گونئی آزربایجان’دا اینسان حاقلاری ساوونوجوسو اولماق چتیندیر

علیرضا جوانبخت قولونجو

بو سطیرلری منه یازدیردان، سون گونلرده دوشوندویوم ایکی خصوص اولدو. بیریسی یاری هه¬نه¬ک یاری جیدی، او بیری ایسه تام جیدی خصوصلار بونلاردیر؛

بیر- دونن کانادا’دا یاشایان بیر آزربایجان’لی تئلفون ائدیب، یاشادیغیمیز شهرده¬کی آزربایجان کولتور اوجاغی-نین ایللیک توپلانتیسی نین یاخیندا گئچیره له جه یینی خبر وئره رک، مندن بو شهرده تانیدیغیم آزربایجان تورکلرینه خبر وئرمه ییمی ایسته دی. اوندان کیملرین و نه تیپ آداملارین قاتیلماسینی ایسته ییرسینیز دئیه سوروشدوغومدا، – گوله ره ک – فعالیت آدامی، قولاقلاری سؤیوش ائشیتمه¬یه آلیشیق اولان، ایفتیرا و تؤهمتلره هدف اولماقدان قورخمایان هر کسی چاغیرا بیلرسن، دئیه جاواب وئردی!

ایکی- بو گونلر، آیلارجا قانونسوز شکیلده حبسده اولان آزربایجان فعاللاری ایله باغلی، اولوسلارآراسی هؤرگوتلرین (تشکیلاتلار)، هئچ بیر بیلدیری وئرمه¬دیکلری گوندمده اولان اؤنملی قونولاردان بیریدیر و آزربایجان سیته¬لری و فیس بوک کیمی توپلومسال اینترنت شبکه¬لرینده بو سورون حاقیندا یازیلار یاییلماقدا و دارتیشمالار گئتمکده دیر. سورونا ندن اولاراق اورتایا آتیلان دوشونجه لرین ایچینده چوخ دوغرو تثبیتلری گؤرمک مومکوندور. آنجاق اؤن یارغی¬لی و اینسان حاقلارینی مودافیعه ائدن هؤرگوتلریمیزه قارا یاخما ایچه ریکلی یازیلار دا آز دئییل و البته بونلارین بوتون توپلومسال حرکتلرده اولدوغو کیمی، بیزیم حرکتده ده اولماسی دوغالدیر. بو آرادا دوغال اولمایان مقامسا، اینسان حاقلارینی مودافیعه ائدن قروپلار و شخصلرین اۆزلشدییی چتینلیکلری گؤرمه مک، و اونلارین گئچمیشده چالیشدیقلاری سایاق بو گون چالیشا بیلمه دیکلرینه سبب اولان انگللرین ده بیر احتیمال اولاراق اورتایا آتیلماماسیدیر.

ندن گونئی آزربایجان’دا اینسان حاقلاری ساوونوجوسو اولماق چتیندیر؟
اورتادا اولان انگللر نه دیر؟

۸ ایل اؤنجه، ۱۳۸۱-جی گونش ایلینین آذر آییندا، باشقا دوستلاریملا بیرلیکده آزربایجان سیاسی محبوسلارینی مودافیعه کومیته سینی (آسمک) قوردوقدان، آزربایجان سیاسی محبوسلارینی مودافیعه بیرلییی (آداپ) ایله بیرلیکده چالیشدیغیم بو گونه قده ر، گونئی آزربایجان’دا اینسان حاقلاری پوزونتولاری ایله ایلگیلنمه دیییم گونلر اولسا دا، هفته سی هئچ اولمامیشدیر. نیسبی باشاریلار و البته یانلیشلیقلارلا دولو اولان بو سککیز ایلده، اینسان حاقلارینی ساوونان قروپلار و شخصلرین بیر چوخ چتینلیک و پروبلئملرله اوزلشدیکلرینی گؤرموشم. بو چتینلیکلرین بیر سیراسی اؤتری اولوب و بیر سوره سونرا اونلاری آشماق مومکون اولموشدور.

آنجاق بو آلاندا چالیشانلاری هئچ زامان بوراخمایان پروبلئملر ده آز دئییلدیر. سانکی هئچ بیر زامان آشیلمایاجاق بو سورونلار، حقوق مودافیعه چیلرینی بعضاً اؤز چالیشمالارینی دوردورماق زوروندا قویا بیله جک قده ر آغیر و بئزدیریجی ده اولابیلمیشلر؛

اینسان حاقلارینی ساوونان هؤرگوتلرین چالیشان و آکتیو اویه لرینین ساییسی چوخ آزدیر:

بونون اساس ندنلریندن بیری آزربایجان فعاللارینین بو ایشه فانتئزی بیر فعالیت کیمی باخمالاریدیر. انسان حاقلاری ساوونوجولوغوندا میلی ایفتیخارلار حاقیندا دانیشیلمیر؛ میلی دویغولاری حرکته گئچیردن شوعارلار وئریلمیر؛ فارس، کورد، ائرمنی و باشقالارینا مئیدان اوخونمور؛ سیاسی رقیبلر ایفشا ائدیلمیر؛ چئشیدلی اؤلکه لرده فعالیت ائدن و فرقلی دوشونجه لره مالیک اولان قروپلار و مئدیا منسوبلاری ایله چالیشماق و بعضاً اونلارین پرنسیپلرینه اویماق زورونلولوغو (مجبوریتی) اولور؛ بعضاً ده اینسانین ایچیندن دوغرو و ایده آل اولانی باغیرماق گلیرکن، سوسماغی بیلمک شرط اولور اینسان حاقلاری ساوونوجولوغوندا.
بوتون بونلار آزربایجان فعاللارینی، هیجانسیز و یوروجو گؤردوکلری بو اورتامدان قاچیردیر و اینسان حاقلاری ساوونوجولارینی ایسه چئشیدلی اتهاملارا معروض قویور. ایتیهاملار، گلدییی قایناقلارینا گؤره فرقلیدیر؛ اینسان حاقلاری ساوونوجوسو عئینی زاماندا هم فاشیست اولور هم سولچو، هم ایرانچی اولور هم بؤلوجو و تجزیه طلب. طبیعی کی، بو ایتیهاملاری ایره لی سوره نلر تکجه دانیشماقلا یئتینمیرلر. اینسان حاقلاری ساوونوجولارینی دستکله ین اوچ-بئش شخص یا قروپ وارسا، اونلاری وازگئچیرتمه یه چالیشدیقلاری دا اولور و بونو باشارابیلیرلر ده بعضاً.

گونئی آزربایجان سیاسی هؤرگوتلرینین لوببی چیلیک چالیشمالاری اولدوقجا آز و باشاریسیزدیر:

بو اوزدن گونئی آزربایجان مسئله سینی مترقی دؤولت لر، دونیانین تانینمیش مئدیاسی و گوجلو و سؤز صاحیبی اولان سیاسی و غئیری سیاسی هؤرگوتلرین ماساسیندا گؤرمه ییریک. اینسان حاقلاری ساوونوجولاری ایسه، اؤزلری بو مئدیا و هؤرگوتلرله علاقه قورماق اوچون کاناللار آختاریب، دفعه لرجه سیناما و یانیلمادان (سعی و خطا) سونرا گئچیجی اولسا دا ایرتیباط کاناللارینی الده ائتمه یی باشارماق زوروندادیرلار. آنجاق گونئی آزربایجان مسئله سی سیاسی اولاراق اونلارین ماساسیندا اوتوران زامانا قده ر بئله بیر ایرتیباط کاناللاری دا گووه نیلمزدیر؛ بو مئدیالارین چوخوندا، گونئی آزربایجان خبرینی یایان ژورنالیست، بونو اوست مقامین ایسته یی ایله دئییل، اؤز سوروملولوغو ایله ائدیر. دولاییسی ایله بو کاناللارین بعضیسی چوخ ساده بیر شوغل نقلیاتی ایله – اؤرنه یین دوست بیر ژورنالیستین ایشیندن آیریلماسی – و یا باشقا ندنلردن دولایی گئچیجی اولسا دا قاپانیر.
داها اؤنجه توتوقلانان فعاللار حاقیندا خبر یایان مئدیا و اینسان حاقلاری هؤرگوتو آراسیندا اولان ایرتیباط کانالینین گئچیجی یا تمللی اولاراق قاپانماسی، نئچه فعالین توتولوب و آغیر ایشگنجه لره معروض قالمالاری ایله عئینی زاماندا باش وئرمه سی – ذاتاً هر زامان نئچه فعال ایشگنجه آلتیندادیر – اینسان حاقلاری ساوونوجوسونون آیری سئچکیلیک و (برخورد سلیقه ای) ائتمه کله گوناهلاندیرلماسینا سبب اولور.

گونئی آزربایجاندا اینسان حاقلارینی ساوونان هؤرگوتلرین فعالیتلری آز ساییلی کؤنوللولرله (داوطلب) ایره لی سورولور:

بو کؤنوللو چالیشانلاری دستکله مک کیمی بیر دردی اولمایان حرکتچی لر، بعضاً اونلاری یئترینجه چالیشماییرلار دئیه قیناییرلار! کؤنوللولره چالیشدیقلاری ساحه لرده فیکیر یاردیمی، قوروجو تنقید ائتمک یئرینه، اونلار اوچون یئنی ایش پلانلاری حاضیرلاییب و چالیشما آلانلارینی گئنیشلتمک کیمی تؤوصیه لر وئریلیر. ذاتاً اله آلدیقلاری ساحه لرده بیر چوخ چتینلیکلرله قارشی قارشییا اولان کؤنوللولر، بو تؤوصیه لر و تکلیفره عمل ائده بیلمه دیکلری اوچون، آغیر و سرت ایتیهاملارین هدفی اولورلار.

گونئی آزربایجاندا اینسان حاقلارینی ساوونان هؤرگوتلرین مالی قایناقلاری یوخ درجه سینده آز و یئترسیزدیر:

بو هؤرگوتلرده چایشان کؤنوللولرین بیر چوخو اؤز یاشاملارینا چکی – دوزن وئرمه زامانی گلدییینده، فعالیتی بوراخماق و یا ان یاخشی دورومدا آزالتماق زوروندا قالیرلار. اؤزل و تعجیلی دوروملاردا اؤزل یاشاملارینداکی سورنلارا باخمایاراق چالیشماغا دوام ائدن کؤنوللولر بئله، بو دورومو اوزون زامان ایداره ائتمه یه قادیر دئییلدیرلر.

سون ایللرده بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی، آمئریکا کونقرئسی، کانادا پارلئمئنتی و باشقا اؤنملی توپلوملاردا گونئی آزربایجان مسأله سینی سسلندیرن، اولوسلاآراسی عفو هؤرگوتو و بیرلشمیش دؤولتلرین دؤولت دئپارتمئنتی ایله گؤروشوب، اونلارین، آزربایجان سیاسی محبوسلاری حاقیندا اونلارجا بیانات یایماماقلارینی ساغلایان و بیرلشمیش میلتلرین «عیرق چیلیغا قارشی» و «اینسان حاقلاری فورومو» سئمینارلاری کیمی بیر چوخ قلوبال پروقرامدا ایشتیراک ائدن آزربایجان سیاسی محبوسلارینی ساوونما بیرلییی  (آداپ)، بو گون آرتیق بو چالیشمالار و حتی ایللردیر دوزنلی شکیلده سوردوردویو بیر چوخ فعالیتنی دوام ائده بیله جک دورومدا دئییلدیر.

آداپ دعوت ائدیلدییی اولوسلارآراسی ایجلاسلاردا بئله چوخو مادی سورونلاردان دولایی ایشتراک ائده بیلمه-مکده دیر.