمایت آشکار خود را از سخنان امثال طباطبائی و پیرنیاکان پنهان نکردند، و در رسانه‌های خود مدام آن را بازتاب دادند. عمل آنها، از این سکوت کَر کننده صادقانه‌تر بود.

در کشوری که به یکی از شرکاء نازکتر از گل نمی‌توان گفت و دیگری را به هجمه بی‌امان و بی‌اساس می‌توان بست، مشکل‌ترینِ کارها دفاع از یکپارچگی سرزمینی است. آذربایجان نه سر عاشیق‌های خود چانه خواهد زد، و نه ذره‌ای در ظرفیت بالقوه و بالفعل زبان تُرکی تردید دارد. سخنان بی‌پایه و اساس امثال پیرنیاکان و طباطبائی و سکوت شما، سم مهلکی برای اعتماد متقابل است.

اینکه چنین کسانی اصالت آذربایجانی دارند و شایسته نیست شما دخالت کنید، عذر بدتر از گناه است. چون بوی سخنان و مصاحبه‌های برنامه‌ریزی شده را هم می‌توان از انتخاب این افراد شنید. اگر این فرض را هم درست ندانیم، می‌دانیم که کمتر کسی به اندازه رضا براهنی به ادبیات معاصر فارسی خدمت کرد. ولی چون منتقد وضع موجود بود، همچنان آماج حملات است. معیار دوگانه در خصوص ملیت افراد، فقط فرصت‌طلبان آریائی‌باز را خوشحال می‌کند.

اگر گفته شود طباطبائی آدمی جنجالی است و نباید سر به سر او گذاشت، باز عذر بدتر از گناه است. گرچه او خودبزرگ‌بینی است که کسی را جز خود باسواد نمی‌داند، اما تردیدی نیست که استادی با سابقه و سخت‌کوش است که آثار درخورتوجهی نیز دارد. ایشان به هر کسی و به هر نحله فکری که پیله کرده و جنجالی آفریده، جواب مناسب گرفته است. همیشه منتظر بود تا دکتر سروش چیزی بنویسد یا سخنی بگوید، تا به بحث روشنفکر دینی بتازد. تعابیر تندی هم به کار می‌برد و نوشته‌های  امثال دکتر سروش را افکار پریشان کسانی می‌دانست که نه از روشنفکری چیزی می‌دانند و نه سنت دینی را می‌فهمند. در حوزه اندیشه سیاسی و صفویه و قاجاریه، تحقیقات کسی را قبول نداشت، و همه را بی‌سواد می‌دانست. البته در اغلب موارد جواب مناسب هم می‌گرفت. اصولاً شخصی جنجالی است، که سر و صدائی بکند و دیگران ناچار از واکنش شوند. آنکه که خود گوید و خود خندد، تعبیر دیگری دارد.

اما جنجالی که اینبار آفریده، نه تنها در حوزه تخصص او نیست، و نه تنها اغلاط فاحش دارد، بلکه زبان بخشی از هموطنان شما را به وضوح غیرفرهنگی می‌نامد، و مجله‌ای فرهنگی! آن را منتشر می‌کند. اگر این‌بار این چراغ به خانه رواست، اگر آذربایجان سر ایران است و مُلک ستارخان، این گوی و این میدان!. برادری را در عمل ثابت کنید و فرض بگیرید کسی در بیرون از حوزه زبان فارسی گفته باشد : «فارسی اساساً زبانی غیرفرهنگی است».

مدام تکرار می‌شود که باید خویشتن‌دار بود و شیوه درست نقد را به کار برد. حالا اساتید چیزی گفته‌اند و حرفهای صحیح هم میان اظهاراتشان بود، نباید همه چیز را منفی دید و به آنها بی‌احترامی کرد. خوب؛ بسم الله! هم ما یاد می‌گیریم، و هم آزمونی است که نتیجه آن سرمایه‌ آینده ایران است.

منبع : نهالستان

» قره بایرام » یا عید سیاه / دکتر مهدی خزعلی

آزدمو- بو قیسا یازینی سایین دکتر خزعلی آزربایجان دموکراسی اوجاغی نین ایسته یی اوزه ره یازمیشدیر.بوردا بعضی یالنیش ترمینولوژی دن قوللانیرسادا ، اونملی اولدوغو اوچون سیزلر ایله پایلاشماغی دوشوندوک.

نوروز گذشته را مهمان تبریزی ها بودم، از مهمان نوازی و دستپخت ترک ها هرچه بگویم کم است. روز عید به بچه ها اسکناس پنج هزار تومانی عیدی دادیم، میزبان می گفت: ما ترک ها بخاطر روایت روی پنج هزار تومانی ، آن را عیدی نمی دهیم! از این همه حساسیت و حس ناسیونالیستی تعجب کردم! اما وقتی دیدم به دلیل اسم آذری برای فرزندش چقدر سختی کشیده است تا شناسنامه بگیرد، دلیلش را فهمیدم.

یک روز برای بازدید رصد خانه به مراغه رفتیم، برای نماز ظهر به مسجد مراغه رفتیم، در و دیوار مسجد پر از اعلامیه » عید سیاه «بود ، در بازگشت به تبریز ازمیزبان پرسیدم:» عید سیاه چیست؟» با این عبارت ارتباط برقرار نکرد! وقتی توضیح دادم که کجا دیدم وحکایت مجلس عزاداران مسجد را گفتم، گفت: » بله ، ما به آن می گوییم: قره بایرام، متاسفانه اجازه چاپ اعلامیه به زبان آذری نمی دهند!

نمی دانم که این واقعیت دارد یا نه، اما عدم به رسمیت شناختن زبان ها و گویش های محلی می تواند فاصله ها را زیاد کند و این خلاف مصلحت ملک و مملکت است.

موضوع این نوشته مسائل قومیت ها نیست، می خواستم به » عید سیاه» یا » قره بایرام» بپردازم، این همان عید اول ما فارس هاست، و برای صاحب عزا لباس نو می آورند تا رخت سیاه از تن بدر کند، بیایید تا در این » عید سیاه» برای همه عزاداران جنبش سبز، » لباسی سبز » تهیه کنیم تا رخت سیاه از تن بدر کنند، آخر این عید اول است، صاحب عزا کیست؟ ملت، مادر سهراب، پدر ندا، همه مادران و پدران بیاد مادر و پدر ندا و سهراب جامه سبز به تن کنند، عید سیاه را با رخت سبز،به استقبال بهار برویم.

89/1/1 مهدی خزعلی

در سوگ فقیه انسان گرا و ضد استبداد

درگذشت آیت الله العظمی حسینعلی منتظری – فقیه عالیقدر تشیع که شرافت و حق و نیک خویی را به نام و نان و مقام نفروخت – موجب تاثر و اندوه همه آزادیخواهان گردید.با وجود جایگاه علمی و فقهی بالا ، شهرت و محبوبیت منتظری بیشتر به خاطر دفاع از حقوق و شان انسان بوده است و تعهد منتظری بر دفاع از حقوق بشر چنان بود که وی جایگاه رهبری را فدای مخالفت با اعدام دسته جمعی زندانیان در تابستان سال 67 نمود و تهمت و توهین و حصر خانگی را به جان خرید ولی در مقابل استبداد و قلدری و نقض حقوق بشر سر تعظیم فرود نیاورد. 

در جریان سرکوب جنبش خلق مسلمان و اعمال فشارهای بیشمار بر آیت الله العظمی شریعتمداری وی از معدود چهره های حوزوی بود که با سرکوب مردم و حذف شریعتمداری همراهی نکرد.

در سالهای اخیر نیز با بیانات روشنگرانه و نوآوریهای فقهی تعهد عمیق خویش به حقوق بشر را به نمایش گذاشت که دفاع از حقوق شهروندی بهاییان و فتوای تاریخی در دفاع از زبان و هویت ترکی از نمونه های اخیر آن می باشند.

نام منتظری با این کارنامه درخشان در دفاع از انسانیت و نیز به سبب دفاعش از زبان و هویت ترکی و مخالفت با ترک ستیزی در ایران برای همیشه در حافظه ملت آزربایجان و همه ترکان ایران ماندگار خواهد بود.

کانون دمکراسی آذربایجان ، درگذشت آیت الله العظمی منتظری را به خانواده و نزدیکان و علاقه مندان ایشان تسلیت میگوید.

روحش شاد

کانون دمکراسی آذربایجان

30 آذر 1388

مطالب مرتبط :

آیت الله منتظری: هیچ کس حق ندارد معتقد به این باشد که زبان و هویت ترکی در ایران از بین برود

نامه تشکر و تقدیر کانون دمکراسی آذربایجان از آیت الله العظمی منتظری

پاسخ آیت الله العظمی منتظری به کانون دمکراسی آذربایجان

پاسخ آیت الله العظمی منتظری به کانون دمکراسی آزربایجان

در پی صدور فتوای مهم و تاریخی حضرت آیت الله العظمی منتظری در خصوص لزوم حفظ و گسترش زبان و فرهنگ ترکی در ایران و حرمت هرگونه تلاش برای امحاء آن ، کانون دمکراسی آذربایجان با انتشار نامهء سرگشاده ای مراتب تقدیر و تشکر خود و ترکان را به ایشان ابلاغ نموده و مسائلی را در خصوص فضای نامناسب کار فرهنگی و رسانه ای برای علاقه مندان زبان و هویت ترکی با ایشان در میان نهاد.

آیت الله العظمی منتظری هم طی نامه ای پاسخ کانون دمکراسی آذربایجان را ارسال نموده اند که عینا تقدیم می گردد:

بسمه تعالی

با سلام و تحیت نامه تقدیر و تشکر شما را ملاحظه کردم.

ضمن تقدیر از پشتکار و پیگیری شما نسبت به احقاق حقوق برادران و خواهران ترک زبان امیدوارم در هر حال مشمول الطاف و عنایات خداوند منان باشید و در راه دینی و مردمی خود موفق و موید باشید.

ان شاالله موفق باشید

حسینعلی منتظری15/8/1388

مطالب مرتبط :

آیت الله منتظری: هیچ کس حق ندارد معتقد به این باشد که زبان و هویت ترکی در ایران از بین برود

نامه تشکر و تقدیر کانون دمکراسی آذربایجان از آیت الله العظمی منتظری

پاسخ آیت الله العظمی منتظری به کانون دمکراسی آذربایجان

نامه تشکر و تقدیر کانون دمکراسی آذربایجان از آیت الله العظمی منتظری

محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی حسینعلی منتظری – دامت افاضاته

با سلام و آرزوی سلامتی برای حضرتعالی ، اجازه می‌خواهیم به مناسبت آرا و فتاوی راه گشا و روشنگرانه‌تان در ماه های گذشته در دفاع از مردم و نقد استبداد و خود رایی، به ویژه رای و فتوای اخیرتان در حمایت از فرهنگ و هویت ترکی و حرمت تلاش برای تضعیف و تحدید آن ، مراتب تشکر و سپاس خویش را ابراز داشته و مواردی را با شما در میان بگذاریم.

– فتوای اخیر جنابعالی در حمایت از حقوق زبانی و فرهنگی ترکان در ایران بی شک نقطه عطفی در تلاشهای حق جویانه و عدالت خواهانه شما می باشد که در حافظه مردم  ما  ماندگار خواهد گردید.

– نگاه جامع به گرایشهای مختلف خواهان تغییر و تحول‌ شرط لازم توفیق هر حرکتی در ایران میباشد در همین راستا ، درک واقع گرایانه رهبری مذهبی جنبش دمکراسی‌خواهی از مطالبات فرهنگی ترکان را نشانه  هوشمندی آن ارزیابی نموده و از آن استقبال میکنیم هر چند باور داریم که این توجه دیر هنگام و ناکافی می باشد.

– تاکید جنابعالی بر  واقعیت » زبان و هویت ترکی » و حمایت از » حق تحصیل به زبان ترکی » و انتشار کتب و نشریات به این زبان و پرهیز از به‌کارگیری ادبیات و الفاظ مجعول و پهلوی ساخته » آذری و زبان آذری » ، از سویی نشانگر دانش، آگاهی و صداقت شما و احترام واقعی به مردم آذربایجان و هویت آنهاست – که موجب امتنان دوچندان است- از سوی دیگر نیز شکست پروژه‌های تبلیغاتی طرفداران یکسان‌سازی و جاعلان واقعیات بدیهی زبان، فرهنگ و کیستی مردمی‌ست که بخش عظیمی از سرمایه فرهنگی ایران را تشکیل می دهد.

-نحوه مواجهه رسانه های فارسی زبان (سایتها و رادیو و تلویزیونهای فارسی ) با این فتوای تاریخی و استراتژیک قابل تامل و تا اندازه ای نگران کننده می باشد. نکات زیر در این زمینه قابل ذکر میباشد :

الف- در حالیکه نظرات و دیدگاههای جنابعالی در چند سال گذشته و به ویژه در ماههای اخیر مورد توجه عموم رسانه ها بوده و حتی این رسانه ها در انعکاس و انتشار نظرات شما گوی سبقت از هم می‌ربایند ، لیکن همین رسانه ها نظر اخیرتان در حرمت تلاش برای تضعیف و از بین بردن زبان و هویت ترکی را با سکوت برگزار کرده و از نشر آن سرباز زدند و در اصل به سانسور این دیدگاه جنابعالی پرداختند ، این برخورد انحصارگرایانه و ابزارانگارانه با نظرات مرجعیت دینی یادآور رفتار معمول روزنامه کیهان و خبرگزاری فارس و سایر رسانه‌های حکومتی با آرا مراجع و علما می‌باشد.

ب- سانسور دیدگاه تکثرگرا ، وحدت‌خواه و حق‌محورانه شما در حمایت از حقوق فرهنگی ترکان از سوی دیگر نشانه حضور گرایش‌های ترک‌ستیز در رسانه‌های ایران است و یا در نگاهی کاملا خوش‌بینانه خبر از کوته‌بینی و ناپختگی مدیران این رسانه ها و نداشتن درک صحیح از مطالبات بخش بزرگی از مردم ایران و تحلیل نادرست از شرایط است که باز نگران کننده میباشد.

-حضرت آیت الله مستحضر هستند که درخواست حق تحصیل به زبان مادری ، حمایت از فرهنگ بومی ترکی در مناطق ترک نشین ایران و برگزاری آیینها و مناسبتهای ملی و اعتراض به تضییع حقوق فرهنگی به برخوردهای شدید امنیتی و قضایی ، سرکوب خیابانی و بازداشتهای فله‌ای منتهی شده و در دانشگاهها منجر به محرومیت دانشجویان از تحصیل می‌گردد ، هم اکنون نیز دهها نفر از علاقه مندان و حامیان زبان و فرهنگ ترکی و معترضان به تحقیر مردم به حکم دادگاههای فرمایشی و ناعادلانه زندانی یا تبعید گشته‌اند که از میان آنهای آقای سعید متین‌پور با جسم بیمار در حال سپری کردن حکم ناعادلانه هشت سال حبس تعزیری می‌باشد.

– حضرت آیت‌الله !

خانواده این افراد و عموم فعالان فرهنگی و سیاسی آذربایجان از مرجعیت آگاه دینی به ویژه شخص حضرتعالی انتظار دارند که مسائل و مشکلات آنها را- که از توجه رسانه‌ها هم محرومند- هم در کنار سایر زندانیان مظلوم و بی‌دفاع مرکز و دیگر نقاط کشور مورد توجه و عنایت قرار دهید.

– حوادث و اعتراضات گسترده بعد از انتخابات رفتارهای متفاوت و جداگانه مرکز-پیرامون را به صورتی آشکار به نمایش گذاشت، در کنار عوامل گوناگون وجود چنین شکاف و فاصله‌ای ، بی‌اعتنایی رهبران مذهبی- سیاسی و نخبگان مرکز نسبت به پیرامون و مطالبات اقوام و ملل و تبعیض و سانسور رسانه ای قابل ذکر است .

– مطمئن هستیم که پس از تعامل مثبت جناب آقای کروبی با مطالبات فرهنگی ترکان و مردم آذربایجان در برنامه انتخاباتی، فتوای اخیر حضرتعالی گام مهم دیگریست که در صورت تداوم و تعمیق این رویه به اعتمادآفرینی و وحدت عمل همه نیروهای آزادی‌خواه سطح کشور منجر خواهد شد که لازمه هرگونه تغییر و تحولی وحدت عمل و هماهنگی همه گرایشهای دمکرات است.

از اینرو جا دارد که مجددا مراتب سپاس و ستایش خویش را به نگرش واقع بینانه ، حق مدار و وحدت‌آفرین جنابعالی اعلام نموده و  سایر رهبران مذهبی، روشنفکران و احزاب و گروههای دمکراسی خواه را به تاسی از نظرات شما در این مورد دعوت کنیم.

با سپاس فراوان

کانون دمکراسی آذربایجان

6/8/1388

آیت الله منتظری: هیچ کس حق ندارد معتقد به این باشد که زبان و هویت ترکی در ایران از بین برود

آیت الله منتظری: هیچ کس حق ندارد معتقد به این باشد که زبان و هویت ترکی در ایران از بین برود

آیت الله العظمی حسینعلی منتظری ، از مراجع معظم تقلید با صدور فتوایی بر لزوم تحقق حقوق اقوام ایرانی به خصوص هموطنان ترک زبان مطابق با نثر صریح قانون اساسی و لزوم پیگیری این حقوق توسط ترک زبانان تاکید  و تحصیل و تحریر به زبان مادری را حق مسلم شرعی و قانونی اقوام ایرانی و خصوصا ترک زبانان دانست.بر اساس گزارش » یولداش » در این فتوا آمده است: 

با سلام و تحیت و تقدیر از احقاق حق براداران و خواهران ترک زبان ؛
در ماده ی پانزده قانون اساسی آمده است: «استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس ، در کنار زبان فارسی آزاد است. و در ماده ی نوزدهم آمده:»مردم ایران از هر قوم و قبیله ای که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ ، نژاد ، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد شد.» بنابراین هیچ کس حق ندارد زبان و نژاد را سبب برتری بداند، و یا معتقد باشد که زبان و هویت ترکی در ایران از بین برود و یا ترک ها به زبان مادری تحصیل ننمایند، و یا حکومت بتواند جلو نشر کتاب ، روزنامه و مجله ی ترکی را بگیرد.

بجاست شما برادران و خواهران ، حقوق قانونی و شرعی خود را پیگیری نمائید و از مجاری قانونی و از طریق نمایندگان خود در مجلس شورای اسلامی و نیز علماء و معتمدین خود آن را تعقیب نمائید. و مسئولین مربوطه باید مطابق با قانون اساسی حقوق شما را تامین نمایند.

ان شاءالله موفق باشید.

1388/7/26

تصویر فتوا را اینجا ببینید

مطالب مرتبط :

آیت الله منتظری: هیچ کس حق ندارد معتقد به این باشد که زبان و هویت ترکی در ایران از بین برود

نامه تشکر و تقدیر کانون دمکراسی آذربایجان از آیت الله العظمی منتظری

پاسخ آیت الله العظمی منتظری به کانون دمکراسی آذربایجان

دانیشیق- 2 / گوناسکام سایتی مودورو سایین داوود توران ایله اوزه ل دانیشیق

داوود توران :

● میللی حرکتین آماجی اینسانلاریمیزین اوز کیملیکلری ایله دونیامیزدا داها   مدرن، رفاه لی و اؤز اولاراق یاشامالارینی تامین ائده جک چؤزوم یوللاری سونماقدیر.

● ایران-داکی بوتون حرکتلر ایستر سیاسی، کولتورل، توپلومسال و حتی اقتصادی دئییشیملر میللی حرکتی ائتکیله مکده دیر. چونکو آذربایجان میللی حرکتی ایران ایچریسینده فعالیت ائدن بیر حرکت دیر. بو دئییشیملر قارشیسیندا سسیز قالماق و بیزیم سورونوموز دئییل ، فارسلارین ایچ سورونودور دئمک ده بیزه هئج بیر خئیر گتیرمز. یعنی بو بیزیم منافعیمیزی قورویابیلمز.

آذربایجان میللی حرکتی نین بو گونکو دورومو و یولوموزا چیخاجاق محتمل سورونلاری اله آلیب چوزمک و اونلارا اولدوقجا دوغرو ، درست یول آراماق آماجی ایله » آذربایجان دموکراسی اوجاغی » نی قورماغا قرار وئردیک.

سئچیم سونراسی اولایلاری درنگین آچیق فعالیت ائتمه سینی انگلله دی ، بو دوروم بیزی دموکراسی نین اونملی فاکتورلاریندان ساییلان » شفافیت » دن یوخسون بوراخدی و میللی حرکتده چالیشان سایین پارتیالار ، درنک لر ، دوشونورلر و چالیشقان لار ایله ایلگی قورماغیمیزدا چتینلیک یاراندی. بونلارا رغما کئچن آیلاردا بعضی تانینمیش سایغی دیر انسانلاریمیزین یاردیمی ایله هم ایچریده و هم خارجده چالیشان چوخ ساییدا چالیشقان و درنک لریمیزین ماراق و گوونینی قازاندیق و سئوینج ایله و داها ایراده لی چالیشمامالاریمیزی سوردوروروک.

میللی حرکتین اوزه ل لیکله » تئوریک » یونده اولان آخساقلیقلارینی گوندمه گتیریب و چالیشقانلارین ماراغینی بو اونملی قونولارا چکیب و حرکتیمیزی گوجلندیره جک بیر مباحثه و فیکیر تنقیدی زمینی یاراتماق اوچون سئری دانیشیق لار باشلادیق.

بیرینجی مصاحبه سایین هدایت سلطانزاده ایله گئرچلشدی و عوموم چالیشقانلار و اوزه للیکله یازار و دوشونونورلریمیزین طرفیندن دیققت ایله قارشیلاندی و دانیشیق باره سینده چئشیدلی فیکیرلر اورتایا قویولدو.

ایندیسه و دانیشیقلاریمیزین آردیندا گوناسکام سیته سی مودورو سایین داوود توران ایله حاضیرلانان دانیشیغی تقدیم ائدیریک ، بو مصاحبه لر آردیجیل اولاراق داوام ائده جک ، سایین اوخوجولارین تنقیدلر و یئنی اونه ری لر ایله بو سوره جده اشتراک ائتمه لری ،چالیشمالاریمیزن  داها گوجلو و اونملی اولاجاغینی ساغلایاجاق .

AZDEMO ( آذربایجان دموکراسی اوجاغی ) اولاراق بوتون دوشونجه لر و تنقیدلره مساوی فاصله میز وار و اولدوقجا حرکتده وار اولان چئشیتلی دوشونجه لری پایلاشماغا چالیشاجاییق.

سایغی ایله دانیشیغی اوخوماغا دعوت ائدیریک .

س– بیلدیگینیز کیمی بو گون آذربایجانین چئشیدلی یونلرینده حاضر اولان و میللی حرکت یا میللی – دمکراتیک حرکت عنوان ایله آدلانان گئنیش بیر اجتماعی – سیاسی حرکت واردیر ، سیز بو حرکتین کوکلرینی هاردا گورورسوز ؟ و اساسا بو حرکت هانسی سیاسی و تاریخی ضرورت لره دایانیر ؟

سوزلریم باشیندا سایین سعید متین پور قارداشیما سایغیلاریمی سونورام و سیزدن ایسه بو سری دانیشیق لاری گنجلیگیمیزین محبوس سیمگه سی سعیده حصر ائتدیگینیز اوچون تشکر ائدیرم .

آذربايجان ميللي حرکتي نين بللي بير تاريخي باشلانقيجي يوخدور. بو حرکت تاريخي بير سوره جين نتيجه سي اولاراق سون 15 ايلده داها گئنيش بير شکيلده اورتايا چيخميشدير. بو حرکتين کؤکلريني و تاريخي تمللريني آختارديغيميزدا مشروطييت تاريخيندن گونوموزه قدر دوام ائتديگيني گؤره بيله ريک. البته کي مشروطييت اينقيلابي آذربايجان ميللي حرکتي ( بو گون بيزيم تعريف ائله ديگيميز حرکت ) دئييلدير آما او دؤنمده يئنه آذربايجانليلارين دموکراسي اوچون وئرديگي ساواش آذربايجان ميللي حرکتي نين بير تاريخي کؤکه ني اولاراق گؤرولمکده دير چونکو دموکراسي آذربايجان ميللي حرکتينين ايستکلري نين آيريلماز بير پارچاسيدير. بو تاريخي سوره ج ايچريسينده مشروطييت اينقيلابيندان سونرا، آزاديستان حرکتي، ميللي حکومت دؤنمي و خلق مسلمان حرکتي هاميسي بوگون بيزيم آذربايجان ميللي حرکتي نين گليشمه سينده

ان اؤنملي تاريخي و سياسي اولایلار سیراسیندادیر . ایسلامی اینقلابدان سونرا ایسه اؤزللیکله 70 اینجی ایللرده شوروی نین داغیلماسی سونوجو اورتایا چیخان آذربایجان جمهوریتی فاکتی و قاراباغ اولایلاری میلی حرکتین بیر دیگر سیاسی ساحایا داشینماسینی ساغلامیشدیر یعنی بو اولایلار میللی حرکتین سیاسی کؤکنی و ضرورتی حالینا گلمیشدیر.

س– بو حرکت نه آختاریر و اونون سیاسی – اجتماعی آماجلاری ندن عبارتدیر ؟
منه گؤره آذربایجان میللی حرکتی نه ایسته ییر و نه یین آختاریشیندا اولما سوالی اونون وار اولوش فلسفه سینی ده تشکیل ائتمکده دیر. بو حرکت بللی بیر چاتی آلتیندا فعالیت ائتمه دیگی اوچون نه آختاردیغینی و آماجینین نه اولدوغونو آچیق و قاپساملی بیر شکیلده دیله گتیره مه مکده دیر. آما بو حرکتین ایسته کلری جامع اولماسادا آذربایجان تورک اینسانی نین میللی سعادتی نی آماج اولاراق اؤزونه سئچمیشدیر بو میللی سعادته و اینسانلاریمیزین اوز کیملیکلری ایله دونیامیزدا داها مدرن، رفاه لی و اؤز اولاراق یاشامالارینی تامین ائده جک چؤزوم یوللاری سونولماقدادیر.
چالیشقانلار طرفیندن مختلف یوللار اورتایا قویولموشدور: باغیمیسزلیق (ایستقلال)، فئدرالیزم و یا ایران-ین هامیسینا حاکیم اولما کیمی یوللار اورتادا ،بودا حرکت سوره جینده اولان و سیاسی- اجتماعی آچیدان تئوریک لشمه ین بیر حرکت ایچریسینده نورمال اولقولاردیر. آذربایجان تورک اینسانی نین میللی سعادتینه قاووشماسی منه گؤره بو حرکتین اورتاق آماج یولو اولمالیدیر . بو آماج اوزرینده اورتاق بیر دوشونجه اورتایا چیخارسا او زامان آذربایجانین چیخارلاری دا بلیرگینلشه جکدیر.

س- حرکتی حمایت ائدن بللی بیر کسیم ( قشر ) یا اقتصادی طبقه وارمی ؟ یعنی بو حرکتین میللی وصفی فقط میللی  یا ناسیونالیستی ایستکلره اونم وئردیگینده ن قایناقلانیر یوخسا میللی چاپدا و میللتین بوتون کسیملرینی قاپسادیغیندان ؟

بو گون میللی حرکتی حمایت ائدن بللی بیر اقتصادی طبقه دن سؤز ائده بیلمه ریک اگر بئله بیر حمایتلر وارسادا اونلار فردی بیر حمایت اولدوغو اوچون، بیر طبقه اولاراق آدلاندیرماغیمیز دوغرو دئییل.
بو حرکتین آدی میللی اولسادا منه گوره تکجه ناسیونالیستی ایستکلره دایانمیر. بورداکی میللی لیک داها چوخ توپلومون بوتونونو اله آلدیغی اوچون بیر صفت دبر. میللی(national)   و میللیت چیلیک (nationalism)  کلمه لرین بیر بیری ایله آییرمامیز لازیمدیر. بو گون میللی حرکت ایچریسینده میللیت چیلیک آغیرلیق گؤسترسه ده بو حرکتی ساده جه بو آچیدان اله آلماغیمیز و دیرلندیرمه میز یانلیش اولابیلر آما میللی حرکت یوخاریدادا دئدیگیم کیمی ایستکلرینی بللی بیر چرچیوه ایچریسینده اورتایا قویمادیغی اوچون، میللیت چیلیک دیشینداکی ایستکلری ده آچیقلامامیشدیر اگر  میللی حرکت بو چرچیوه ده اوزونو و ایستکلرینی تعریف ائدیب توپلوما سونارسا، او زامان حرکت ایچریسینده حمایه جی اولاراق اقتصادی بیر طبقه نین اولوشماسینادا شاهید اولابیله ریک. چونکو ایندی اؤرنک اولاراق بیر تاجیر و ایش آدامی اؤزوندن سوروشور کی بو حرکت منیم سرمایه م آچیسیندان نه آنلام ایفاده ائدیر. اگر میللی حرکت اونا سرمایه سینین آذربایجاندا گوونده اولاجاغی و داها رفاه دا یاشایاجاغینی قبول ائتدیریرسه ( هم اقتصادی هم اجتماعی اولاراق) او زامان بیزیم ده بیر حمایه جی،  بیر میللی اقتصادی طبقه میزین اورتایا چیخاجاغینا دا شاهید اولا بیله جه ییک .

س- حرکتین باشلانماسیندا داها دوغروسو یئنی فازین باشلانیشیندا شاعر و ادبیاتچی لارین بویوک پایی اولوب و بیزه اویقولانان ان آچیق ظلمین دیل یاساغی اولدوغونا گوره ، دیل و سوز اوستالارینین بو رول لاری منطق لیدیر . آما بو باشلانیش حرکتی باشقا ساحه لرده گئنیشله مه سینه مانع اولوب اورنه یی قادینلار حقوقو و …..بونا نئجه سون قویماق اولار ؟

آذربایجان میللی حرکتینین بیر دؤنمه قدر چکیردگینی دیل مسئله سی تشکیل ائدیردی. اؤزللیکله 90 اینجی ایللره قدر حرکت ادبی فازدا ایلری گئتدیگی اوچون دیل و ادبیات اؤنم داشیماقدایدی. آما 90 اینجی ایللردن سونرا حرکتین سیاساللاشماسی ایله بیرلیکده دیل و ادبیات یاواش- یاواش ایکینجی پلانا ایتیلمیشدیر. بو بیر سوره جدیر. بیر حرکتین ایچریسینده دئیشیک ساحه لرین اورتایا چیخماسی اونون گلیشمه سینه و احتیاجلارینا باغلی دیر. اورنک اولاراق اینسان حاقلاری مسئله سی سون ایللرده بیزیم حرکت ایچریسینده اؤنم داشیمایا باشلامیش و اینسان حاقلاری اورگوتلری تشکیل
اولموشدور. میللی فعاللارین گئنیش شکیلده توتوقلانماسی و آذربایجاندا اینسان حاقلارینین ازیلمه سی سونوجو بیزی اینسان حاقلاری چرچوسینده فعالیته باشلامایا مجبور ائتمیشدیر. ایندی قادین حاقلاری مسئله سی ده بونا بنزه ییر. بیزیم قادینلاریمیز بیر بیرلیک اولما احتیاجی ایچریسینه گیرسه لر او زامان دا آذربایجان-دا قادین حاقلاری چرچیوسینده بیر حرکتین اولوشماسینا شاهید اولاجاییق.

س- کئچمیشه باخاندا ، ایراندا فارس ناسیونالیسمی بیزی ییخماغا ،» تاریخ » ی قوللانمیشدیر ، آذربایجان حرکتی ایسه اونون جوابیندا تاریخه سیغیندی و اوزونو اثبات ائتمک ایچین مدرن دونیا و حقوق نورملارین یئرینه کئچمیشه دایاندی و بیر جور تاریخچی لیک حرکته حاکم اولوب ، بو تاریخ حکمرانلیغی بعضا حرکتی یاراماز نقطه لره گوتوروب و حتی اونو بوگونون سورونلارینا دوشونمکدن اوزاق ساخلاییب ، سیزجه بو » تاریخ » سویلمی ( گفتمان ) نه قدر یارارلی دیر یوخسا اونو بیر طرفه بوراخماق زامانی گلیب می ؟

بیزیم ان اونملی سورونلاریمیزدان بیریسی اوز تاریخی میزین اولماماسیدیر. یعنی بیز تاریخسل اولایلاریمیزی اوز باخیش آچیمیز ایله دیرلندیر مه میشیک. چونکو تاریخی یارادان بیز اولساق دا اونو یازان بیز اولمامیشیق. بو گون بیزیم تاریخی حافظه میزین اولماماسی بیزیم اولایلارا باخیشیمیزی دا دئییشدیرمکده دیر. تاریخیمیزی اؤز باخیش آچیمیز ایله اله آلابیلمه دیگیمیز اوچون تاریخی آسیمیلاسیون ایله قارشی قارشیا قالیریق. آما تاریخچیلیک ایله ایران-دا آذربایجان و تورک مسئله سی حل اولماز. تاریخچی لیک بیزیم حرکتین بیر بخشینی تشکیل ائده بیلر. اونون دیشیندا بیزیم ایستکلریمیز ده واردیر. منه گوره هئچ بیر شئیی بیر طرفه بوراخمامامیز لازیمدیر. آما ساده جه تاریخ ایله گونوموز اولایلارینا باخمامیز حرکتیمیزی ایسته نیلمه ین نوقطه لره  گتیره بیلر. » بیز ایللردیر بوردا حاکیمدیک » سؤزلری ایله ایران-دا آذربایجان- تورک سورونو حل اولابیلمز.

س-هر اجتماعی و سیاسی حرکتین ضعف و قوت نقطه لری وار ، قطعا آذربایجان میللی حرکتی ده بو قاعده دن اوزاق دئییل ، باشقا طرفدن ایسه حرکتین مخالف لری ده اونو بعضی اتهاملارا معروض قویورلار ، سیزجه بو گون حرکتین ان اونملی ضعف لری نه دیر ؟

یوخاریدادا دئدیگیم  کیمی آذربایجان میللی حرکتی اؤزونو و ایستکلرینی قاپساملی بیر شکیلده تعریف ائتمه دیگی اوچون هله ده گرکدیگی کیمی فورمالاشمامیشدیر. فورمالاشمایان بیر حرکت ایچریسینده ده ضعف نقطه لرین اولماسی قاچینیلمازدیر. حرکتیمیزین ائله باشدا گئدن ضعفلریندن بیریسی بودور کی اؤزونو قاپساملی بیر شکیلده تعریف ائده بیلمیر. بونون هم تاریخسل هم ده گونوموز شرایطیندن قایناقلانان ندنلری واردیر . حرکتین بللی تاریخی بیر دایاناغی اولمادیغی اوچون اونون ایستکلرینین و آماجلارینین بللی چرچوه ایچریسینده تعریف اولونماسی چتینلیک  یاراتماقدادیر. گونوموز ده ایسه چیخیش یولو اولاراق سونولان یوللارین فرقلی لیگی بیر باشقا ندن اولاراق قارشیمیزا چیخماقدادیر. دوروم بئله اولونجا دا تئوری آزلیغی دا بیر دیگر ضعف اولاراق اؤزونو گورسه دیر. بو گون میللی حرکتی دیرلندیرن بیر چوخ فیکیر صاحیبی آیدینلاریمیز واردیر. تئوری بیر ایکی گون ایچریسینده اورتایا چیخا بیلمیز. میللی حرکت بیچیملنمه آشاماسیندا اولدوغو اوچون بئله ضعفلر اورتایا چیقماقدادیر. آما بو سوره جی دوشوندویوموزده منه ائله گلیر کی تئوریک بوشلوقلاریمیزدا یاواش یاواش آزالاجاقدیر. سیاسی ساحه ده ایسه میللی حرکتین تشکیلاتی و سازمانی ضعفلری واردیر. بو ضعف تشکیلات سیزلیقدان دئییل، نئجه تشکیلات لانماقدان قایناقلانیر. منه گوره بو گون هله ایران- ین آغیر سیاسی فضاسینا باخمایاراق آذرباجانلی لارین بللی تشکیلاتلاری واردیر ، خاریجده بو تشکیلاتلار داها چوخدور. آما بیر یئرده گروهی چالیشما دویغوسو جیددی شکیلده سورونلودور . بودا البته ایران-ین اجتماعی فضاسیندان قایناقلانمیشدیر. بیر بیریمیزی تحمل ائتمه، بیر بیریمیزی دینله مه و دیالوق یوللارینی کسمه مک ایله بو ضعفلری اورتادان قالدیماق مومکوندور. بونلار بیزیم کلی ضعفلریمیزدیر. بونلارا قارشی چاره یارادا بیلسه ک دیگر ضعفلرین ده چؤزوله جگینی دوشونورم.

س- حرکتین کئچن ایللرده سئیرینه باخاندا بوگونکو دونیادا دیر ساییلان دمکراسی و انسان حاقلارینا تاکید چوخ آزدیر و اولاندادا اصیل دئییل و دمکراسی المانی هله آذربایجان میللی – دمکراتیک حرکتینین ادبیاتیندا یئرینی آلمامیشدیر ندن بو اورتام حرکته حاکیم اولوب ؟

دمکراسی سؤیله می میللی حرکت ایچریسینده تئوریک آنلامدا یایقین اولماسادا حرکتین سوره جی و عملی داورانیشلاری اونون دمکراسی یولوندا ایلرله دیگی نی گؤسترمکده دیر. آذربایجان هم تاریخی اولاراق هم ده گونوموزده کی وضعیته باخدیغیمیزدا هر زامان دمکراسی اوچون اؤنم وئرمیشدیر. آذربایجان میللی حرکتی نی کیسمه آنتی دمکرات اولاراق گؤستره بیلمز. بو گون ایران-دا دیگر قومی حرکتلره باخدیغیمیزدا بو سؤیله مین دیشیندا حرکت ائتدیکلرینی گؤروروک. آما آذربایجان ، خرداد 1385 قیاملارایندا دا گؤستردیکی سیویل- مدنی بیر حرکت طرزینی اؤزو اوچون سئچمیشدیر.  دیگر طرفدن باخدیغیمیزدا اذربایجان میللی حرکتی ایران ایچریسینده اورتایا چیخان و گلیشه ن بیر حرکت دیر. یعنی بو حرکتین گلیشیم سوره جینی ایران شرایطی ده ایستر – ایستمز ائتکی لمکده دیر. اینسان حاقلاری چرچوسینده ده اولایا باخدیغیمیزدا، بیز بو مفهوم ایله چوخ گئج تانیش اولدوق. بو مفهومون میللی حرکته گلیشی ایله بیرلیکده آذربایجان میللی حرکتی دونیایا آچیلمایا باشلادی. بونلارین هامیسی بیزیم حرکتین یئنی اولماسی ایله علاقه داردیر. میللی حرکت اؤنجه لیکله بیر اؤز کیملیگی نی تانیملادیقدان سونرا ( منه گوره هله ده بو تانیم سوره جینی یاشاماقدادیر) اینسان حاقلاری، دئموکراسی چرچوسینده اؤز ایستکلرینی اورتایا قویمایا باشلامیشدیر. بو تکجه آذربایجان میللی حرکتی اوچون گئچرلی بیر ضعف دیئیل، ایران-ین عمومی وضعیتی ایله ایلیشکی لی اولان بیر موضودور.

س- مخالف لر آذربایجان حرکتی نی فاشییسم و آنتی دمکراتیک داورانیش لارا متهم ائدیرلر، بو اتهام لار دشمن لیکدن اولسادا دئمک آشیری ناسیونالیسم ادبیاتی بعضا حرکتی چوخ قورخونج تصویر ائدیر و چوخ زامانلاردا حرکتی بو ناسیونالیسم ادبیاتی تمثیل ائدیر ، لطفا بونو ایضاح ائدین .

بوردا گرک آذربایجان میللی حرکتینین گلیشیم سوره جینه باخاق. تورک میللیتچیلیگی بو حرکتین ایدئولوژیک طرفینی تمثیل ائدیر. آما حرکتین سوره جینه باخدیغیمیزدا دونیاداکی میللیت چیلیک و بولگه ده تورکچولوک آخیملاری ایله جیددی فرقلی لیکلر گؤروروک. بو حرکتین میللیت چیلیگی ساغ و محافظه کارلیق یئرینه سول و مدرن بیر ایماژ گؤستریر. تورکچولوک آچیسیندان ایسه تورکیه ده کی تورکچولوک ایله یئنه فرقلری واردیر. آذربایجان-داکی تورکچولوک ، دین یئرینه داها سئکولار بیر یاپی (ساختار) ایچرمکده دیر و عینی زاماندا دا بیر دئوریجی حرکتدیر. بیز حرکتین بو اؤزل لیکلرینی قورومامیز لازیمدیر. میللی حرکته قاتیلان یئنی نسیللر دیگر میللیتچی و تورکچو آخیملاردان تاثیر آلیب، حرکتی او یؤنه چکمک ایسته یه بیلرلر. بیز حرکتیمیزی و حرکت طرزیمیزی بو شکیلده آنلاتمامیز لازیمدیر.

س- ایراندا باشقا سیاسی و اجتماعی حرکت لرده وار، قادینلار حرکتی ، یاشیل حرکت ، باشقا میللتلرین حرکتی و …. آذربایجان حرکتی نین اونلارا مناسبتی ندیر ؟

آذربایجان میللی حرکتی ایران ایچریسینده اولان حرکت لر ایله اولان مناسیبتلرینی اؤز کیملیگی و داورانیش طرزی اولاراق اورتایا قویماقدادیر. بو مناسیبت ایران داکی عمومی حرکتلر ایله باشقا، دیگر میللتلرین حرکتلری ایله ده باشقادیر. میللی حرکت ایران عمومی حرکتلرینه و اؤزه لیکله مرکزیت چی حرکتلر قارشیسیندا داها دقتلی داورانماقدادیر. چونکو بو حرکتلره قاریشیب اونلار ایچریسینده یوخ اولماق ایسته میر. ایرانداکی دیگر میللتلرین حرکتلری ایله مناسیبتلره باخدیغیمیزدا ایسه فرقلی بیر تابلو قارشیمیزا چیخماقدادیر. دیگر میللتلر ایله مناسیبتلری، او میللتلرین آذربایجان-ا و میللی حرکته باخیشی ایله علاقه لیدیر  اگر ایران ایچه ریسینده کی باشقا میللتین آذربایجانا و آذربایجان میللی حرکتینه باخیشی مثبت ایسه او زامان میللی حرکت ده اونا مثبت یاناشماقدادیر، اما اگر دئییلسه او زامان دوروم دئییشمکده دیر .

س- بیز بوگون بیر سیاسی محدوده ده یاشاییریق ایران آدیندا ، کئچن 80 ایلده ایران سوزجویو فارس دیلی ، فارس میللتی و فارس میللتی منافعینی قوورویان دوولتین مستعار آدی کیمی قوللانیلمیشدیر، بو دوروم آذربایجان چالیشقانلاریندا  » ایران »  کلمه سینی بیر تابو یا تبدبل ائتمیشدیر کی آردیندا بللی سیاسی نتیجه لرده اورتایا چیخیر، چیخیش یولو ندیر ؟

ایران آدینا باخدیغیمیزدا مسئله تکجه تاریخی دئییل «ایران» آدی بیر تک جغرافی  آد دا ایفاده ائتمیر بلکه بو آد بیر کیملیک مسئله سی حالینا گلمیشدیر. » ایرانلیلیق » آدی آلتیندا فارس کیملیگی ایله دیگر میللتلری اریدیب و یوخ ائتمک ایستیرلر. حتی شیعه مذهبی بئله فارسلاشدیریلاراق بیر آسیمیلاسیون آراجی حالینا گلمیشدیر . بو گون بیزیم ساواشیمیز ایران ایله دئییل، ایرانلیلیق ایله دیر و بو ایرانلیلیق دا » ایران » آدی ایله قارشیمیزا چیخماقدادیر. ایران-دا تورک سورونو اؤزونو آذربایجان ایله ایچسللشدیرمیشدیر. تورکلوک آذربایجان ایله بیرلیکده عینی بیر وجود تاپماقدادیر.   ایران-داکی دیگر میللتلرین حرکتلرینه ده باخدیغیمیزدا عینی بنزرلیکلر داشیدیغینی گؤروروک. بلوچستان، خوزستان و کردستان آرتیق بیر استان آدیندان چوخ، او منطقه نین میللی فعاللاری اوچون بیر قارشی دورما آدی حالینا گلیبدیر. بو گون آذربایجان میللی حرکتی آدینی قبول ائتمه ینلر و ایران تورک میللی حرکتی نی ساوونانلار منه گؤره جیددی بیر تاریخسل چیلیک ایچریسینده قالیبلار.

س- میللی حرکته منسوب بعضی لری ایرانین چوخ اولایلارینی » بیزه دخلی یوخدور و فارس لارین ایچ سورونودور» دئیه بیلمک بئله ایسته میرلر، بو باخیش تورکلرین منافعینی قورویا بیلرمی ؟ سیزجه سراسری اولایلاردا نئجه مناسبت گوسترمک لازیمدی ؟

ایران-داکی بوتون حرکتلر ایستر سیاسی، کولتورل، توپلومسال و حتی اقتصادی دئییشیملر میللی حرکتی ائتکیله مکده دیر. چونکو آذربایجان میللی حرکتی ایران ایچریسینده فعالیت ائدن بیر حرکت دیر. بو دئییشیملر قارشیسیندا سسیز قالماق و بیزیم سورونوموز دئییل ، فارسلارین ایچ سورونودور دئمک ده بیزه هئج بیر خئیر گتیرمز. یعنی بو بیزیم منافعیمیزی قورویابیلمز. آما بو حرکتلر قارشیسندا نئجه مناسیبت گؤسترمه لییک؟ بیزیم هر شئیدن قاباق ایران-داکی بوتون دئییشیم و حرکتلر قارشیسندا بیر سیاستیمیز و پلانیمیز اولماسی لازیمدیر. بو سیاست ایجاب ائدر کی بیز او حرکتلر ایله بیرلیکده قاباغا گئدک یادا سس سیز بیر سیاست ایزله یک. مثال اولاراق اونونجو جمهور باشقانلیغی سئچیملری سونراسی اولایلاری وئره بیلریک. بو اولایلار قارشیسیندا آذربایجان و آذربایجان میللی حرکتی نین بؤیوک بیر بؤلومو سسیز قالمایی ترجیح ائتدیلر. بو سسیزلیگی بیزیم یاخشی اوخومامیز لازیمدیر . آذربایجان بیلینچلی بیر شکیلده می تهران اولایلارینا قارشی سسیز قالدی، یوخسا بیلینچسیز می؟ آذربایجان منه گؤره تاریخی و گونوموز شرایطی ندنی ایله سسیز داوراندی. بو ایران اولایلارینا قارشی مناسیبتسیزلیک آنلامینا گلمه مه لیدیر. بو سس سیزلیک تام اولاراق دا بیلینچلی اولماسا یئنه بیلینچلیک پایی واردیر. بیز ده بو بیلینچلیک مسئله سینی گئنیشلتمه میز لازیمدیر. هر شئیدن قاباق دا ایران-داکی بوتون اولایلارا قارشی بیر معین سیاستیمیزین اولماسی آرتیق قاچینیلمازدیر.

س- دین و مذهب تورک خالقی آراسیندا اونملی قونودور و بوگون آذربایجانلی لارین بویوک بولومو دینی ایناملارا اوستونلوک وئریر ، حکومت ایسه میللی حرکتی دینه قارشی دورماغا اتهام ائدیر ، جاوابینیز ندیر و حرکت دین قونوسوندا نئجه دوشونور ؟

سون اوتوز ایلدیر ایران-دا حاکیم اولان دینی حاکمیت اینسانلاریمیزین و اوزه للیکله میللی فعاللارین دینه قارشی باخیشینی دئییشدیرمیشدیر. بو البته کی ایران-داکی عمومی بیر سورون حالینا گلیبدیر ، بو حاکمیته قارشی بیر عکس العمل دیر. منه گؤره بو عکس العمل دیشیندا آذربایجان میللی حرکتی و میللی فعاللاری دینه قارشی دئییللر، تکجه دینین سیاست ساحه سینه داشینماسی قارشیسیندالار. یعنی دینی بیر حاکمیتی ایسته میرلر. بو دا میللی حرکتین عنعنوی میللیت چیلیک و تورکچولوکدن فرقلی اولاراق سئکولار بیر باخیش آچیسینا صاحیب اولدوغونو گؤستریر.  بیزیم حرکتین دین ایله بیر سورونو یوخدور آما دینین بیر آسیمیلاسون وسیله سی حالینا گلدیگینی گؤردوگو اوچون اونا قارشی بیر پوزیسیون ایچریسینه گیرمکده دیر.

ساغ اولون.