“اؤلدورمه حاقی” و “محو اولسون اعدام” شوعاری – عاریف کسکین

“محو اولسون اعدام ” شوعاری اؤلدورمه حاقی‌نین مشروعلوغونو  سورقولامادیغی اوچون سیاسی شوعار حدینده قالیر و ذ هنیت دییشیمینه یول آچمیر.

مارت آیی‌نین ایکیسینده مشهد شهری‌نین وکیل آباد زیندانیندا گیزلیجه اون محبوس اعدام ائدیلیر. مشهد زیندانیندا توپلو اعدام خبری گؤستریر کی، ایران رئژیمی آدام اؤلدورمه ماشینینا/ماکیناسینا چئوریلیب. اعدام خبری‌نین اولمادیغی گون یوخ‌دور. صادیق لاریجانی قضائیه قوه‌سی‌نین (یارغی ارکی) باشقانی اولدوغوندا “شیخ صادیق قضائیه قوه‌سینی اصلاح ائدر” ادعا‌ ائدلیردی. شیخ صادیق ایسه قضائیه قوه‌سینی رسما بیر ساللا‌خخانایا چئویردی. ایران رئژیمی 1979-دان گونوموزه قدر آدام اؤلدوره‌رک وارلیغینی سوردوردو. اؤلودورولن آدام‌لار فقط سیاسی‌لر دئییل . چونکی ایران رئژیمی‌نین آدام اؤلدورمه سببی چوخ گئنیش و سایی‌سیزدیر.

“اؤلدورمه حاقی” و “اینسان بدنینه توخونا بیلمه حاقی” موضوعسو سیاست بیلیمی، فلسفه، پسیکولوژی، سوسیولوژی و آنتروپولوژی (اینسانشوناس‌لیق) کیمین علمی/آکادئمیک بؤلوم‌لرده جدی شکیلده آراشدیریلیر. عومومیتله کولتورلر/فرهنگ‌لر، دین‌لر، مزهب‌لر، ایدولوژی‌لر و توپلوم‌لارین تامامینین ساییلابیله‌جک بؤیوک چوخونلوغوندا اؤلدورمه حاقی مشروع قبول ائدیلیر. اؤلدورمه حاقینا قارشی عصیان حرکاتی مودرن چاغین و قرب لیبئرالیزمی‌نین محصول‌دور.

ایراندا آدام اؤلدورمه ایشی فقط دؤولت طرفین‌دن گرچکلشمیر. بعضی سیاسی گروه‌لار دا آدام اؤلدورور. سلاح‌لی موباریزنی قبول ائتمک آدام اؤلدورمه حاقی‌نین مشرولوغونو قبول ائتمک‌دیر. هله ده خالق موجاهیت‌لری، جندالله، کوموله، ایران کوردوستان دموکرات پارتی‌سی و پژاک کیمین تشکیلات‌لار آدام اؤلدورمه مشروعلوغو اساسیندا فعالیت ائدیرلر. بوتون بو گروه‌لارین آدام اؤلدورمه فعالیت‌لری، ایران ایسلام جومهوریتین‌ده کی اؤلدورمه پراتیگی ایله فرق‌لی اولسا دا، اؤلدورمه حاقی‌نین مشروعلوغو مسئله‌سینده مشترک نوقطه‌دیرلر.

ایرانداکی دین‌لر، مزهب‌لر، فیرقه‌لر، ایدئولوژی‌لر و سیاسی آخیم و تشکیلات‌لار -عومومی‌لیکده- اؤلدورمه حاقی‌نین مشروع اولدوغونا ایناینیرلار. 1979-دان گونوموزه قدر ایران رئژیمی‌نین اؤلدورمه عملینه قارشی دین آدام‌لاری‌نین (موللا‌لار) سس‌سیزلیگی، سیاسی ائلیتا‌لارین و گروه‌لارین اؤزون‌دن اولمایان‌لارین اؤلدورلمه‌سینه موخالیفت ائتممه‌سی، نورمال اینسان‌لار طرفین‌دن اعتراضلارین اولماماسی، بعضی زامان‌لاردا “اؤلدورمه مراسیمینه” تاماشچی‌لیق ائتمه‌لری و حتی بعضی اؤلدورمه‌لرین اینسان‌لارین اؤز الی ایله گرچکلشمه‌سی کیمی اؤرنک‌لر بیزه پروبلئمین قایناغی‌نین توپلوم‌لارین سوسیال، دینی، مدنی، ایدئولوژیک و سیاسی یاپی‌لاریندا (ایستروکتورلاریندا) آراشیدیرلماسی گرک‌لی‌لیگینی گؤستریر.

ایرانداکی لیبئرال – دئموکرات و اینسان حاق‌لاری طرفدارلاری فقط “محو اولسون اعدام” شوعاری وئریرلر. بو شوعار دوغرو اولسا دا کافی دئییل و حتی سیاسی سو – ایستیفاده‌یه ده آچیق‌دیر. “محو اولسون اعدام” شوعاری اؤلدورمه حاقی‌نین مشروعلوغونو سورقولامادیغی اوچون سیاسی شوعار حدینده قالیر و ذهنیت دییشیمینه یول آچمیر.

اعداملارين کؤکوندئن دايانديريلماسي نين يولو ” آدام اؤلدورمه حاقي نين مشرولوغونو ” سورقولاماق و بو ايستيقامتده اينسانلارين ذهنييتلريني دييشديرمه يه چاليشماقدان کئچير. آدام اؤلدورمه حاقي نين مشرولوغو دوام ائتتيگي سورجه اعدامين کؤکونو قوروتماق مومکون اولماياجاقدير. اؤلدورمه حاقيني مشرولاشديران بوتون کولتورل، ديني، مذهبي، سياسي، ايدئولوژيک، گروهي و ذهني ياپيلار/ستروکتورلار سورقولانمالي و اينسانلارين زهينلرينده ده ” اؤلدورمه حاقي مشروع دئييل ” ، ” حايات حاقي قوتسالدير ” و ” اينسان بدني توخونولمازدير ” فيکير و سؤيلملرين يرلشديريلمه سي گره کير.

قایناق : اویرنجی

گونئی آزربایجان آددیم – آددیم عصیانا یاخینلاشیر

عاریف کسکین: گونئی آزربایجان آددیم – آددیم عصیانا یاخینلاشیر. بو، عصیان بو گون و یا صاباح اولماسا دا، باش وئرجیی موطلق‌دیر. گونئی آزربایجان تورک‌لری‌نین صبری توکنمک اوزره‌دیر

تورکییه‌نین ایران اوزره تانینمیش سیاسی آنالیتیکی عاریف کسکین دئییر کی، حاضردا ایراندا عرب جوغرافیاسیندا باش وئرن دییشیک‌لیک‌لره یؤنه‌لیک بیر-بیریله ایکی فرق‌لی باخیش اورتایا قویولوب: «خامنه ایی و موحافیظه کارلار تونیس و مصردکی حادثه‌لرین یئنی بیر ایسلام اینقیلابی‌نین ایستیقامتی‌نین اولدوغونو ادعا ائتدی‌لر.

اونلارا گؤره، مصر و تونیس خالق 1979-جی ایل اینقیلابین‌دان تأثیر آلمیش و ایندی ده اونو اؤزونه اؤرنک گؤتوروب، بو حرکاتی حیاتا کئچیردی‌لر. موحافیزکارلاردان فرق‌لی اولا‌راق، ایصلاحاتچی‌لار و «یاشیل حرکاتی»نین بؤیوک حیصه‌سی بو حادثه‌لرین کؤکونده 2009-جو ایلده ایراندا باش وئرن پروسئس‌لرین تأثیری‌نین دوردوغونو قئید ائدیرلر. نئجه کی، میرحوسیین موسوی‌نین «مصر و تونیس خالقی بیزی اؤرنک آلدی» آچیقلاماسی بونا مثالی‌دیر. گؤروندوگو کیمی، ایراندا بوتون قروپ‌لار حادثه‌لرین اونلاردان قایناقلاندیغینی بیلدیریرلر. اما ایکی اؤلکه‌ده اینقیلابین اوغورلا نتیجلنمه‌سی ایران موخالیفتی‌نین حرکته کئچمه‌سینه سبب اولوب. ایندی موخالیفتچی‌لر «اونلار باجاردی‌لارسا، بیزده باجارا بیلریک» دئمه‌یه باشلاییب‌لار. بو اینقیلاب ایران موخالیفتینه هوس و گوج وئریب. بو بیرمنا‌لی‌دیر. اونلار دا یارانمیش فورصت‌دن مومکون قدر ایستیفاده ائتمک و بونونلا دا بوتون دونیانین دقتینی ایرانا یؤنلتمک ایستییرلر. شوبهه‌سیز کی، مصر و تونیس‌ده کی خالق حرکاتی‌نین اوغورو ایران حاکمیتی‌نین داخی‌لی سیاستی باخیمین‌دان اونون خئیرینه اولمادی. عکسینه، حاکیمیت داخی‌لی ایختیلاف‌لاری آلوولاندیردی. بو گونه قدر خامنه ایی رئژیمی سیاسی تارازلیق قورماق ایستییردی، بون‌دان سونرا بو چتین‌لشه‌جک. بئله‌لیکله، حادثه‌لر ایصلاحاتچی‌لارلا موحافیظه کارلار آراسیندا ایختیلافی کسکینلشدیریب». اونون سؤزلرینه گؤره، ایلک گون‌دن گونئی آزربایجان میللی حرکاتی‌نین فعال‌لاری مصر حادثه‌لرینی دقتله ایزلییردی‌لر: «محض مصردکی دییشیک‌لیک‌لر دئموکراتیکلشمه ایستیقامتینده‌دیر و بؤلگه‌نین دئموکراتیکلشمه پروسئسینه فایدا‌لی اولا‌جاق. ایندی‌دن گؤرونور کی، مصر اولای‌لاری گونئی آزربایجاندا حادثه‌لره موثبت تأثیر ائدیب. بونون نتیجه‌سینده بعضی گونئی‌لی‌لر «میدانا چیخما‌لی و اؤزوموزو گؤسترملیییک» دئییرلر. عمومیتله، تاریخی پروسئس‌لر ده تصدیقلییر کی، گونئی آزربایجان سیاسی حادثه‌لره گئج داخیل اولار، آنجاق نتیجه آلینمایینجا گئری چکیلمز. ستتارخانین سؤزلریله دئسک «آزربایجان داش قازان کیمی‌دیر، گئج قیزار و سویوماسی ایسه چوخ چتین اولور». منیم شخصی فیکیرلریمه گؤره، گونئی آزربایجان آددیم – آددیم عصیانا یاخینلاشیر. بو، عصیان بو گون و یا صاباح اولماسا دا، باش وئرجیی موطلق‌دیر. گونئی آزربایجان تورک‌لری‌نین صبری توکنمک اوزره‌دیر. عینی زاماندا مصردکی حادثه‌لر بو پروسئس‌لری داها دا سرعتلن‌دیره‌جک. اصلینده «یاشیل حرکات» کئچن ایل مؤوقعیینی دییشیب و ایراندا یاشایان دیگر خالق‌لارین حاق‌لارینی قبول ائتسیدی، گونئی آزربایجانین ایشی داها راحت اولاردی و مقاومت ایمکان‌لاری تئزلشردی. «یاشیل حرکات»این فارس میللیتچی‌لیگینی بوراخماماسی گونئی آزربایجانین یاواش و داها تمکین‌لی حرکت ائتمسیله نتیجه‌لندی. گونئی آزربایجان اؤز میللی کیم‌لیک و ماراق‌لاری‌نین فرقینده‌دیر و اؤنوموزدکی مقاومت بو چرچیوه ده اولا‌جاق». عاریف کسکین بیلدیریر کی، ائرمنیستان ایرانین ایکی اوزلو سیاستی‌نین گؤستریجی‌سی‌دیر: «اؤزونو ایسلام دونیاسی‌نین لیدئری اولدوغونو ادعا ائدن ایرانین ائرمنیستان کیمی خریستیان بیر دؤولتی حمایه ائتمه‌سی بیر داها گؤستریر کی، بو دؤولت ایسلام پرینسیپ‌لرین‌دن اوزاق‌دیر. ایران ائرمنیستانا فارس میللیتچی‌لیگی پریزماسین‌دان باخماقدا‌دیر. فارس میللیتچی‌لیگی ایدئولوگیاسی آزربایجان و تورک دوشمنچی‌لیگی اوزرینده فورمالاشیب. هم ده موناقیشه‌نین حل اولونماماسی و اوزانماسی ایرانین خئیرینه‌دیر. ائرمنیستانین آزربایجانلا گرگین موناسیبتی ایران‌داکی تورک‌لر اوچون بیر گوج مرکزی اولماسی‌نین قارشی‌سینی آلیر. آیریجا، ائرمنیستان – آزربایجان ساواشی هر ایکی دؤولتی ایرانا دوغرو یؤنل‌دیر. ایکینجی‌سی، ایران ائرمنیستانین روسیا‌دان آیریلیب قربین تأثیر دایره‌سینه دوشمه‌سینی ایستمیر. باشقا بیر ایفاده ایله دئسک، ایران ائرمنیستانین روسیا‌دان آیریلیب قربه یاخینلاشماسین‌دان قورخور و بونون قارشی‌سینی آلماق اوچون اؤزو مجبور اولوب ائرمنیستانی دستکلییر و اؤز تأثیر دایره‌سینده ساخلاماق ایستییر. بیر طرف‌دن ایران ائرمنیستانی تورکییه‌نین قافقازداکی فعالیتینی محدودلاشدیرمانین واسطه‌لرین‌دن بیری اولا‌راق گؤرور، دیگر طرف‌دن ده آوروپا و آبش-داکی ائرمنی دیاسپورونون قلوبال سیاستده اؤزونه بعضی قاپی‌لار آچا بیلجیینی دوشونمکده‌دیر.

خالق جبهه سی

گونازپورت کوچوردو

دانیشیق 13 – ایراندا یئنی گلیشمه‌لر و میللی حرکتین دورومو / عاریف کسکین ایله اؤزل دانیشیق

آذربایجان دموکراسی اوجاغی : میللی حرکت نه زامانا قدر ایراندا اولوب-بیتن‌لر حاقیندا سوکوت ائده‌جک ؟ میللی فعال‌لارین سوکوتو اونلاری توپلومون مرجع طیفی دورومون‌دان آییرماغا  زمین یاراتمازمی ؟ ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار  ؟ و …. بونا بنزر باشقا سورولاریمیزین جاوابینی ایران اوزمانی سایین عاریف کسکین دن سوروشموشوق، سایغی دیر دوشونورلریمیزین امکداش‌لیغی ایله بو مباحیثه‌لرین گئنیشلنمه‌سی و بو مباحیثه‌لرین ایچین‌دن میللی منافعیمیز اوغروندا دوغرو بیر یول خریطه‌سی‌نین ایپ اوجلاری‌نین چیخماسینی آرزو ائدیریک.

ایرانداکی ایچ چکیشمه هارا گئدیر؟

ایران ایسلام جومهوریتی 1979-دان گونوموزه قدر ان بؤیوک بحرانی یاشاییر. خاریجی سیایستینه باخدیغینیزدا یالنیزلاشمیش و دوستو اولمایان دؤولت کیمی گؤرونومونده دیر. ایران اتم کریزیله آمئریکا و آوروپلا‌لی‌لاری قارشی‌سینا آلمیش و دیر طرف‌دن ده روسیا و چین‌دن گؤزلدیگی دستیی آلامامیش‌دیر. قونشولارییلا دوست و گوونیلیر موناسیبت قورامایش و سالدیرقان اوسلوبو اونون قونشولاری‌نین گؤزونده تهلوکه‌لی گؤرسنمه‌سینه سبب اولموش‌دور. سننی عرب دؤولت‌لری، ایرانی ان بؤیوک تهلوکه اولا‌راق گؤرمکده و او رئژیمین ییخیلماسی اوچون حربی موداخیله آلتئرناتیفینی تشویق ائتتیک‌لری بیلینیر.

داخی‌لی سیاستده ایسه، ایران رئژیمی 1979-دان گونوموزه ایلک کز چوخ یؤن‌لو بوهرانی تجروبه ائتمکته‌دیر. رئژیمین داخیلینده ایختیلاف رسمن چاتیشما و توققوشمایا چئوریلمیش و رئژیمین داخی‌لی ترازی‌لیغی و هارمونی‌سی پوزولموش‌دور. ایران رئژیمی آرا‌دان ایکی شاققایا آیریلمیش‌دیر. ائله کی رئژیمین 30 ایللیک تاریخینده ایلک کز  باش ناظیری، مجلیس باشقانی، ناظیرلری و اوست روتبه‌لی بروکرات‌لاری زین‌دانا سالماق مجبوریتینده قالمیش‌دیر. ایختیلاف رئژیمین بوتون رسمی و قئیری رسمی اورگان‌لارینی بوروموش‌دور. خامنئه یی حلل ائدیجی و ایختیلاف چؤزوجو گوجونو ایتیرمیش و اؤزو ایختیلاف‌لارین قایناغینا بدل اولموش‌دور. بو مسئله ده رئژیم ایچین ایختیلاف‌لارین حل اولونماسینی چوخ چتینلشدیرمیش‌دیر.

یاشیل حرکاتی 2009-دان گونوموزه قدر اؤز موخالیفت وارلیغینی قورویابیلمیش، رئژیمین سرکوب تشکیلات‌لارین قارشی‌سیندا دایانیق‌لیغینی گؤسترمیش و بیتمه میش‌دیر. عرب برلگه ده باش وئرمیش سیاسی و سوسیال عصیان‌لاردان گوج آلا‌راق یعنی‌دن میدانا گلمیی باشارمیش‌دیر. ایران رئژیمی‌نین ان اؤنم‌لی امنیتی مسئله‌سینه چئوریلمیش‌دیر.

بوتون بو فاکتؤرلر/عامیل‌لر ایشیغیندا، ایران رئژیمی‌نین چوخ یؤن‌لو بحران ایچینده اولدوغونو دیبیلریک. ایران رئژیمی‌نین قارشیلاشدیغی بو بحران مورککب، چوخ یؤن‌لو و ماهار ائدیلمه‌سی آسان دئییل. حتی ایران رئژیمی بو بحرانی حلل ائتمک اوچون راسیونئل/عقلانی بیر پروژه یه ده صاحب دئییل. رئژیم فقط شیددت/خوشونت بو بحران‌لاری حل ائدجه یینی دوشونور. خوشونت ایسه وار اولان بحرانی داها دا دئرینلشدیریر.

بیز نه زامانا قدر سوکوت ائدجه ییک؟

آذربایجان، ایران رئژیمی‌نین قارشیلاشدیغی بو چوخ یؤن‌لو و مورککب بحرانین فرقینده‌دیر.چوخ دقتله، تیتیزلیکله(وسواس) و هر طرف‌لی حادیثه لری ایزله ییر. آذربایجان بو سورچده ان دوغرو عملی آلترناتیفینی معین ائتمک ایستییر. آذربایجان، ایرانداکی پروسه سی سویوققان‌لی، تمکین‌لی، آغیر، تحریکلردن اوزاق ، فارس میللیتچی‌لری‌نین تله سینه دوشمه دن، اؤز میللی ماراق‌لاری‌نین ماکسیموم قورونماسینی نظرده توتا‌راق و تاریخی بوتون تجروبلرینی دیققته آلا‌راق ایزلییر. آذربایجان بو بحران‌دان ضررلی چیخماق ایستمیر. کئچمیش‌دکی یاشادیق‌لارینی یئنی‌دن یاشاماق ایستمیر. آزربایجانین بو گلیشمه‌لردکی دوروشو “ عقلانی احتیاط کارلیق” اولا‌راق آدلان‌دیرماق مومکون‌دور.

یاشیل حرکاتی اؤنم‌لی و جدی اعتراضی حرکت اولاسا دا، آذربایجان‌لی‌لارین دویقوداش‌لیغینی قازانابیلمه میش‌دیر. آذربایجان‌لی‌لار یاشیل حرکاتینی فارس میللیتچی‌لیگی‌نین فرق‌لی تظاهورو اولا‌راق گؤرمکتدیلر. اونلارا گؤره یاشیل حرکاتی ایرانداکی حقیقی دئموکراسی‌نین قوروجوسو اولابیلمز. آذربایجان‌لی‌لار یاشیل حرکاتینا عملی دستک وئرمسلر ده مرکزدکی گئدن گرگین‌لیگی اؤز خئییرلرینه اولدوغونو دوشونورلر. آذربایجان‌لی‌لارین سیاسی، ایقتیصادی و کولتورل ایستک‌لرینه یاشیل حرکاتی‌نین جاواب وئرمیجیی بل‌لی‌دیر. یاشیل حرکاتی 2009-دان گونوموزه قدر میللت‌لرین مسئله‌سی موضوسوندا هر هانسی فیکیر و گفتمان ایلری سورمه میش‌دیر. میللت‌لر مسئله‌سی گلینجه سوکوت ائدیرلر. بون‌لاری یئرسیز، “بؤلوجولوک” و لوزوم‌سوز طلب اولا‌راق گؤرورلر. آذربایجان‌لی‌لار دا بون‌لاری گؤرور. آذربایجان بوتون بون‌لارا یاخین تاریخین‌دکی یاشادیغی ناکامی‌لری و عذاب‌لارین چرچیوسین‌دن باخیر.

آذربایجانلا یاشیل حرکاتی‌نین یول‌لاری آیریلمیش‌دیر. آذربایجان ایندی اؤزو، فرق‌لی بیر دئموکراتیک پروژه‌نین صاحبی‌دیر. آذربایجان ایندی اؤزو اوچونجو جبهه‌دیر. اوچونجو گوچ‌دور. آذربایجانلی‌لار، ایران رئژیمی‌نین آذربایجان-تورکونه اولان دوشمان‌لیغینی بیلیر. 1979-دان او دوشمانلیغین ایچینده یاشاییر. یاشیل حرکاتی‌نین سؤیلملرینده ده اؤز حاق‌لی ایستکلئرینی گؤرمور. گلینن نوقطه ده آذربایجان اؤزو چوخ فرق‌لی و داها قاپسامالی/جامع دئموکراتیک جبهه‌نین لیدری پوزیسیونونا گلمکده‌دیر. آذربایجان بو دوروشونون گرکلیلیکلرینی یئرینه گتیرمسی لازیم‌دیر.

آذربایجان “ یاشیل حرکاتینا قاتیلالیم-قاتیلمایالیم” ایکیله مینی بوراخما‌لی‌دیر. چونکی یاشیل حرکاتییلا یول‌لاری آیریلمیش. بو ایکیلم‌دن چیخمادیغی سورجه یعنی شرایطه اویقون ایستراتژیلر گلیشدیرمز. منیم فیکریمجه میللی حرکاتیمیز یعنی و فرق‌لی بیر مرحله‌نین باشلاندیغینی حیسس ائتسه ده هله اؤزونو اونونلا آداپت/سازگاری ائتمیش دئییل. یاشیل حرکاتا “قاتیلالیم-قاتیلمایالیم” دارتیشماسی میللی حرکاتین اؤنونو باغلاییر. گونوموزدکی شرط‌لره اویقون ایستراتژیک معین ائتمخ یی و گونوموز شرط‌لرینه اویوم‌لو حاله گتیرمه‌یه مانع اولور. اونون بوتون انرژی‌سینی امیر. بیز ایچینه دوشدوگوموز بو کؤردوغوم‌دن چیخمالیییق. باشقا بیر سؤزله هله ده میللی حرکاتیمیز اؤزونو اوچونجو جبهه اولدوغونون شورونا چاتمیش دئییل. اؤزونو اوچونجو جبهه اولا‌راق حیسس ائتمه یی درونلشدیرمه یی باشارسایدی اونون گرک‌لی‌لیک‌لرینی ده یرینه گتیریردی. میللی حرکاتیمیز سیلکینمه‌لی و بایرام‌لاردا نئجه کی، ائولر تمیزلنیر اؤزونون ایستراتژی‌لرینی گؤزدن کئچیرمه‌لی‌دیر. میللی حرکاتیمیز سیلکینیب اؤزونو یئنی دؤنمه اویقونلاشدیرمازسا آذربایجانی ایتیرمه احتیمالی واردیر.

ایندی نه ائتملیگیک؟

اؤنجه‌لیکله بؤلگه‌میزده و ایراندا اولوب-بیتن‌لر حاقیندا اوبژکتیف تحلیلیمیز اولما‌لی و بیلملیگیک کی ایران سیاسی حیاتیندا یعنی بیر صحیفه آچیلمیش‌دیر. اسکی دفترین نه زامان باغلاناجاغی بیلینمه‌سه ده یئنی بیر مرحله باشلادیغی چوخ آشیکاردیر. بیز بو یعنی مرحله‌نین بوتون اؤزل‌لیک‌لرینی بیلمه‌لی و اونا گؤره یعنی ایستراتژیلر گلیشدیرملیگیک.

-گونئی آذربایجان میللی حرکاتی یاواش یاواش اؤز وارلیغینی حیسس ائتدیرمه‌لی‌دیر. وارلیغینی حیسس ائتدیرمه‌نین آنلامی فقط کوچه‌یه چیخماق ویا میتینگ دوزنلمک دئییل. آذربایجان تورک میللتی گونئی آذربایجان میللی حرکاتی‌نین وارلیغینی اؤز یانیندا حیسس ائتمه‌لی، اونو گؤرمه‌لی و اونون ایستک‌لریله داها یاخین‌دان تانیشما‌لی‌دیر.

-بیزیم میللی حرکاتیمیز ایچینده- کیچیک ده اولموش اولسا -چوخ قیمت‌لی تشکیلات‌لاریمیز وار. بو زاماندا بو تشکیلات‌لار ان وئریم‌لی دؤنم‌لرینه گیرمه‌لی و اونلار گوجلندیریلمه‌لی‌دیر. هر هانسی بیر تشکیلات‌لاریمیزا هر هانسی شکیلده یاخین‌لیق حیسس ائدن‌لر وارسا زامان ایتیرمه‌دن اونلارا گیرمه‌لی‌دیرلر. تشکیلات‌لاریمیز آکتیفلشدیریلمه‌لی‌دیر.

-عمومی-میللی تشکیلاتیمیز یوخ‌دور . بیزیم میللی حرکاتیمیزین بؤیوک بؤلومو تشکیلات‌سیزدیر. اینسان‌لاریمیز بؤیوک تشکیلات‌لارین قورولماسینی گؤزله ییر، اونلار قورولماییناجا دا فعالیت ائتمیرلر. سیاسی فعالیت اوچون تشکیلات اؤنم‌لی آنجاق “اولمازسا سیاسی فعالیت اولاماز” دئییل. تشکیلات‌سیز دا فعالیت ائدیلبی‌لر. بیزیم قازاندیغیم بوتون باشاری‌لار شخصی‌دیر. شخصی حیاتیندا اؤزونه یول آچان اینسان سیاسی فعالیت اوچون ده اؤزونه ایمکان یارادابی‌لر. بیز ایندی “هر فرد بیر تشکیلات” شعارینی حیاتا گئچیرملیگیک. اؤز شخصی یئتنک، ایمکان، زامان و گوجوموزدن میللی حرکاتیمیزا آییرمالیییق. امین اولون کی، بولاری نورمال حیاتینیزین آخیشینا ضرر وئرمه‌دن ده ائتمک مومکون‌دور. “ هر فرد بیر تشکیلات “مدلی بوگون بیزیم اساسی چیخیش نوقطه‌میز. هر کس اؤزون‌دن مسئول. هر کس اؤزونون رئیسی و مرئوسو.

-ایندی کی زاماندا ایختیلاف‌لاردان، بؤلجو و قیشقیر دیجی لاف‌لاردان اوزاق دورمالوییق. اؤنوموزدکی گون‌لرده ایچیمیزه ایختیلاف آسلامیا باشلایجاق‌لار. بیر چوخوموزون علیهینده یازی‌لار یازیلما احتیما‌لی واردیر. بیرگه بون‌لارین قارشی‌سیندا دورمالیییق. نزاکت و اخلاقی قورول‌لاری آشان یازی و دانیشیق‌لاردان قاچینما‌لی و بونو ائدن‌لری ده انگللملیگیک. ایختیلاف‌لار هله‌لیک دوندورولما‌لی.

– رهبرلیک ادعا‌لاری “هر شئیی من یاراتدیم” ایفاده و دوشونجه‌لردن واز گئچیلمه‌لی. موساوی و دوستانه موناسبت‌لرین قورولماسی لازیم. تشکیلات‌لار اؤز آرا‌لاریندا کوسلوک و یئرسیز رقابتی بوراخما‌لی‌دیرلار. بیر آرایا گلبیلمه‌لی و باشاربیلیرلرسه اؤز آرا‌لاریندا بیر کوردیناسیون (هماهنگی) شوراسی قورمالا‌لاری لازیم‌دیر.

-وب سیته‌لریمیزی و درگی‌لریمیزی زنگین‌لش‌دیرمک و چکیجی حالا گتیرملیگیک. یازی، خبر، ترجومه وب. ایشلری گؤربیلن‌لر بو ایشلرله و ماددی ایمکان‌لاری اولاناکلار ایسه بو سیته‌لری و درگی‌لری حمایه ائتمه‌لی‌دیرلر. بو سیته‌لرین چکیم گوجونو آرتیرمالییق.

-بوگون آزربایجانین هر یئری میللی حرکاتیمیزین شعارلاریلا دولما‌لی‌دیر. گونئی آذربایجان میللی حرکاتی‌نین تاریخی سمبول‌لاری میللتین گؤزونون اؤنونه گتیرتیلمه‌لی. تبلیغات چالیشما‌لاری چوخ یؤن‌لو اولا‌راق سورتلندیریلمه‌لی. آذربایجان توپلومو میللی حرکاتین شعارلارینی منیسمه‌یه حاضردیر.

-گونئی آذربایجان میللی حرکاتیمیز اؤز میللی-اومومی بیلدیرگسی/منشورونو حاضرلاما‌لی‌دیر. حاضرلانا‌جاق بو میللی-عمومی منشوردا آذربایجانین بوتون مسئله‌لری دقته آلینما‌لی‌دیر. آذربایجان تورک‌لرینه یاخشی حیات اومودونون وئریلمه‌لی گرکیر. آذربایجان توپلومونون بوتون لایه‌لری‌نین ایستک، آرزو و قورخولاری دقته آلینما‌لی‌دیر. گونئی آذربایجان میللی حرکاتی داخی‌لی و خاریجی مسئله‌لره باخیش آچی‌سینی و سیاسی، سوسیال، مدنی، ایقتیصادی و دینی مسئله‌لر ده اؤز فیکیرلرینی محسوس و ملموس شکیلده بلیرگینلشتیرمه‌لی و آذربایجان تورک میللتینه چاتدیرما‌لی‌دیر.

بعضی آیدین‌لاریمیز ایراندا اولان باشقا حرکت‌لر ایله اینتیقادی بیر دیالوگون قورولماسینی بیزیم میللی چیخارلاریمیز اوغروندا اولا بیلجیینی دوشونورلر سیزجه بؤیله‌دیر یوخسا او حرکت‌لرین ایچینده اریمک تهلوکه‌سی وار؟

سیاسئت و دیپلوماسیده گؤروشولمه یجک طرف یوخ‌دور. گرکیرسه هر کسله گؤروشولور و مذاکیره ائدیلیر. آمئریکا دوشمن اولا‌راق گؤردوگو ایران و طالبانلا گؤروشور. آنجاق دیالوق و مذاکرنین شرطلری و شرایطی‌نین یارانماسی لازیم‌دیر. بوگون بئله بیر شرایط یوخ‌دور. چونکی یاشیل حرکاتییلا قورولا‌جاق دیالوغون نتیجه سی اولمایجاغینی دوشونوروم. یاشیل حرکاتی میللتلر مسئله سینی دانیشماق ایستمیر. اونو حل ائتمک ایستمیر. بئله بیر پروبلئمین اولمادیغینا اینانیر. میللتلر مسئله سینی کومپلو/توطئه اولاارق گؤرور. گئجه-گوندوز تحقیر ائدیر. بو تور ذهنیت صاحب اولانلارلا گؤروشمک زامان ایتیرمک‌دیر.

آنجاق طرفلر آراسیندا غیری موستقیم مذاکیره گئدیر. آذربایجانین عملی اولا‌راق اعتیرازلارلا قاتیلماماسی و میللی حرکاتین دانیشیق‌لاری، یازی‌لاری و عمللری بو سمبولیک ایرطیباتین بیر عنصورلاری. مذاکیره لر سمبوللر و حرکتلرله گئدیر. طرفلر بیر-بیرلری‌نین باخیشینی مطبوعاتدان اؤیرنیرلر. طرفلرین نه ایسته دیکلری اورتادا‌دیر.

بوگون مذاکره و اینتیقادی دیالوق شرایطی یوخ‌دور. اونلار بیزدن اریمه میزی ایستییرلر. بوگون ان اؤنم‌لی ایستراتئژیک وظیفه میز اؤزوموزو توپارلاماق، هدف/ایستک/سؤیلملریمیزی بلیزلمک، منشوروموزو(بیلدیرگمیزی) حاضیرلاماق، تشکیلات‌لار آراسیندا اورگانیک هماهنگی قورماق و فردی فعالیتی آرتیرماق، اوچونجو جبهه اولا‌راق اؤزونو گؤستربیلمک و باشقا مسئله لره تمرکوز ائتمه لی ییک.

بوگون آزربايجانين ان اؤنملي استراتژيک مساله سي ايران رئژيمين سرنيگوني مساله سي اولماليدير. ايران ايسلام جومهورييئتي نين سرنيگون اولماسيني ان چوخ تورکلر ايستمه ليديرلر. ايران ايسلام جومهورييتي سرنيگون اولماديغي سوره جه بيز هئچ بير هدفيمیزه يئتيشه بيلمه يه جه ييک. ايسترسه ايستيقلاچي، ايسترسه فئدرالچي، ايسترسه هر هانکي بير ميللي ايسته ييميز اولسون بونلارين گئرچئکله شمه سي نين يولو ايران ايسلام جومهورييتي نين سرنيگوني سيدير. ايرانداکي رژيم گئتمه دیيي سوره جه بيز هئچ بير هدفيميزه يئتيشمه يه جه ييک. بو رژيم قانون اساسي نين 15.مادده سيني بئله ايجرا ائتمه يه جک. اساسي مساله ميز بونلاري دارتيشماق

danışıq 13 – İranda yeni gəlişmələr və milli hərəkətin durumu / Arif Kəskin ilə özəl danışıq

Azərbaycan Demokrası Ocağı : milli hərəkət nə zamana qədər iranda olub-bitənlər haqqında sukut edəcək ? milli fəalların sukutu onları toplumun mərcə teyfi durumundan ayırmağa  zəmin yaratmazmı ? İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulması bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola bilər yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var  ? və …. buna bənzər başqa sorularımızın cavabını İran uzmanı sayın Arif Keskin den soruşmuşuq , sayğı deyer düşünürlərimizin əməkdaşlığı ilə bu mubahisələrin genişlənməsi və bu mubahisələrin içindən milli mənafeimiz uğrunda doğru bir yol xəritəsinin ip uclarının çıxmasını arzu edirik.

İrandaki iç çəkişmə hara gedir?

Iran İslam cumhuriyəti 1979-dan günümüzə qədər ən böyük böhranı yaşayır. Xarici siaysətinə baxdığınızda yalnızlaşmış və dostu olmayan dövlət kimi görünümündə dir. İran Nüve kriziylə ABŞ və avruplalıları qarşısına almış və diyər tərəfdən də Rusya və Çindən gözlədiyi dəstəyi alamamışdır. Qonşularıyla dost və güvənilir münasibət quramaış və saldırqan uslubu onun qonşularının gözündə təhlükəli görsənməsinə səbəb olmuşdur. Sünni Ərəb dövlətləri, İranı ən böyük təhlükə olaraq görməkdə və o rejimin yıxılması üçün hərbi mudaxilə alternatifini təşviq ettikləri bilinir.

Daxili siyasətdə isə, İran rejimi 1979-dan günümüzə ilk kəz çox yönlü buhranı təcrubə etməktədir. Rejimin daxilində ixtilaf rəsmən çatışma və toqquşmaya çevrilmiş və rejimin daxili tərazılığı və harmonisi pozulmuşdur. İran rejimi aradan iki şaqqaya ayrılmışdır. Elə ki rejimin 30 illik tarixində ilk kəz  başnaziri, məclis başqani, nazirleri və üst rütbəli brokratları zindana salmaq məcburiyətində qalmışdır. İxtilaf rejimin bütün rəsmi və qeyri rəsmi organlarını bürümüşdür. Xaməneyi həlledici və ixtilaf çözücü mevkisini itirmiş və özü ixtilafların qaynağına bədəl olmuşdur. Bu məsələ də rejim için ixtilafların həll olunmasını çox çətinləşdirmişdir.

Yaşıl hərəkatı 2009-dan günümüzə qədər öz muxalifət varlığını qoruyabilmiş, rejimin sərkub təşkilatların qarşısında dayanıqlığını göstərmiş və bitmemişdir. Ərəb Regionunda baş vərmiş siyasi və sosyal üsyanlardan güc alaraq yənidən meydana gəlməyi başarmışdır. İran rejiminin ən önəmlı əmniyəti məsələsinə çevrilmişdir.

Bütün bu faktörlər/amillər ışığında, İran rejiminin çox yönlü böhran içində olduğunu diyəbilərik. İran rejiminin qarşılaşdığı bu böhran mürəkkəb, çox yönlü və mahar edilməsi asan dəyil. Hətta iran rejimi bu böhranı həlletmek üçün rasyonel/əqlani bir projeyə də sahib deyil. Rejim fəqət şiddət/xuşunət bu böhranları həl edəcəyini düşünür. Xuşunət isə var olan böhranı daha da derinləşdirir.

 

Biz nə zamana qədər süküt edəcəyik?

Azərbaycan, İran rejiminin qarşılaşdığı bu çox yönlü və mürəkkəb böhranın fərqindədir.Çox diqqətlə, titizliklə(vəsvas) və her tərəfli hadiseleri izleyir. Azərbaycan bu sürəçdə ən doğru əməli alternatifini müəyyən etmək istəyir. Azərbaycan, İrandaki prosesi soyuqqanlı, temkinli, ağır, tehriklerdən uzaq , Fars milliyetçilərinin telesine düşmedən, öz milli maraqlarının maksimom qorunmasını nəzərdə tutaraq və tarixi bütün tecrübelerini diqqete alaraq izləyir. Azərbaycan bu böhrandan zərərli çıxmaq istəmir. Keçmişdəki yaşadıqlarını yenidən yaşamaq istəmir. Azərbaycanın bu gəlişmələrdəki mövgiyəte “ əqlanı ehtiyatkarlık” olaraq adlandırmaq mümkündür.

Yaşıl hərəkatı önəmli və ciddi etirazı hereket olasa da, Azərbaycanlıların duyqudaşlığını qazanabilmemişdir. Azərbaycanlılar Yaşıl hərəkatını Fars milliyetçiliyinin fərqli tezahürü olaraq görmektediler. Onlara göre Yaşıl Hərəkatı İrandaki heqiqi demokrasinin qurucusu olabilmez. Azərbaycanlılar Yaşıl hərəkatına əməli destek vərmeseler de merkezdeki gedən gerginliyi öz xeyirlerine olduğunu düşünürler. Azərbaycanlılarin siyasi, iktisadi və kültürəl istəklərinə yaşıl hərəkatının cavab verməyəcəyi bəllidir. Yaşıl hərəkatı 2009-dan günümüze qədər millətlərin məsələsi mevzusunda hər hanki fikir və gofteman iləri sürmemişdir. Millətlər məsələsi gəlince sukut edirler. Bunları yersiz, “bölücülük” və luzumsuz tələb olaraq görürler. Azərbaycanlılar da bunları görür. Azərbaycan bütün bunlara yaxın tarixindəki yaşadığı nakamiləri və əzabların çarçıvasından baxır.

Azərbaycanla Yaşıl hərəkatının yolları ayrılmışdır. Azərbaycan indi özü, fərqli bir demokratik projənin sahibidir. Azərbaycan indi özü Üçüncü Cebhədir. üçüncü güçdür. Azerbayacnlılar, İran rejiminin Azərbaycan-Türkünə olan düşmanlığını bilir. 1979-dan o duşmanlığın içində yaşayır. Yaşıl hərəkatının söylemlerinde de öz haqlı istəklerini görmür. Gəlinən noqtada Azərbaycan özü çox fərqli və daha qapsamalı/came demokratik cebhənin lideri pozisyonuna gəlməktədir. Azərbaycan bu mövqeiyetinin gerekliliklerini yerine getirmesi lazımdır.

Azərbaycan “ yaşıl hərəkatına qatılalım-qatılmayalım” ikilemini buraxmalıdır. Çünki Yaşıl Hərəkatıyla yolları ayrılmış. Bu ikilemdən çıxmadığı sürece yəni şeraite uyqun stratejiler gelişdirmez. Mənim fikrimcə milli hərəkatımız yəni və fərqli bir mərhələnin başlandığını hissətsə də hələ özünü onunla adaptə/sazegari etmiş deyil. Yaşıl hərəkata “qatılalım-qatılmayalım” dartışması milli hərəkatın önünü bağlayır. Günümüzdəki şərtlərə uyqun stratəjik müəyyən ətməyi və günümüz şərtlərinə uyumlu halə gətirməyə mani olur. Onun bütün ənərjisini əmir. Biz içinə düşdüyümüz bu kördüğümdən çıxmalıyıq. Başqa bir sözlə hələ də milli hərəkatımız özünü üçüncü cəbhə olduğunun şuruna çatmış deyil. Özünü Üçüncü cəbhə olaraq hiss etməyi dərunləşdirməyi başarsaydı onun gərəkliliklərini də yərinə gətirirdi. Milli hərəkatımız silinkinməli və bayramlarda nəcə ki, evlər təmizlənir özünün stratejilərini gözdən gəçirməlidir. Milli hərəkatımız silikinib özünü yeni dönəmə uyqunlaşdırmazsa Azərbaycanı itirmə ehtimali vardır.

 

İndi nə etməliyik?

Öncəliklə bölgəmizdə və İranda olub-bitənlər haqqında objektif təhlilimiz olmalı və bilməliyik ki İran siyasi həyatında yəni bir səhifə açılmışdır. Əski dəftərin nə zaman bağlanacağı bilinməsə də yəni bir mərhələ başladığı çox aşıkardır. Biz bu yəni mərhələnin bütün özəlliklərini bilməli və ona görə yəni stratejiler gəlişdirməliyik.

-Güney Azərbaycan Milli hərəkatı yavaş yavaş öz varlığını hissəttirməlidir. Varlığını hissəttirmənin anlamı fəqət küçəyə çıxmaq vəya miting düzənləmək deyil. Azərbaycan Türk milləti Güney Azərbaycan milli hərəkatının varlığını öz yanında hiss ətməli, onu görməli və onun istəklərilə daha yaxından tanışmalıdır.

-Bizim milli hərəkatımız içində- kiçik də olmuş olsa -çox qimətli təşkilatlarımız var. Bu zamanda bu təşkilatlar ən vərimli dönəmlərinə girməli və onlar gücləndirilməlidir. Hər hanki bir təşkilatlarımıza hər hanki şəkidə yaxınlıq hiss edənlər varsa zaman itirmədən onlara girməlidirlər. Təşkilatlarımız aktifləşdirilməlidir.

-Umumi-milli təşkilatımız yoxdur . Bizim milli hərəkatımızın böyük bölümü təşkilatsızdır. İnsanlarımız böyük təşkilatların qurulmasını gözleyir, onlar qurulmayınaca da faaliyət etmirlər. Siyasi faaliyət üçün təşkilat önəmli ancaq “olmazsa siyasi faaliyət olamaz” deyil. Təşkilatsız da faaliyət ediləbilər. Bizim qazandığım bütün başarılar şəxsidir. Şəxsi həyatında özünə yol açan insan siyasi faaliyət üçün də özünə imkan yaradabilər. Biz indi “hər fərd bir təşkilat” şuarını hayat gəçirməliyik. Öz şəxsi yetənək, imkan, zaman və gücümüzdən milli hərəkatımıza ayırmalıyıq. Əmin olun ki, buları normal hayatınızın axışına zərər vərmədən də etmek mümkündür. “ hər fərd bir təşkilat “modeli bugün bizim əsası çıxış noqtəmiz. Hər kəs özündən məsul. Hər kəs özünün rəisi və mərusu.

-İndi ki zamanda ixtilaflardan, bölcü və qıştırcı laflardan uzaq durmaluyıq. Önümüzdəki günlərdə içimizə ixtilaf aslamya başlaycaqlar. Bir çoxumuzun əleyhində yazılar yazılma ihtimali vardır. Topyekun bunların qarşısında durmalıyıq. Nəzakət və əxlaqı qurulları aşan yazı və danışıqlardan qaçınmalı və bunu edənləri də ənglləməliyik. İxtilaflar hələlik dondurulmalı.

– Rəhbərlik iddiaları “hər şeyi mən yarattim” ifadə və düşüncələrdən vaz geçilməli. Musavi və dustanə münasəbətlərin qurulması lazım. Təşkilatlar öz aralarında küslük və yərsiz rəqabəti buraxmalıdırlar. Bir araya gələbilməli və başarbilirlərsə öz aralarında bir kordinasyon (həmahəngi) şurası qurmalaları lazımdır.

-Wəb sitələrimizi və dərgilərimizi zənginləşdirmək və çəkici hala gətirməliyik. Yazı , xəbər, tərcümə vb. işləri görəbilənlər bu işlərlə və maddı imkanları olankar isə bu sitələri və dərgiləri himayə etməlidirlər. Bu sitələrin çəkim gücünü artırmalyıq.

-Bugün Azərbaycanın hər yeri milli hərəkatımızın şuarlarıla dolmalıdır. Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının tarixi səmbolları millətin gözünün önünə gətirtilməli. Təbliğat çalışmaları çox yönlü olaraq sürətləndirilməli. Azərbaycan toplumu milli hərəkatın şuarlarını mənisəməyə hazırdır.

-Güney Azərbaycan milli hərəkatımız öz milli-umumi bildirgəsi/mənşurunu hazırlamalıdır. Hazırlanacaq bu milli-umumi mənşurda Azərbaycanın bütün məsələləri diqqətə alınmalıdır. Azərbaycan Türklərinə yaxşı həyat umudunun vərilməli gərəkir. Azərbaycan toplumunun bütün layələrinin istək, arzu və qorxuları diqqətə alınmalıdır. Güney Azərbaycan Milli hərəkatı daxili və xarici məsələlərə baxış açısını və siyasi, sosial, mədəni, iktisadi və dini məsələlər də öz fikirlərini məhsus və məlmus şəkildə bəlirginləştirməli və Azərbaycan Türk millətinə çatdırmalıdır.

 

bezi aydinlarimiz İranda olan başqa hərəkətlər ilə intiqadi bir diyalogun qurulmasını bizim milli çıxarlarımız ugrunda ola biləcəyini duşunürlər sizce böyledir yoxsa o hərəkətlərin içində ərimək təhlukəsi var?

siyaset ve diplomaside görüşülmeyecek teref yoxdur. Gerekirse her kesle görüşülür ve müzakire edilir. ABŞ düşmen olaraq gördüyü İran ve talibanla görüşür. Ancaq diyaloq ve müzakeren şetleri ve şeraitinin yaranması lazımdır. Bugün bele bir şerait yoxdur. Çünki Yaşıl Herekatıyla qurulacaq diyaloğun neticesi olmaycağını düşünürüm. Yaşıl herekatı milletler meselesini danışmaq istemir. Onu hel etmek istemir. Bele bir problemin olmadığına inanır. Milletler meselesini komlo/totie olaarq görür. Gece-gündüz tehqir edir. Bu tür zenihiyet sahib olnalarla görüşmek zaman itirmekdir.

Ancaq terefler arasında qeyri müsteqim müzakere gedir. Azerbaycanın emeli olaraq itirazlarla qatılmaması ve milli herekatın danışıqları, yazıları ve emelleri bu sembolik irtibatın bir unsurları. Müzakereler semboller ve herekatlerle gedir. Terefler bir-birlerinin baxışını metbuattan öyrenirler. Tereflerin ne istedikleri ortadadır.

bugün müzakere ve intiqadi diyaloq şeraiti yoxdur. Onlar bizden erimemizi isteyirler. Bugün en önemli stratejik vezifemiz özümüzü toparlamaq, hedef/istek/söylemlerimizi müeyyenleşdirmek, menşurumuzu(bildirgemizi) hazırlamaq, teşkilatlar arasında organik hemahengi qurmaq ve ferdi faaliyeti artırmaq, üçüncü cebhe olaraq özünü gösterebilmek vb. meselelere temerkuz etmeliyik.

Bugün Azerbaycanın en önemli stratejik meselesi İran rejimin serniguni meselesi olmalıdır. İran islam cumhuriyetinin sernigün olmasını en çx türkler istemelidirler. İran İsalm cumhuriyeti sernigun olmadığı sürece biz heç bir hedefime yetişebilmeyeceyik. isterse istiqlaçı, isterse federalçı, isterse her hanki bir milli isteyimiz olsun bunların gerçekleşmesinin yolu İran islam cumhuriyetinin sernigunisidir. İrandaki rejim getmedeyi sürece biz heç bir hedefimize yetişmeyeceyik. Bu rejim qanun esasının 15.maddesini bele icra etmeyecek. Esası meselemiz bunları dartışmaq

عاریف کسکین-دن گونوموز ایله باغلی دورد اؤنملی یازی

نه زامانا قدر سکوت ائده جه ییک؟

بیزیمله نیه دوشمن‌لیک ائدیرلر؟

مرکزیتچی گوچ‌لر نه قدر دموکرات‌لار؟

هر میللی فعالین بیرینجی وظیفه‌سی ندیر؟

یاشیل حرکاتییلا عینی صفده اولماغیمیز ایمکانسیزلاشدیغی اوچون یئنی صحیفه‌یه کئچملیگیک. دورودوغوموز یئرده آددیم‌لاریمیزی سایماق‌دان وازکئچملیگیک ایندی. بیزیم اوچون  ایرانداکی مسئله‌لر  یاشیل حرکاتینی آشیب. یئنی صحیفه آچیلماق اوزره. ایران رژیمی‌نین اؤمرونون اوزون‌لوغو و قیسا‌لیغی گوندمده. بیزیم اساسی مسئله و سوالیمیز “ ایران رژیمی نه زامان قدر دوام ائده بیلر” سورونسالی/پروبلماتیگی و بو ایستیقامتده” بیز نئیلمه لیگیک” مسئله‌سی اولما‌لی‌دیر.

 

عاریف کسکین-دن گونوموز ایله باغلی اوچ اؤنملی یازی

نه زامانا قدر سکوت ائده جه ییک؟

گونئی آزربایجان میللی حرکاتی‌نین یاشیل حرکاتی  و ایران اژیمی آراسینداکی چاتیشمایا/توققوشمایا  یؤنه‌لیک مؤوقعیی هم سئویندیریجی هم ده نیگران-ائدیجی‌دیر. سئویندیریجی یانی بودور کی، میللی حرکاتیمیز اؤز ایلکه/اوصول و دوغرو دوروشوندا ایصرار ائدیر. بوتون یالتاق‌لیق و حده-قورخولارا بویون ایمیر. اؤز بیلدیگی و ایناندیغی دوغرو یولدا گئدیر. نیگران-ائدیجی طرف بودور کی میللی حرکاتیمیز بو مسئله‌یه تک آلترناتیفلی/سئچنک‌لی یاناشیر.  میللی حرکاتیمیز بو مسئله‌یه “یاشیل حرکاتینا قاتیلیب-قاتیلماما” ایکیلمی ایله باخیر. بو ایکیلمی آشا‌جاق و اؤز حرکات و مانورا قابیلیتینی آرتیرارجاق آلترناتیف‌لرین آختاریشیندا دئییل. بو چرچوه‌ده  نیگران-ائدیجی ایکینجی مسئله ده اودور کی،  میللی حرکاتیمیز یاشیل حرکاتینی جدییه آلمیر. 2009-داکی حالت-ی روحییه ایله مسئله‌یه باخیر. “2009-دا نتیجه آلابیلمدیگی اوچون بوگونده آلابیلمز”  فیکیرلر سسلندیریلیر.

بو باخیش آچی‌سی ایندی خطا‌لی‌دیر. چونکی ایندیکی مرحله‌ده هم ایران ایچین‌دکی شرط‌لر دئییشمیش هم رگیوندا/منطقه‌ده و هم ده دونیادا شرط‌لر فرقل اولموش‌دور.  یاشیل حرکاتی و ایران رژیمی آراسینداکی چکیشمه قیسا سوره‌لی و آسان‌لیقلا حل اولونجاق مسئله اولماق‌دان چیخمیش و رژیمین ایچ ترازلیغینی پوزموش‌دور. مسئله ائله جدی‌دیر کی ایندی هم ایرانین اؤز ایچینده هم ده دونیادا ایسلام جومهوریتی‌نین دئوریلمسی/سرنیگونی‌سی مباحیثه ائدیلیر. حال-حاضیرداکی شرایطده گونئی آذربایجان میللی حرکاتی  “یاشیل حرکاتینا قاتیلیب-قاتیلماما” ایکیلنمینی بیر طرفه آتما‌لی‌دیر. بو مباحیسه‌لر بیزی  ایچین‌دن چیخیلماسی چتین  اولان  بیری مدار-ی بسته(قیسا دؤنگو) ایچینه سوخور. بو مباحیثه‌لر بیزیم اؤز میللی ایستراتژیمیزی گلیشدیرمه‌یه مانع اولار. منه گؤره بو مباحیثه‌لرین  دؤورو بیتیب آرتیق. چونکی  آرتیق بیزیم یاشیل حرکاتییلا عینی صفده اولماغیمیز  ایمکانسیزلاشیب.

یاشیل حرکاتییلا عینی صفده اولماغیمیز ایمکانسیزلاشدیغی اوچون یئنی صحیفه‌یه کئچملیگیک. دورودوغوموز یئرده آددیم‌لاریمیزی سایماق‌دان وازکئچملیگیک ایندی. بیزیم اوچون  ایرانداکی مسئله‌لر  یاشیل حرکاتینی آشیب. یئنی صحیفه آچیلماق اوزره. ایران رژیمی‌نین اؤمرونون اوزون‌لوغو و قیسا‌لیغی گوندمده. بیزیم اساسی مسئله و سوالیمیز “ ایران رژیمی نه زامان قدر دوام ائده بیلر” سورونسالی/پروبلماتیگی و بو ایستیقامتده” بیز نئیلمه لیگیک” مسئله‌سی اولما‌لی‌دیر.

ایندیکی شرایطده بیر-نئچه آددیم ایلرله مه لیگیک. اساسی ایستراتژی‌لریمیزی گلیشدیرمه‌یه باشالامیالیییق. حاضرلیق‌سیز یاخالانماق ایستمیریکسه و آزربایجانداکی حادثه‌لر بیزیم الیمیزدن و کونترولوموزدن چیخماسینی ایستمیریکسه یعنی دؤنم اوچون ایستراتژی‌لریمی گلیشدیرملیگیک.

بیز، 2009-دان بری اؤنه سوردوگوموز “اوچونجو جبهه” مدلینی مباحیثه‌یه آچمالیییق. اوچونجو جبهه‌نین آچیلماسینا    فیکری و عاطیفی/دویغوسال اولا‌راق اؤزوموزو حاضیرلامالیییق.  اوچونجی جبهه موده‌لی‌نین دارتیشیلما زامانی گلیب.  “نه زامانا قدر سوکوت ائلیه جه ییک”، “اوچونجو جبهه‌نین آچیلما زامانی گلیب-چاتیب یا یوخ” و “ اوچونجو جبهه آچیلیرسا نلر اولابی‌لر” و بنزری سول‌لارین جوابلانماسی زامانی گلیب چاتیب‌دیر.

———————————————————————————————-

بیزیمله نیه دوشمن‌لیک ائدیرلر؟

گونئی آذربایجان میللی حرکاتی ایراندا فعالیت ائدن مرکزیتچی بوتون گروپ‌لار، تشکیلات‌لار، شخصیت‌لر و آخیم‌لار طرفین‌دن قبول ائدیلمیر. میللی حرکاتیمیزی نه لیبرال‌لار قبول ائدیر نه ده مارکسیست‌لر. نه ایسلامجی‌لار قبول ائدیر نه لائیک‌لر. نه جومهوریتچی‌لر قبول ائدیر نه شاهچی‌لار. نه حاکیمیت قبول ائدیر نه ده موخالیفت. اونلارا گؤره میللی حرکاتین اصالتی یوخ‌دور. کؤک‌سوز، منحریف، شیشیردیلمیش و سوسیال بازاسی اولمایان مارژینال آخیم‌دیر.  اوسته‌لیک تورکییه و قوزئی آذربایجانین ماشا‌لاری ساییلیرلار. اونلارا گؤره ایران رژیمی  اؤز موخالیفتینی پارچالماق  اوچون میللی حرکاتی یاراتمیش و دستکلمکده‌دیر.

بیزیمله نیه دوشمن‌لیک ائدیرلر؟

میللی حرکاتین منفی  ایماژین طبیعی و نورمال دئییل. بو ایماژین یارانماسیندا چئشیدلی فاکتؤرلرین دخالتی وار. بو منفی ایماژین یارانماسیندا میللی حرکاتیمیزین اؤزونون ده اؤنم‌لی رولو اولدوغونو سؤیلیه بیلریک. چونکی بیزیم مرکزیتچی گوچ‌لره باخیشیمیز هر آزامان آغ-قارا منطیقی ایله اولوب‌دور. “اونلارا نه ائدرسک دئییشمزلر” دئمیشیک. اؤزوموزو اونلاردان ائله آییرمیشیق کی اونلارلا دانیشماغی و موزاکره ائتمه یی  میللی ایلکه‌لرین پوزولماسی اولا‌راق گؤروروک اؤزوموز و اونلارین آراسینا بؤیوک دووار هؤرموشوک. ائله کی ایندی بیزه قارشی بلوک شکیلده قارشی جبهه‌ده دوروب‌لار.

بو مسئله ده بیزیم خطا‌لاریمیز اولسا دا بو ایشین تعیین ائدیجی عاملی بیزلر دئیی‌لیک.  گونئی آذربایجان میللی حرکاتی‌نین قارشیلاشدیغی بو پروبلئم، اصلینده فارس میللیتچی‌لیگی‌نین تورک‌لوگه قارشی آچتیغی ساواشین فرق‌لی شکیلده تظاهرودور. ایرانداکی سیاسی جریان‌لارین ایدولوژیک تمایول‌لری‌نین فرق‌لی‌لیینه باخمایا‌راق هامی‌سی فارس میللیتچی‌لیگی‌نین انتلکتول شرایطینده یئتیشیرلر. فارس میللیتچی‌لیگی‌نین تمل وارساییم‌لارینی بدیهیات کیمین قبول ائدیب اونلاری سورغولاماق احتیاجی حیسس ائتمه‌دن اؤز ایدولوژیک دوروش‌لارینی شکیللندیریرلر.  فارس میللیتچی‌لیگی بوتون فرق‌لی ایدولوژی‌لرین تمل ایسکلتینی تشکیل ائدیر. ایرانین پروبلئمی آچیق شکیلده “ من میللیتچییم” دین گروپ‌لار دئییل. چونکی فارس میللیتچی‌لیگی ایندی اؤرتوک/پنهانی شکیلده اؤز وارلیغیمی سوردورور.

فارس میللیتچی‌لری‌نین بوتون چالیشما‌لاری‌نین آچیق ویا گیزلی هدفی، آذربایجانی  تورکلوک‌دن آیریش‌دیرا‌راق اونو آذری تئوری‌سی چرچوه‌سینده  ایران‌لی‌لیق ایچینده اریتیله‌جک شکیلده دؤنوشتورمک (ایستیحاله) و اهلی‌لش‌دیرمک  اولموش‌دور.  فارس میللیتچی‌لیگی یوز ایله یاخین‌دیر دؤولتین بوتون کولتورل، سیاسی، ایقتیصادی، ایداری، حربی و دیپلوماتیک ایمکان‌لارینی آذربایجانی دؤنوشدورمه ایستیقامتینده سفربر ائتمیشدیر. نئجه کی  ایرانین بوتون انتئلکتول ایمکان‌لاری بو چرچئوه شکیللنمیش‌دیر.

گونئی آذربایجان میللی حرکاتی ایران تاریخینده ایلک اولا‌راق  بوتون بو چالیشما‌لارا قارشی چیخا‌راق  و  اونلارین بدیهیات اولا‌راق گؤسترمه‌یه چالیشدیق‌لاری آرگومان‌لاری سورقولامایا باشلامیش‌دیر.  آذربایجان‌لی‌لارین  تورک میللتی‌نین بیر پارچاسی اولدوغونو و آذربایجانین اؤزونه مخصوص دیلی، کولتورو و عنعنه‌سی اولدوغونو دیله گتیرمیش‌دیر. بو ایدعا‌لار ایرانین انتلئکتول فضاسیندا خیانتله اتهاملان‌دیریلا‌جاق قدر یابانجی دوشونجه‌لردیر. اونلار “بو فیکیرلر هاردان چیخدی؟” دئییرلر. فارس و ایران مفهوم‌لاری اونلارین ذهنینده ائله اینیلشیب کی او داشلامیش اؤن یارغیلاری/پیش داوری‌لری  سین‌دیرماق ایسته‌ین هر ادعا تهلیکه‌لی‌دیر، خیانت‌دیر و بیگانه‌لرین کومپلوسودور/توطئه‌سی‌دیر . حالبو کی، چاغداش ایران تاریخینی اوخویان‌لار بیلیر کی اصلینده فارس میللیتچی‌لیگی یابانجی‌لارین پروژه‌سی‌دیر. اینگیلتره ، آمریکا، یهودی سرمایه‌سی و عمومیتله قربین آکادمیک و سیاسی فعالیتی‌نین محصولودور.

مرکزیتچی گوچ‌لر نه قدر دموکرات‌لار؟

بیزه قارشی سرگی‌لنن منفی دوروشون آلتیندا اؤرتوک/پنهانی فارس میللیتچی‌لیگی یاتیر. مرکزیتچی گوچ‌لرین بو تفککوردن اوزاقلاشماسی اونلارین دوشونجه‌لری‌نین دموکراتیکلشمه‌سی و لیبراللشمسیله مومکون اولا‌جاق‌دیر. اونلار دموکراسینی درونیلشتیرمیی باشارارلارسا  بو پروبلم‌دن اوزاق‌لاشا بیلرلر. دموکراتیک رژیم‌لرده دینی، مذهبی، اتنیک، جینسیت، سینفی و بنزری  بوتون فرق‌لی‌لیک‌لر قانون طرفین‌دن تأمینات آلتینا آلینیر. بوگون کاناداد داخیل بیر چوخ باتی‌لی اؤلکه‌لرده رژیم‌لر اؤزلرینی ائتنیک کیم‌لیک‌لردن آریندیریلار/تمیزلییر. دؤولت‌لر دین، مذهب و جینسیت وب. مسئله لرده طرف‌سیز اولدوغو کیمین ائتنیسیته و کولتورل کیم‌لیک‌لر  مسئله‌لرینده  ده طرف‌سیز اولما‌لی‌دیر. “ایران فقط فارس‌لارین‌دیر” سؤزونو هچ بیر تاریخی سندله ایضاح ائتمک مومکون اولمادیغی کیمین بو دوشونجه نی هئچ بیر دموکراتیک ایلکه ایله ده آچیقلاماق مومکون دئییل. “سن تورک دئییلسن آذری سن” سؤزو هچ بیر دموکراتیک پرنسیپله اویوشماز. دئموکراتیک رژیم‌لر آسیمیلاسیونجو رژیم‌لر دئییل‌لر، تام ترسینه آسیمیلاسیونو انگلله‌ین رژیم‌لردیرلر. اگر بوگون ایراندا 35 میلیونا یاخین اینسان‌لار اؤزلرینی تورک اولا‌راق آدلاندیریرلارسا اونلار تورک‌دورلر. اونلارا دؤولت‌لر “سن تورک دئییلسن آذری سن” دییه بیلمز. بو تور ایستک‌لر دموکراتیک پرنسیپ‌لره مغاییر اولدوغو کیمین اینسان حاق‌لاری‌نین دا چییننمه‌سی دئمک‌دیر.  آذری تئوری‌سی ایثاباتلانماسی زور و ایمکان‌سیز اولان تاریخی اویدورما اولدوغونو بیلیریک.  بو تاریخی اویدورمانین دوغرو اولدوغونو دا قبول ادئرسک بیزیم طلب‌لریمیز و ایستک‌لریمیز ده هئچ بیر تأثیر قویماز.  توتالیم کی، بیز کئچمیشده احمد  کسری‌نین ادعا ائتدیگیمیز شکیلده آذری اولموشوق. بو تاریخی ادعا بوگون هچ بیر معنا/آنلام ایفاده ائتمیر. چونکی اساس و میار اولان منیم بوگونوم‌دور. من ایندی اؤزومو تورک اولا‌راق بیلیرم و  تورکچه دانیشیرام. ایران آدلانان جوغرافیایا هم ایسلام دینی هم شیعه‌لیک چوخ سونرا گلیب. اوندا هم ایسلامی هم شیعه‌لیگی یاساقلاماق لازیم‌دیر. “ایسلامی بوراخیب اسکی دینیمیزه دؤنمه‌میز لازیم‌دیر” دئمک گرکیر. چاغداش تاریخیمیزده بون‌لاری دئدینیز و آنتی ایسلام سیاستینیز تئوکراتیک/توتالیتر رژیمین اورتایا چیخماسییلا نتیجه‌لندی. آنجاق ایندی اینسان‌لارین دین و مذهبلریله ایشینیز یوخ. ان آزی بو مسئله ده راسیونل(عقلانی) و دموکراتیک باخیشا یئتیشدیگینیز مثبت دوروم‌دور. بوگونکو چاغداش دموکراسی‌لردن تجروبه ائتدیگیمیز کیمین  تاریخی هچ بیر ایدعایلا  دموکرتایک حاق‌لاری باستیرماق اولماز. تاریخ فاکتؤرو اینسان حاق‌لارینی تعطیل ائتمز. مرکزیتچی‌لر هم تاریخیمیزی تحریف ائدیرلر و  تحریف ائتدیک‌لری یالان تاریخ آنلاییشینا دایانا‌راق طبیعی حاق‌لاریمیزی الیمیزدن آلیرلار.

ایراندا 35 میلیونا یاخین تورک یاشاییر. بو اینسان‌لار اوچون پروژه و برنامه‌نیز ندیر؟. اونلارین دیلینی، تاریخینی و کولتورلرینی نه زامانا قدر اینکار ائدجکسینیز؟ . 35 میلیون اینسانین نیه اؤز دیل‌لرینده مدره‌سه‌سی یوخ‌دور؟ نیه قزته، تو و رادیوسو یوخ‌دور؟. بو سوال‌لار و طلب‌لر هله مینیمال ایستک‌لری‌دیر. تورک‌لرین مینیمال ایستک‌لرینی قبول ائتمه‌ین اؤزونو نجه دموکرات حساب ائدبی‌لر کی؟.

مرکزیتچی گوچ‌لرین دموکراسینی یاریمچی‌لیق اؤیرندیک‌لرینه دایر باشقا بیر اؤرنک داها وئریم. دموکراتیک اؤلکه‌لرده دینی، مذهبی، جینسی،صینفی وب. اولغولار اطرافیندا هم سیاسی هم مدنی پلاندا تشکیلاتلانماق سربست‌دیر. اینسان‌لار اؤز دیل، تاریخ و مدنیت‌لرینی قوروماق اوچون تشکیلاتلانما حاق‌لاری واردیر. دؤولتین ان اؤنم‌لی گؤروی بو تشکیلات‌لارین امنیتینی تامین اتمک‌دیر. گونئی آذربایجان میللی حرکاتی،  ایران ایچین‌دکی یاشایان آذربایجان تورک‌لری‌نین سیاسی آخیم‌لاری‌نین بیری‌سی‌دیر. بو حرکت بوگون ده وار اولدوغو کیمین ایران ایسلام جومهوریتی دئوریلسه ده یئنه ده وار اولا‌جاق‌دیر. بو حرکتین ایستک و طلب‌لرینی قبول ائتمه‌یه بیلرسینیز، آنجاق اونو یاساقلاماق، یوخ ائتمک و سیاسی خریطه‌دن سیلیب آتمایا حاقینیز یوخ‌دور. اونو یوخ ائتمک اوچون بو قدر اخلاق دیشی یالان، ایفتیرا، شانتاژ و پسیخولوژی اوپراسیون‌لارا تشببوس ائتمک فاشیزان داوارنیش‌دان باشقا بیر شئی دئییل. بو تور گیریشیم‌لرین دموکراسی و اینسان حاقلارییلا اویوشمایاجاغی آشیکاردیر. گونئی آذربایجان میللی حرکاتی‌نین سیاسی قدرینی فقط آذربایجان‌لی‌لار تعیین ائدبی‌لر. مرکزیتچی‌لر دموکراسی‌نین فقط شیرین طرفی اولدوغونو دوشونورلر. آنجاق دموکراسی‌نین چوخ آجی طرف‌لری ده وار. ایسته مه دیگینیز و به ین مه دیگینیز تشکیلات‌لار حاکیمیته گلر و ایللرجه گئتمه‌یه ده بیلرلر. دموکراسی نتیجه‌سی بل‌لی اولمایان آنجاق قورا‌لی بل‌لی اولان بیر اویون‌دور.  اؤلچو و اساس میللتین ایراده‌سی ایسه و او دا دموکراتیک سئچیم‌لرله تظاهر ائدیرسه و بو قورا‌لی هامیمیز قبول ائدیریک سه، اوندا دموکراتیک اولقونلوغا/بولوغا چاتمیشیق دئمک‌دیر. قرب دموکراسی‌سی‌نین اساس چیخیش  تلوراسن اولدوغو بیلینیر.  باتی‌لی‌لار دین ساواش‌لارینی انگللمک یول‌لارینی آختاریرکن تلورانس، لیبرالیزیم، دموکراسی  و اینسان حاق‌لاری مفهوم‌لارینا  گلیب چاتیب‌لار. باتی دموکراسینی دینی، کولتورل، ائتنیک و مذهبی فرق‌لی‌لیک‌لری تأمینات آلتینا آلماق اوچون کشف ائدیب‌دیر.  بیز ده باتی‌دان اؤیرنملیگیک.

مرکزیتچی گوچ‌لر اؤزلرینی دموکراسی حواری‌سی و بیزی ده انگل اولا‌راق گؤستریرلر. آنجاق بیلمه‌لی‌دیرلر کی اونلارا دموکراسینی بیز اؤیرتتیگیمیز اوچون دموکراسی‌نین نه اولدوغونو اونلاردان دا یاخشی بیلیریک. بیز اونلارا “فارس میللیتچی سؤیلمی ایله دموکراسی اولماز” دئییریک. ایراندا ایستیبدادی یوخ ائتمک ایسته ییرکسه گلین اونو اورتایا چیخاران بوتون دوشونجه، ایدولوژی و قوروم/قورولوش‌لاری ییخاق. ایستیبدادی اورتن/تولید ائدن و اونو بسله‌ین عامل‌لر اولدوغو سوره‌جه ایستیبداد یئنه گله‌جک. فرق‌لی گئییم، رنگ، دیل و گفتمانلا/سؤیلمله  گله‌جک. مرکزیتچی‌لر یاپیسال/ساختاری دئییشیم ایستمیر‌لر. اونلار  ایستیبدادی/دیکتاتورلوغو اورتایا چیخاران سوسیال، کولتورل، ایقتیصادی و سیاسی یاپیلارین/ساختارلارین دئییشمه‌سینی ایستمیرلر. بیزیم اساس دردیمیز و مسئله‌میز بودور.

“هر بیر میللی فعال بیر میسیونر” ایستراتژی‌سی

مرکزیتچی‌لر حاق‌سیز اولدوق‌لاری حالدا حاق‌لی گؤرسنیر‌لر. چونکی هر زامان اولدوغو کیمین بوگون ده دونیانین بؤیوک گوچ‌لر اونلارین آرخاسیندا‌دیر. اونلارین الینده چوخ چشیدلی تبلیغات و تأثیر قویما ایمکان‌لاری وار. اونلارین بیزیم علیه یمیزده یایدیق‌لاری ایفتیرا‌لار زامان ایچینده بیزه ضرر وئرمه‌یه باشلایاجاق. بو ایفتیرا‌لارین بیزه ضرری چوخ بؤیوک اولابی‌لر. دونیا ایچتیمایتی ایله علاقه‌لریمیزی زدلیبی‌لر. بین الخالق تشکیلات‌لارلا موناسبتیمیزی منفی لشدیربیلر. دونیانین بؤیوک گوچ‌لرینی بیزیم دوشمنیمیزه چئویربی‌لر. آذربایجان-تورک میللتیله اولان موناسبتیمیزه زیان وئره بیلر.

بیز ایفتیرا‌لاری‌نین قاباغینی ایندی‌دن آلابیلمزسک چوخ چتین‌لیک‌لرله اوزلشجه ییک. بو ایفتیرا‌لارلا بیرلیکده ساواشمالیییق. هر کس اؤز ایمکان دایره‌سینده معاریفلندیرمه ایشی ایله مشقول اولما‌لی‌دیر. حقیقت‌لری هم میللتیمیزه هم دونیایا آنلاتمالیییق. دونیایا حقیقتی آنلاتماق اوچون تلویزیونا چیخماق لازیم دئییل. ایش یئرین‌دکی اینسان‌لارا، دوست‌لارمیزا، قوهوم–قرابا‌لاریمیزا و کیمینله دانیشابیلیرکسه دانیشمالیییق. ایندی “میسیونر” اولما زامان‌دیر. آذربایجان-تورک میللتی‌نین “میسیونرلری” اولا‌راق اؤز فیکیر و ایستک‌لریمیزی دونیایا چاتدیرمالیییق.

———————————————————————————————–

هر میللی فعالین بیرینجی وظیفه‌سی ندیر؟

گونئی آذربایجاندا گرچک سیاسی گوچ کیم‌دیر؟ گونئی آذربایجان میللی حرکاتی گونئی آذربایجان سیاسی حیاتینا  حاکم سیاسی حرکت اولا‌راق ادعا ائدبیلریکمی؟. ایران ایچین‌دکی آذربایجان تورک‌لری‌نین سیاسی داورانیش/رفتارلاریندا اؤز میللی کیم‌لیک و هوویت‌لری نه قدر تأثیر قویور؟. یاشیل حرکاتی و ایران رژیمی چاتیشماسی/توققوشماسیندا سس‌سیز قالان آذربایجانین بو سیاسی رفتارینی اونون میللی بیلینچ/شعورو اساسیندا آنالیز ائتمه‌یه نه قدر حاقیمیز واردیر؟ بو آنالیزلری هانسی اجتیماعی، سیاسی و ایقتیصادی فاکت‌لارا  دایان‌دیریریق؟ ایران ایچین‌دکی آذربایجان تورک‌لری ایران سیاسی حیاتینداکی اصلی و اساسی تضادی/چلیشکینی نه اولا‌راق گؤرورلر؟ اونلارین گؤزونده  میللی مسئله اساسی مسئله دیرمی؟ میللی مسئله اونلارین اساسی مسئله‌سی اولدوغونو هاردان بیلیریک؟ آذربایجان تورک‌لری‌نین میللی شعورو “فارس میللیتچی‌لیگی اولما‌دان ایراندا دموکراسی اولماز” دیه‌جک قدر یوکسلیب می؟ نیه دایانا‌راق ادعا ائدیریک کی آذربایجانین بیرینجی مسئله‌سی اونون میللی مسئله‌سی‌دیر و ایقتیصادی، سوسیال و سیاسی مسئله‌لری ایکینجی درجه‌لی اولا‌راق گؤرور؟ باشقا بیر سؤزله، گونئی آذربایجاندا یاشایان تورک‌لری نه قدر تانییریق؟ اوغروندا موباریزه ائله دیگیمیز آذربایجان تورک‌لری حاقیندا قاپساییجی تحلیل/آنالیزمیز وارمی؟.

یوخاریداکی سوال‌لار سیزه شاشیردیجی گلبی‌لر. آنجاق او سوال‌لارا  جواب وئرمه‌ین سیاسی حرکتین نتیجه آلماسی او قدر ده آسان دئییل. بیز نتیجه آلماق ایستییریکسه اؤز میللیته‌میزی یاخشی تانیمالیییق. میللی حرکاتیمیزین گوجونو، ایمکان‌لارینی و سینیرلیق‌لی‌لارینی (محدودیت) یاخشی بیلمه لیگیک. آذربایجانین شهر و کندلرینده نه قدر نفوذوموز اولدوغونو دوغرو اؤلچمه لیگیک. هانسی اجتیماعی/سوسیال صینیف‌لارین بیزیمله اولدوغونو دوغرو تشخیص ائتمه لیگیک. آذربایجانین اؤز میللی کیم‌لیک و هوویتی یولوندا نه قدر فداکارلیک ائلمه قاپاسیته/ظرفیتی اولدوغونو اوبجکتیف اولا‌راق دیرلندیرمه لیگیک. آذربایجان-تورک میللتی‌نین بیزدن نه گؤزلدیگینی و اونلارا نه وئرمه‌میز گرکدیگینی دقتله آراشدیرمالیییق.

یوخاریدا بلیرتدیگیم  مسئله‌لری نه قدر دقته آلیریق؟. دوغروسونو سؤیلمک گرکیرسه دقته آلمیریق. “ بابام  دئدی کؤر دئدی هر گلنه وور دئدی” منطیقیله موباریزه اولماز. میللتینی تانیمایان سیاسی حرکت- نه قدر نیتی یاخشی اولارسا دا  اولسون- اؤز میللتینی فلاکته آپاریب چیخاردار.  گلینن نوقطه‌ده اؤز میللتیمیزی هر طرف‌لی تانیمایا احتیاجیمیز وار. بعضی‌لرمیز “ بیز تانییریق” دئیه بیلرلر، آنجاق،  اونلارا دا دئمه‌لییم کی تاسوفله تانیمیریق. بیزیم هله ده گونئی آذربایجانین ایقتیصادی ایمکان و محدودیت‌لری حاقیندا سامبال‌لی و ال ایله توتولور تحلیلیمیز یوخ‌دور. بیزیم هله ده اؤز ایچیمیزدکی مذهبی آزلیق‌لاریمیز(اهل-ی حق و سنی‌لر) حاقیندا نه ایستاتیستیک(آماری)فعالیتیمیز وار نه ده اونلارلا نئجه رفتار ادجییمیز حاقیندا دموکراتیک  برنامه‌میز وار. تاسوفله بو لیستنی سون‌سوزا قدر اوزاتماق مومکون‌دور .

دئیه بیلرسینیز کی بو ایشلر متخصص‌لرین ساحه‌سی اولدوغو اوچون بون‌لار آراشدیرماجی‌لارین گؤروی‌دیر. اون دا من ده سوروشارام کی بس سیاستچی‌لر نه ایشه یارارلار؟ بیزیم سیاسی تشکیلات‌لاریمیزین ایشی ندیر؟. منه گؤره گونئی آذربایجان میللی حرکاتینداکی تشکیلات‌لار اؤز گؤرو‌لرینی یئرینه گتیرمیرلر.  بوتون بو مسئله‌لری  ایشیقلان‌دیرماق اوچون کولئکتیف(جمعی) چالیشمایا احتیاج واردیر.  کولئکتیف فعالیت‌لر ده تشکیلات‌لارین گؤروی‌دیر.

گونئی آذربایجان میللی حرکاتی نتیجه آلماق ایستییرسه اؤز میللتینی و او میللتین ایچین‌دکی  نفوذ و محدودیت‌لرینی  تانیما‌لی‌دیر. اوسته‌لیک هر زاماندا گؤزلری ده او اینسان‌لارین اوستونده اولما‌لی‌دیر. اونلارین درد، سئوینچ، اومود، آرزو و قورخولارینی یاخشی بیلمه‌لیدیر . بیز اؤز میللتیمیزی گؤزلمله ملیگیک، موشاهیده آلتیندا توتمالیییق.  بیزیم گؤزلمیمیز پولیس و گوونلیکچی گؤزلمین‌دن فرق‌لی اولما‌لی و آنالیزجی گؤزویله باخمالیییق.  بیزیم گؤزلمیمیزین نسنه‌سی (مفعول-ی شناسایی‌سی) میللتیمیزین  کولئکتیف تمایول‌لری، آرزولاری، قورخولاری و گله‌جک اوچون دوشونجه‌لری اولما‌لی‌دیر. بیز اؤز میللتیمیزین فارس میللیتچیلیگین‌دن، ایرانچیلیقدان، مرکزیتچی گوچ‌لردن و مرکزیتچی سیاسی آخیم‌لاردان نه اندازه‌ ده  قوپوب-قوپمادیغینی بیلمه لیگیک و بو مسئله نی ده هر زامان گؤزلم آلتینا آلمالیییق.

بو ایشلر تشکیلاتلارین وظیفه‌سی اولدوغو حالدا اونلارین بو ایستیقامتده فعالیت ائتمه نیت‌لری یوخ‌دور. گؤرولدوگو کیمین مسولیت فردلرین اوستونه دوشور. بو ایش اوچون میللی فعال‌لار اؤزلرینی یئتیشدیرمه‌لی‌دیرلر. سیاست، سوسیولوژی، ایقتیصاد، پسیخولوژی (روانشناسی) و بین الخالق علاقه‌لر حاقیندا چیخان کیتاب و مقاله‌لری اوخوماق گرکیر. زاماینیمیز آزدیر. “هر کس اؤزونون مسئولودور” ایلک/پرنسیپیله  عمل ائده‌رک آراشدیرما و اوخوما فعالیتیمیزی باشلامالیییق. کیتاب، مقاله و کیچیک یازی اولاسا ده بله اوخوماغین  اؤزو ده بیر موباریزه اولدوغونا اینانمالیییق.  آراش‌دیرماق اؤزو ده موبریزه‌نین اؤنم‌لی پارچاسی‌دیر. بو ایستیقامتده هر کس اؤزونو یئتیش‌دیرمکله مسئول اولدوغونون بیلینجینده  اولما‌لی‌دیر. بیز اؤز تئوریک بیلگیمیزی ایلرلتمه لیگیک و بونونلا برابر اؤز میللی ساحه‌میز (گونئی آذربایجان) حاقیندا دا چوخ یؤن‌لو و اوبجئکتیف بیلگی و معلومات‌لارا صاحب اولمالیییق.  بیزیم میللی حرکاتیمیزدا ضیا‌لی یوخ‌دور دئییلر. ضیا‌لی گؤی‌دن زنبیلله دوشومور کی. ضیا‌لی‌لار گئجه-گوندوز اوخویا‌راق یئتیشیرلر. اینسان‌لارین چوخو اؤز حیاتلارییلا مشغول اولارکن اونلار اوخویورلار.  او قدر اوخویور و دوشونورلر کی اونلارین دا “روح‌لاری ترله ییر”.

 

ایران رژیمی اوچوروما دوغرو گئدرکن  گونئی آذربایجان دا یاواش یاواش عصیانا حاضیرلاشیر. بیز اؤزموزو حاضیرلاساق دا حاضیرلاماساق دا  آذربایجان عصیان ائده‌جک. آذربایجانین عصیانی بیزیم ایستک و ایراده‌میزدن موستقیل اولا‌راق گرچک‌لشه‌جک. آذربایجان بیزی گؤزلمه‌یه‌جک.  گونئی آذربایجان عصیان ائتدیگی زامان اونو میللی حرکاتیمیز رهبرلیک ائتمه‌لی و ائدبیلمه‌لی‌دیر.

اونا گؤره گونئی آذربایجانی  تانیمالیییق. اونو درینلمه‌سینه اؤیرنمه لیگیک. تمایول‌لرینی بیلمه لیگیک. اونا گؤره سؤزومو ینه ده تکرارلاییرام: هر بیر گونئی آذربایجان میللی فعا‌لی اؤزونو سیاسی متخصص کیمین یئتیشدیرمه‌لی. بو “مومکون دئییل” دئمه یین. مومکون‌دور. ائتدیگیمیز هر تور تنبل‌لیک و ضعییف‌لیک میللتیمیزین ضررینه اولدوغونون بیلینجینده اولمالیییق. تنبل‌لیگی بوراخما‌لی و یولا قویولمالیییق. آتا‌لاریمیز  “گؤز قورخاق‌دیر  آیاق ایسه  ایگید ” دئییب‌لر.

یازیلار عاریف کسکین-ین فیس بوک صحیفه سیندن آلینمیش و اؤیرنجی سیته سی امکداشلاری طرفیندن کؤچورولموشدور.

عاریف کسکین: ايران اوچون شيمالي آذربايجانين باشي نين هميشه دردده اولماسي لازيمدير

– عاريف بي، ايرانين آذربايجان-ائرمنيستان موناسيبتلري نين حلل ائديلمه سينده واسيطه چيليک نيتيله چيخيش ائتمه سينه نئجه باخيرسينيز؟ بو نيتين نتيجه سي اولا بيلرمي؟

– ايران بوندان اؤنجه ده واسيطه چيليک جهدلرينده اولموش و بو جهدي آذربايجانين تورپاق ايتيرمه سينه سبب اولموشدور. ايران واسيطه چيليکده هئچ واخت صميمي اولماييب. فيکريمجه، آذربايجان دؤولتي ده بونا موثبت باخماماليدير. بو چوخ اؤنملي مسئله دير. آذربايجان حؤکومتي ايرانين طرفسيز اولدوغونا اينانمير. چونکي قاراباغ پروبلئمي مسئله سينده ايران هميشه ائرمنيستاني حيمايه ائديب. ايران بو موناقيشه نين آذربايجانين خئيرينه حلل اولونماسيني ايسته مير و بونا گؤره ده ايرانين واسيطه چيليگي آذربايجانين خئيرينه اولماز. بيلديگينيز کيمي، ايراندا 30 ميليون آذربايجانلي وار. ايران آذربايجان حؤکومتي نين ايقتيصادي، سياسي و مدنيت باخيميندان گوجلو اولماسي دوروموندا جنوبي آذربايجانين دا «جاذيبه مرکزي» اولاجاغيني بيلير. اونا گؤره ايران اوچون شيمالي آذربايجانين باشي نين هميشه دردده اولماسي لازيمدير.

قاراباغ موناقيشه سي آذربايجانين ميللي کيمليگي نين تاماملانماسيني انگلله يير. اينسانلارين شعور آلتيندا ضعيف اولدوقلاري فيکري اؤزونه يئر ائدير، اؤلکه نين ايميجي دونيادا منفي لشديريلير. ايران دا بو عاميلدن جيدي شکيلده فايدالانير. بونونلا ياناشي، ايرانين دونياداکي يهودي دياسپورونا قارشي ائرمني لوببيسينه احتيياجي وار. بونا گؤره ده ائرمني لوببيسي نين دسته گيني آلماق و ائرمنيستاني مودافيعه  ائتمکله، هم ده، تورکييه-آذربايجان موناسيبتلري نين ضعيفله مه سيني ايسته يير. بو نيت صاحيبي نين واسيطه چيليگي نين آذربايجانا موثبت نتيجه وئرميه جگي آچيقدير.

بو گون ائرمنيستان قاراباغي الينده توتا بيليرسه، بونون ان اؤنملي سببلريندن بيري روسيياديرسا، ديگري ايراندير. هر ايکي دؤولت ائرمنيستانين بوتون تهلوکه سيزليک پروبلئملري نين حلل اولونماسيندا آکتيو ايشتيراک ائدير. ايران قاراباغ پروبلئمينده آذربايجانين مؤوقعييني مودافيعه  ائتسيدي، وضعيت باشقا جور اولاجاقدي.

– بس، ب.م.ت-نين ايرانا تطبیق ائتديگي سانکسييالار(تحریملر) بو اؤلکه نين داخيلي سيياستينه نئجه تاثير ائده بيلر؟

– بو گونه قدر ب.م.ت-نين تهلوکه سيزليک شوراسي طرفيندن ايران علئيهينه 5 قرار چيخاريليب کي، بونلاردان 4-او سانکسييادير. سون قراردان اؤنجه کيلر او قدر تاثيرلي اولماسا دا، سونونجو چوخ تاثيرليدير. بونا بيرينجي سبب کئچن ايل اييول آييندا ايراندا پرئزيدئنت سئچکيلري وار ايدي. نتيجه ده احمدي نژاد سئچيلدي، سئچکيلره اعتيراض ائدنلر ايسه اؤلدورولدو. دؤولت ايچي موناقيشه درينلشدي و بونون اؤلکه نين نووه ديپلوماتيياسينا دا تاثيري اولدو. اينسانلار بير-بيريني اؤلدوره جک قدر بير-بيرينه دوشمن کسيلدي. خوصوصن، ياشيل حرکاتچيلار احمدي نژادين اؤلکه ني اوچوروما آپارديغيني دوشونورلر. وطنداشلار ايرانا تطبیق ائديلن سانکسييالاردا محض پرئزيدئنتين گوناهکار اولدوغونو دئيير.

بيلديگينيز کيمي، ايرانا تطبیق ائديلن سانکسييالار اؤلکه نين نووه چاليشمالاري ايله باغليدير. ايندييه قدر بو سببي آشان سانکسييا اولماميشدي. بو سانکسييالار احمدي نژادا قارشي موحاريبه  احتيماليني داها چوخ آرتيردي. احمدي نژادين يانليش ايقتيصادي سيياستي ايراندا اينفلياسييانين يوکسه ليشينه سبب اولدو. بير چوخ ايش يئرلري نين باغلانماق، بير چوخ صنايع اوبيئکتلري نين، بانکلارين ايفلاس حددينده اولدوغو ايديعا ائديلير. بو سانکسييا ايله پسيخولوژي اولاراق دا ايرانا خاريجي ياتيريمين آزالماسينا سبب اولدو. بير چوخ اؤلکه لر ياتيريمدان قورخماغا باشلاديلار. خاريجي سيياستده ده ايرانين ايشي چتينلشدي. نووه مسئله سينده آوروپا آمئريکايا ياخينلاشدي. روسييا، خوصوصيله ده مئدوئديئو ايرانا سرت موناسيبت گؤستردي و ايرانين شانقهاي ايش بيرليگينه گيرمه سينه مانع اولدو.

چينين و عرب دؤولتلري نين ده ايرانا يؤنه ليک ديلي سرتلشدي. حتّی عرب اؤلکه لرينده آمئريکايا «ايراني نييه وورمورسونوز »  دئيه جک بير ايفاده وار. عرب دؤولتلري نين ايراني وورماق اوچون هاوا ساحه سيني وئرمه سي حاقيندا شاييعه لر بئله گزير. و عرب اؤلکه لري بو ايديعالاري اينکار ائتمير. بوتون بونلار ايرانين خاريجي سيياستده تک قالديغيني گؤسترير. بوتون بو منفي وضعيتين احمدي نژادين يانليش خاريجي سيياستي نين نتيجه سي اولدوغونو دئييرلر. احمدي نژادين ياراتديغي ايميجله ايران، عرب دؤولتلري اوچون دوشمن اولاراق ايسرايیلدن اؤنده گلير. بوتون بونلار اؤلکه داخيلينده اينسانلارين حؤکومته اعتيراضيني دورمادان آرتيرماقدادير. آمئريکا و ايسرايلين ايرانلا موحاريبه سي احتيمالي دا تئز-تئز سسله نير کي، بو دا ايرانين ايقتيصادي حياتينا منفي تاثير ائدير.

– ايران-آمئريکا موحاريبه سي مومکوندورمو؟ مومکوندورسه، نه زامان؟

– بير چوخ اينسانين بئله بير فيکري وار کي، آمئريکا ايرانا موداخيله ائده بيلمز. من بو فيکيرله راضي دئييلم. طبيعي کي، بو موحاريبه نين شکلي، اؤلچوسو موذاکيره مؤوضوعسو اولا بيلر. آما موحاريبه نين اولماسي ايمکان داخيلينده دير. نييه؟ باخين، آمئريکا ايرانين نووه سيلاحي الده ائتمه سيني قبول ائتمير. چونکي نووه سيلاحينا ماليک ايرانين آمئريکانين رئگيونداکي(بؤلگه ده کی) ماراقلارينا منفي تاثير ائتمه ايمکاني وار. بوندان باشقا، بؤلگه ده نووه سيلاحي ياريشي باشلايار کي، بو دا آمئريکانين، عوموميتله قربين قورخولو رؤياسينا چئوريلر. چونکي بو بؤلگه ده جيدي ايسلامچيليق، راديکاليزمين کؤکلري و مونبيت شرايیط وار. بو گون آمئريکا رئگيونا چوخ جيدي شکيلده گيرمک ايسته يير.

آمئريکا هم ياخين شرقه، هم قافقازا و مرکزي آسييايا، هم ده افقانيستانا و عيراقا گيريب. ايرانين وارليغي بو گيريشلره منفي تاثير ائدير. فيکريمجه، ايران-آمئريکا موناسيبتلري ياخشي اولسا، روسييانين قافقاز و مرکزي آسييادا تاثير دایيره سي آزالار. بونا گؤره ده، آمئريکانين روسييانين تاثيريني آزالتماق ايسته گي نين يولو ايراندان کئچير.

عوموميتله، آمئريکا-ايران موناسيبتلري حلل اولونما دؤنمينه گيريب. 30 ايل سورن مودئل بو گون داوام ائده بيلمير. سببلر نووه سيلاحي چاليشمالاري، رئگيونا گيرمک ايسته گي، ايرانين بونا مانع اولماسيدير. بو موناسيبتلر يا ائله، يا دا بئله نتيجلنمه ليدير. آمئريکاليلار بونو هر هانسي بير شکيلده نتيجلنديرمک ايسته يير. دانيشيق يولو ايله بو موناسيبت ياخشيلاشماسا، موحاريبه قاچيلماز اولاجاق. بو ايکي دؤولت آراسيندا دانيشيق، موذاکيره آپارماق احتيمالي دا وار. ايران پرئزيدئنتي احمدي نژاد «اوباما ايله گؤروشه بيلرم»، اوباما ايسه «گؤروشرم، آما بير نئچه شرطيم اولاجاق» دئميشدي. هر ايکيسي موذاکيره يه آچيقدير. آرالاريندا بيزي تعجوبلنديرجک شئي موذاکيره لرين باشلانماسي اولا بيلر. بوگونکو شرطلر داوام ائدرسه، موحاريبه  احتيمالي وار.

– رئگيون دؤولتي اولاراق، آذربايجان آمئريکا و ايران آراسيندا قالارسا، هانسي اؤلکه ني دستکله مه ليدير؟

– منجه، ايراندا موحاريبه  اولسا، آذربايجان رئگيونون ان گوجلو اؤلکه سي حالينا گله جک. سبب جنوبداکي آذربايجانليلاردير. آنجاق فيکريمجه، آذربايجان بو موناقيشه نين هر هانسي بير طرفي اولماق ايسته ميه جک و اورتا مؤوقع سئچه جک. بو بير طرفدن آذربايجانين خئيرينه اولا بيلر، ديگر طرفدن ايسه الينه دوشموش تاريخي فورصتي قاچيرميش اولار. مثلن، قاراباغ مسئله سينده آمئريکادان نسه ايسته يه بيلر. يعني قاراباغ مسئله سينده بير شئي آلمادان و بو موناسيبتلرين نتيجه سي بللي اولمادان طرف توتماسي آذربايجانين خئيرينه اولماز. آما ايستر-ايسته مز، آذربايجانين آياغي ايشين ايچينه چکيله جک. اونا گؤره، منجه، آذربايجان فعال طرفسيزليک دئيه بيله جگيم سيياست ايزله مه لي، اؤز ماراقلاريني ماکسيموم شکيلده ديقته آلاراق حرکت ائتمه ليدير. ديگر طرفدن ده، جنوبداکي آذربايجانليلارين اوزرينده کي  نوفوذونو قورومالي، اونلاري يانيندا توتا بيله جگي سيياست اورتايا قويماليدير.

– ايران-تورکييه موناسيبتلري نين گله جگيني نئجه گؤرورسونوز؟

– تورکييه و ايران جوغرافي مؤوقعی، تاريخي، گئو-سيياسي، اهاليسي نين سايي و مدنيت کيمليگي اعتيباريله بؤلگه نين ان اؤنملي اؤلکه لريدير. هر ايکي اؤلکه نين ده ياخشي قونشولوق موناسيبتلرينه احتيياجي وار. بؤيوکلوکلري هر ايکي طرفه گئنيش بير جوغرافي مکاندا ايش بيرليگي ايمکاني و احتيياجي وئرير. ايران تورکييه اوچون اورتا آسييايا اوزانان نقليات يوللاري ايمکانيني تأمين ائدرکن تورکييه ايران اوچون آوروپايا آچيلان بير قاپي رولوندادير. تورکييه ايرانلا موناسيبتلري ياخشيلاشديرماق ايسته يير. بوندا هم ايستکلي، هم صميمي، هم ده جيديدير. تورکييه ايرانلا موناسيبتي نين ياخشي اولماسيني ايقتيصادي، سياسي و رئگيونال آنلامدا خئيرينه اولدوغونو دوشونور. بونا گؤره بو موناسيبتلري باجارا بيلديگي قدر ياخشيلاشديرماق ايسته يير. آنجاق بونو نه قدر باجاراجاق، او موباحيثه لي مسئله دير. چونکي 2 اؤلکه ده رئژيملر بير-بيريله ضيد اولاجاق قدر فرقليدير. بيرينجيسي ديني، ايکينجيسي دونيوي دؤولتدير. هر ايکيسي نين بين الخالق عالمده مؤوقعي بير-بيريندن فرقليدير. تورکييه ناتو-نون عوضوو، آمئریکانين ياخين دوستو، ايران ايسه آمئریکانين دوشمنيدير.

بوندان باشقا، تورکييه و ايرانين رئگيونال ماراقلاري دا اوست-اوسته دوشمور و تورکييه نين قافقازدا ان ياخين دوستو آذربايجانديرسا، ايران باجارا بيلديگينجه آذربايجاني ازير. بو ايکي اؤلکه نين ياخين شرقده ده سيياستلري اوست-اوسته دوشمور.

بو گون ايکي اؤلکه آراسيندا موناسيبت يالنيز ايکي ساحه ده: ايقتيصاديات و تهلوکه سيزليک ساحه سينده مومکوندور. نه رئگيونال، نه ده بين الخالق ايشبيرليگي، حربي موناسيبت يوخدور، مدنيت ساحه سينده ايسه امکداشليق آشاغي سوييه ده دير. اؤلکه لر آراسيندا توريستلر وارسا دا، بو، تيجاري معنا ايفاده ائدير. ايراندان تورکييه يه هر ايل 1 ميليون آدام گلير، آما تورکييه دن ايرانا چوخ آز اينسان گئدير. ايراندان گلنلر تورکييه ده داها چوخ اَيلنجه مکانلارينا ماراق گؤسترير. تورکييه نين آمئريکا و آذربايجانلا قوردوغو سيياست ايراندا يوخدور. تورکييه ايراندا ايقتيصادي ياتيريم قويا بيلمير. بو اونون خئيرينه دئييل.

تورکييه ايراندان محصول ايدخال ائده بيلير، آما ايخراج ائده بيلمير. بو مسئله ده بير چوخ پروبلئملر وار. ايران و تورکييه نين ايکيلي موناسيبتي ياخشيدير: ايکيسي ده بير-بيريني اينجيتمک ايسته مير، موناسيبتلرينده تضييقدن قاچير. آنجاق بوردان يولا چيخساق، موناسيبتلرين گله جگي اورک آچان اولمايا بيلر.

عولویيه فيلي يئوا

*موصاحیبه باکی خبر-ده «ايرانلا موحاريبه قاچيلماز اولاجاق» باشلیغی ایله درج اولونموشدور

*گوناذپورت عرب آلفابئسینه چئویردی